Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Ուկրաինա (այլ կիրառումներ)

Ուկրաինա (ուկր.՝ Україна, Ուկրաինա, [ukrɑˈjinɑ]), պետություն Արևելյան Եվրոպայում, որը Ռուսաստանի Դաշնությունից հետո երկրորդ խոշորագույն պետությունն է Եվրոպա աշխարհամասում։ Ուկրաինան հյուսիսում և հյուսիս-արևելքում սահմանակցում է Ռուսաստանին, հյուսիս արևմուտքում՝ Բելառուսին, արևմուտքից՝ Լեհաստանին, Սլովակիային և Հունգարիային, հարավ արևմուտքից՝ Մոլդովային, հարավից և հարավ-արևելքից համապատասխանաբար Սև ծովին և Ազովի ծովին։ Ուկրաինան զբաղեցնում է 603,628 քառակուսի կմ տարածք՝ շուրջ 40 միլիոն բնակչությամբ։ Մայրաքաղաքը Կիևն է։ Մյուս խոշորագույն բնակավայրերն են Խարկովը, Օդեսան, Դնիպրոն, Դոնեցկը։

Ուկրաինայի ներկայիս տարածքը բնակեցված է մ․թ․ա․ 32,000 թվականից ի վեր։ Միջնադարյան ժամանակաշրջանում՝ Կիևյան Ռուսիայի օրոք, այն եղել է արևելասլավոնական մշակույթի առանցքային կենտրոնը, որը զարգացել է մինչև 13-րդ դար և ավերվել մոնղոլական արշավանքների հետևանքով։ Այս իրադարձություններին հաջորդող 600 տարիների ընթացքում մերօրյա Ուկրաինայի տարածքը կառավարվել է մի շարք արտաքին ուժերի կողմից, այդ թվում՝ Ռեչ Պոսպոլիտայի լեհ-լիտվական թագավորության, Ավստրիական կայսրության, Ավստրո-Հունգարիայի, Օսմանյան կայսրության և ցարական Ռուսաստանի։ 17-րդ դարում կենտրոնական Ուկրաինայում ձևավորվում է Կազակական հետմանությունը, որն ավելի ուշ բաժանվում է Ռուսաստանի և Լեհաստանի միջև և, ի վերջո, ամբողջությամբ ներառվում Ռուսական կայսրության կազմի մեջ։ Ռուսական հեղափոխությունից հետո ակտիվանում է ուկրաինական ազգային շարժումը, որի արդյունքում 1917 թվականին ձևավորվում է Ուկրաինայի ժողովրդական հանրապետությունը։ Այնուամենայնիվ, ուկրաինական անկախ պետությունը կարճ կյանք է ունենում և 1917 թվականին Ուկրաինան ենթարկվում է բոլշևիկյան բանակի ռազմախուժմանը։ Խորհրդային կարգերի հաստատումից հետո 1922 թվականին սոցիալիստական Ուկրաինան դառնում է Խորհրդային միության հիմնադիր-անդամ։ 1932-1933 թվականներին խորհրդային իշխանությունների կողմից կազմակերպված «Հոլոդոմոր»-ի զոհ են դառնում միլիոնավոր ուկրաինացիներ։ 1939 թվականին Լեհաստանի դեմ խորհրդա-գերմանական ագրեսիայի արդյունքում Ուկրաինական ԽՍՀ-ն արևմուտքում ձեռք է բերում նոր տարածքներ։ 1954 թվականին Ղրիմի փոխանցումով Ուկրաինան ընդարձակվում է դեպի հարավ։ 1945 թվականին Ուկրաինայի ԽՍՀ-ն դառնում է Միավորված ազգերի կազմակերպության անդամ։Խորհրդային տարիներին Ուկրաինան երկրորդ ամենաբնակեցված և արդյունաբերական հանրապետությունն էր ԽՍՀՄ կազմում։

Անկախացումից հետո Ուկրաինան կառավարվում է որպես ունիտար հանրապետություն՝ կիսանախագահական համակարգով։ Այն իրեն հռչակում է չեզոք պետություն՝ սահմանափակ ռազմական գործընկերություն ձևավորելով Ռուսաստանի և ԱՊՀ այլ երկրների հետ՝ միաժամանակ 1994 թվականին գործընկերություն հաստատելով ՆԱՏՕ-ի հետ։ 2013 թվականին նախագահ Վիկտոր Յանուկովիչը կասեցնում է Ուկրաինա-ԵՄ ասոցացման համաձայնագիրը՝ հօգուտ ՌԴ-ի հետ ավելի սերտ տնտեսական կապերի։ Արդյունքում՝ Ուկրաինայում բռնկվում են զանգվածային բողոքի ցույցեր և ակցիաներ, որոնք հայտնի են դառնում Եվրամայդան անվանումով՝ վերաճելով Արժանապատվության հեղափոխության։ Այն հանգեցնում է Յանուկովիչի վարչակարգի տապալման և նոր կառավարության հաստատման։ Այս իրադարձությունները հիմք են հանդիսանում 2014 թվականի մարտին Ռուսաստանի կողմից Ղրիմի բռնակցման և հաջորդ ամիս՝ Դոնբասի անջատողականների կողմից պատերազմի սանձազերծման համար։ Ռուս-ուկրաինական հակամարտության շրջանակներում 2022 թվականին փետրվարին ռուսական զորքերը ներխուժում են Ուկրաինա՝ այս երկրի ողջ տարածքը դարձնելով արյունալի պատերազմի մարտադաշտ։

Ուկրաինան իր որդեգրած եվրոատլանտյան ինտեգրացիայի արտաքին քաղաքական կուրսի շրջանակներում շարունակում է ավելի սերտ տնտեսական, քաղաքական և ռազմական կապեր փնտրել Արևմուտքի երկրների հետ՝ Ռուսաստանի հետ շարունակվող պատերազմի հետ մեկտեղ։

Ուկրաինան զարգացող երկիր է՝ միջինից ցածր եկամուտ ունեցող տնտեսությամբ։ Գտնվում է Եվրոպայի ամենաաղքատ պետությունների շարքում․ 2020 թվականի դրությամբ այն տառապում է կյանքի ցածր տևողությամբ և համատարած կոռուպցիայով։ Մարդկային զարգացման ինդեքսում զբաղեցնելով 74-րդ տեղը։ Այնուամենայնիվ, իր ընդարձակ բերրի հողերի շնորհիվ Ուկրաինան աշխարհում հացահատիկ արտահանող առաջատար երկրներից է։ Այն ՄԱԿ-ի, Եվրոպայի խորհրդի, ԵԱՀԿ-ի, ՎՈւԱՄ կազմակերպության, Ասոցացման եռյակի և Լյուբլինյան եռանկյունու անդամ է։