Akropolis en theater gezien vanaf de kleine burcht, Heraklion

De oudste vondst op de opgraving van Kaunos[1] is de hals van een Protogeometrische amfora uit de 8e eeuw voor Christus, of zelfs eerder. Een standbeeld gevonden bij de westelijke poort van de stadsmuren, stukjes (geïmporteerd) Attisch keramiek en de oude Z – ZO georiënteerde stadsmuur wijzen op bewoning in de 6e eeuw voor Christus. Geen van de architectonische vondsten op Kaunos zelf dateert echter van vóór de 4e eeuw voor Christus.

Kaunos wordt voor het eerst vermeld door Herodotos in zijn boek Historiën. Hij vertelt dat de Perzische generaal Harpagos tijdens de Perzische invasie van 546 v.Chr. optrekt tegen de Lyciërs, de Kariërs en de Kauniërs. Over deze laatsten vertelt Herodotos dat zij krachtig weerstand boden tegen Harpagos maar uiteindelijk door hem verslagen werden. Over de herkomst van de Kauniërs vertelt Herodotos dat ze volgens hun eigen zeggen oorspronkelijk uit Kreta kwamen. Hij zelf vermoedde -op basis van de verwantschap tussen zijn eigen Karische taal en die van de Kauniërs- dat zij de oorspronkelijke bewoners van de streek waren. Hij voegde eraan toe dat de gewoonten van de Kauniërs wel afweken van die van hun buurvolkeren, de Kariërs en Lyciërs, m.n. in hun sociale drinkgedrag. Het was traditie dat de dorpelingen elkaar troffen onder het genot van een glas wijn.

Nadat Xerxes I in de Tweede Perzische Oorlog verslagen werd en de Perzen zich langzaam terugtrokken van de kust van westelijk Anatolië, sloot Kaunos zich aan bij de Delische Bond. Aanvankelijk betaalde Kaunos hiervoor slechts een belastingbijdrage van 1 talent, een bedrag dat in 425 v.Chr. vertienvoudigd werd. Dit wijst erop dat de stad in die periode inmiddels was uitgegroeid tot een welvarende havenstad, iets wat mogelijk te danken was aan uitbreiding van de landbouwgronden en de vraag naar de exportartikelen van Kaunos (zout, gepekelde vis, slaven, dennenhars, pek, gedroogde vijgen). Gedurende de 5e en 4e eeuw voor Christus begon Kaunos -onder invloed van de Helleense cultuur- naast de oorspronkelijke naam Kbid, de naam Kaunos te gebruiken. De mythe rondom het ontstaan van de stad dateert vermoedelijk uit deze tijd.

 

Stadsmuur van Kaunos met zicht op het İztuzu-strand

Na de Koningsvrede van Antalcidas in 387 v.Chr. kwam Kaunos wederom onder Perzische heerschappij te staan. Tijdens de periode dat Kaunos geannexeerd werd en door de Perzische overheersers aan de provincie Karië werd toegevoegd, werd de stad ingrijpend veranderd. Dit gebeurde met name tijdens de heerschappij van de satraap Mausolos (377-353 v.Chr.). De stad werd vergroot, kreeg een terrasstructuur en werd over een grote oppervlakte ommuurd. De stad kreeg steeds meer een Grieks karakter, met een agora en tempels gewijd aan Griekse goden.

De campagne van Alexander de Grote in 334 v.Chr. en de val van het Perzische Rijk vergrootte de invloed van het Hellenistische Rijk. Na de dood van Alexander ontstond er grote rivaliteit tussen de verschillende stadstaten, iets wat voor Kaunos als strategisch gelegen haven resulteerde in invasies en opeenvolgende wisselingen van de macht.

Door de onderlinge verdeeldheid tussen de Hellenistische koninkrijkjes, kon het Romeinse Rijk zijn invloed in het gebied uitbreiden en een groot aantal Hellenistische koninkrijkjes annexeren. In 189 v.Chr. droeg de Romeinse senaat het bestuur van Karië en Lycië over aan Rodos. In 167 v.Chr. leidde dit tot een opstand van Kaunos en een aantal andere steden in West-Anatolië tegen Rodos, waarop Rodos het bestuur werd ontnomen. In 129 v.Chr. vestigden de Romeinen de provincie Asia, die een groot deel van West-Anatolië besloeg. Kaunos lag aan de grens van deze provincie en werd toegewezen aan Lycië.

 

Zicht op opgraving vanaf Sülüklü Göl

In 88 v.Chr. viel Mithridates de provincie binnen in een poging de Romeinse expansiedrift te beteugelen. De Kauniërs sloten zich bij hem aan en moordden alle Romeinse inwoners van hun stad uit, een actie die na de vrede in 85 v.Chr. door de Romeinen bestraft werd met een overdracht van de directe heerschappij over Kaunos aan Rodos. Tijdens de Romeinse overheersing was Kaunos een welvarende zeehaven. Het amfitheater van de stad werd vergroot en er werden een badhuis en een palaestra aangelegd. De bron bij de agora werd vernieuwd en er verschenen nieuwe tempels. Toen het Romeinse rijk het christendom als godsdienst aannam, verschenen er in Kaunos kerken en werd de naam gewijzigd in Caunos-Hegia.

Vanaf 625 na Chr. kreeg Kaunos te kampen met aanvallen door moslim Arabieren en piraten. In de 13e eeuw kwam daar de Turkse invasie bij. Daarom werd het oude kasteel op de akropolis versterkt met verdedigingsmuren, die de akropolis van Kaunos het aanzicht van een middeleeuwse stad verlenen. In de 14e eeuw hadden de Turkse stammen het gebied ten noorden van Karië geheel onder de voet gelopen en stortte de zeehandel dramatisch in. Dit resulteerde in een eerste ontvolking van Kaunos. In de 15e eeuw namen de Turkse stammen heel het gebied ten noorden van Karië in en werd Kaunos getroffen door een malaria-epidemie. De stad werd daarop geheel verlaten. Bij een aardbeving werd de oude stad zwaar beschadigd en overdekt met zand. Er ontstond een dichte vegetatie die Kaunos aan het zicht onttrok. De stad raakte zo in de vergetelheid totdat de Engelse archeoloog Hoskyn een wetstablet vond dat melding maakte van de Raad van Kaunos, de bewoners van deze stad en hun voorouders.[1]

Hij bezocht de ruïnes in 1842 en haalde Kaunos uit de vergetelheid. In 1966 initieerde prof. Baki Öğün de archeologische opgravingen van Kaunos. Deze worden tot op heden voortgezet, inmiddels onder leiding van prof. Cengiz Işık, niet alleen op Kaunos zelf maar ook op de bodem van het Meer van Köyceğiz.[2]