Vanaf 546 v.C. behoorde Sagalassos tot het Perzische Rijk en jonge mannen worden huurlingen. De oorlogszuchtige en rebelse Sagalassiërs ondernamen regelmatig plundertochten in Anatolië en kwamen zo in contact met de Grieken. Later werden de vechtlustige Pisidiërs gegeerd als soldaten van de hellenistische koninkrijken van Alexander de Grotes generaals.

Alexander de Grote

Sagalassos lijkt als regionaal centrum even invloedrijk als Selge en Termessos toen Alexander de Grote in 333 voor Christus de stad innam. De stad controleerde en exploiteerde een territorium, beschermd door een keten van versterkingen op hellingen die onderling in contact stonden. Na de dood van Alexander kwam de regio in handen van zijn opvolgers die ze helleniseren: Grieks wordt de officiële taal, de stadsinstellingen en de materiële cultuur wijzigen. Dit proces is niet zozeer opgelegd maar het resultaat van de interactie tussen de Pisidische steden.

Romeinse provincie

Sinds het midden van de 2e eeuw v.Chr. is Sagalassos een productiecentrum van aardewerk. Nadat de Attaliden hun koninkrijk nalieten aan Rome werd de stad in 129 voor Christus deel van de Romeinse provincie Asia. Tijdens de heerschappij van de vazal-koning Amyntas van Galatië van 39 tot 25 voor Christus veroverde Sagalassos de regionale markt met zijn koopwaar. De stad breidde zich uit buiten de hellenistische muren. De uitbreiding zette zich voort tijdens de vroege keizertijd, in oostelijke richting. De laathellenistische Dorische fontein en de residentiële wijken op de oostelijke hellingen getuigen daarvan. Ook de Dorische tempel ten noordwesten van de bovenste agora gaat terug tot die periode. In 25 voor Christus werd Sagalassos opnieuw deel van het Romeinse Rijk. De Pax Romana, de stichting van Romeinse kolonies in het zuiden van Galatia en de aanleg van een wegennet tijdens de regering van Augustus gaven Sagalassos mogelijkheden: de “via Sebaste” die Antiochia in Pisidia verbond met de havens in Pamphylia liep 63 kilometer over het territorium van Sagalassos.

In de loop van de eerste drie eeuwen van de Romeinse keizertijd breidde de stad uit. Het stadsareaal verdubbelde en het centrum verfraaide met monumentale openbare gebouwen. Een periode van ongeziene bouwactiviteit en welvaart startte tijdens de regering van keizer Hadrianus, van 117 tot 138 na Christus en liep tot het begin van de 3e eeuw. Aan het eind van de 2e eeuw voltooide men de Romeinse thermen, het theater en een tempelheiligdom voor de keizers Hadrianus en Antoninus Pius. Door dit heiligdom nam de stad deel aan de keizerscultus als koinon van Pisidia. De lokale elite bouwde monumenten om zichzelf te affirmeren en te promoten op sociaal vlak. Zo zijn er vier monumentale nymphea (fonteinen), een bibliotheek en een macellum (voedselmarkt). Lopen, boksen en worstelen zijn populair in de Pisidische cultuur. In de 3e eeuw wordt de krijgshaftige regio betrokken bij de Perzische oorlogen van Rome. Een gladiatorenhelm (zie galerij) getuigt van bloedige spelen en gevechten met dieren en gladiatoren in het theater.

 Deze kalkstenen pilaster komt uit een gymnasium (een school waar lyrische kunst en sport centraal staan en is gedateerd tussen 100 en 50 voor Christus. Aan één zijde twee eroten waarvan één met de attributen van Heracles: een knots en leeuwenvel. Heracles was samen met Hermes beschermgod van de gymnasia. Aan de andere zijde staat het hoofd van Medusa. De pilaster werd in de late oudheid hergebruikt. Het fragment toont dat de stad ook tijdens de Romeinse Republiek uitmuntende steenkappers had. Vanaf de 3de eeuw v.C. beschikte Sagalassos over één en later over twee steenkapperscholen.Verval Godsdienstspanningen

Vanaf de late 4e eeuw en het begin van de 5e eeuw komen de eerste tekenen van verval. Geleidelijk aan wordt het karakter van de stad hierdoor aangetast. Sagalassos werd een bisdom in de loop van de 4e eeuw en was vertegenwoordigd op het eerste concilie van Constantinopel in 381. Steeds meer volgelingen van de nieuwe godsdienst eisten een prominente plaats voor zich op. Toenemende spanningen tussen christenen en heidenen leidden rond 400 tot de vernietiging van de pas gerestaureerde Neonbibliotheek.

Aardbeving

Rond 500 braken slechtere tijden aan toen een eerste aardbeving de stad trof. Er was veel schade maar de bewoners waren blijkbaar talrijk en welvarend genoeg om die monumentaal te herstellen. Na de restauratie kwam er een periode van toenemend “encroachment” of het privaat gebruik van publieke ruimten. Het resulteerde in smalle straten en portieken met kleinere ruimtes. Dit encroachment was wijdverspreid in de laatantieke steden en was het gevolg van een veranderende administratie en economie.

Pest

Na het midden van de 6e eeuw begon het economische systeem uit elkaar te vallen ten gevolge van onder meer de pestepidemie in de jaren 541 en 542. Bijna 50 procent van de bevolking van Asia Minor werd weggemaaid. Het dalende aantal arbeidskrachten en de tegenvallende oogsten in de daaropvolgende jaren brachten hongersnood. Stadsdelen werden verlaten, grote huizen werden onderverdeeld in kleinere wooneenheden. De levensstijl werd minder luxueus en ruraler. De economische malaise en onlusten versterkten dit. Toen een aardbeving rond 590 de stad volledig verwoestte, was deze grotendeels verlaten.

Migratie

Na deze gebeurtenissen lijkt er een hiaat in de bewoning. Er zijn nog enige tijd begrafenissen in het aardbevingspuin naast de tempel van Apollo Klarios (toen omgebouwd tot christelijke kerk). De stad werd grotendeels verlaten door de migratie naar de vallei. Recente surveys en het pollenpatroon tonen dat de stad niet volledig werd verlaten maar dat de levensstijl dorpser en pastoraler werd.