الجزائر
AlgjeriaContext of Algjeria
Algjeria (Arabisht: الجزائر, al-Jazā'ir; Frënjisht: Algérie), zyrtarisht e njohur si Republika Popullore Demokratike e Algjerisë (الجمهورية الجزائرية الديمقراطية الشعبية, Al-Jumhūriyyah Al-Jazāʾiriyyah Ad-Dīmuqrāṭiyyah Ash-Shaʿbiyyah; Frëngjisht: République algérienne démocratique et populaire ;Tamazigt ; Tamurt Lezzayer), është një shtet në rajonin afrikan të Magrebit. Kryeqyteti (dhe qyteti më i populluar) i saj është Algjeri.
Algjeria kufizohet në verilindje me Tunizinë, në lindje me Libinë, në juglindje me Nigerin në jugperëndim me Malin, në perëndim me Mauritaninë, Saharën Perëndimore dhe Marokun dhe në veri laget nga Deti Mesdhe.
Territori i Algjerisë së sotme ka qënë vatër i një sërë kulturash antike, duke përfshirë kulturat Ateriane dhe Kapsiane. Territori i Algjerisë është sunduar nga një numër i madh perandorish dhe dinastish, duke përfshirë këtu antikët Numidë, Kartagjenas, Romakë, Vandalë, Bizantinë, Umayadë dhe Fatimidë arabë, Almohadë ber...Lexo akoma
Algjeria (Arabisht: الجزائر, al-Jazā'ir; Frënjisht: Algérie), zyrtarisht e njohur si Republika Popullore Demokratike e Algjerisë (الجمهورية الجزائرية الديمقراطية الشعبية, Al-Jumhūriyyah Al-Jazāʾiriyyah Ad-Dīmuqrāṭiyyah Ash-Shaʿbiyyah; Frëngjisht: République algérienne démocratique et populaire ;Tamazigt ; Tamurt Lezzayer), është një shtet në rajonin afrikan të Magrebit. Kryeqyteti (dhe qyteti më i populluar) i saj është Algjeri.
Algjeria kufizohet në verilindje me Tunizinë, në lindje me Libinë, në juglindje me Nigerin në jugperëndim me Malin, në perëndim me Mauritaninë, Saharën Perëndimore dhe Marokun dhe në veri laget nga Deti Mesdhe.
Territori i Algjerisë së sotme ka qënë vatër i një sërë kulturash antike, duke përfshirë kulturat Ateriane dhe Kapsiane. Territori i Algjerisë është sunduar nga një numër i madh perandorish dhe dinastish, duke përfshirë këtu antikët Numidë, Kartagjenas, Romakë, Vandalë, Bizantinë, Umayadë dhe Fatimidë arabë, Almohadë berberë dhe më vonë turqit otomanë.
Algjeria është një republikë gjysmë-presidenciale e përbërë nga 48 provinca dhe 1541 komuna. Me një popullsi prej më shumë se 37 milionësh, Algjeria është vendi i 34-t më i populluar në botë. Ekonomia algjeriane është e bazuar mbi naftën, por për momentin vuan nga një krizë ekonomike e njohur si sëmundja holandeze (Anglisht: Dutch disease). [13] Kompania më e madhe në Afrikë është Sonatrak, kompania kombëtare e naftës. Algjeria ka ushtrinë e dytë më të madhe në Afrikë, pas Egjiptit, dhe ka Rusinë dhe Kinën si aleatë strategjikë dhe furnizues armësh.
Me një sipërfaqe të përgjithshme prej 2,381,741 kilometrash katrorë (919,595 milje katrore), Algjeria është vendi i 10-të më i madh në botë dhe tashmë vendi më i madh në Afrikë, pas ndarjes së Sudanit Jugor nga Sudani, shteti i mëparshëm më i madh në Afrikë. Algjeria ndan kufi në verilindje me Tunizinë, në lindje me Libinë, në perëndim me Marokun, në jugperëndim me Saharanë Perëndimore, Mauritaninë dhe Malin, në juglindje me Nigerin dhe në veri laget nga Deti Mesdhe. Algjeria është anëtare e Bashkimit Afrikan, Ligës Afrikane, OPEK-ut dhe Kombeve të Bashkuara si dhe vend themelues i Bashkimit Afrikan të Magrebit.
More about Algjeria
- Native name الجزائر
- Calling code +213
- Internet domain .dz
- Mains voltage 230V/50Hz
- Democracy index 3.77
- Population 43900000
- Area 2381741
- Driving side right
- Artikulli kryesor: Historia e Algjeris
Algjeria në kohërat e vjetra (10 000 p.e.s) ka qenë e banuar nga fiset berbere të cilët më vonë bien nën ndikimin e Kartagjenës. Gjatë luftës së Kartagjenës me romakët, këto fise pavarësohen nga Kartagjena dhe pas një kohe shumë të shkurtë bien nën sundimin e Republikës Romake në vitin 200. Pas rënies së pjesës perëndimore të Perandorisë Romake, berberët u bënë të pavarur në shumë rajone ndërsa Vandalët morën kontrollin e zonave të tjera derisa u dëbuan nga gjenerali bizantin Belisarius nën drejtimin e Perandorit Justiniani I. Që nga kjo kohë në këtë pjesë sundojnë bizantinët deri me ardhjen e arabëve në shekullin VIII.
Berberët në fillim rezistuan ardhjen e arabëve nën udhëheqjen e Kusajla dhe Kahinait (ang. Kusayla, Kahina) mirëpo pastaj ata u kthyen në fenë islame në masë të gjëra. Pas rënies së dinastisë arabe të Umayyadëve u krijuan shume dinasti berbere.
Në shekullin e XVI, spanjollët marrin disa qytete bregdetare të kalifatit. Mirëpo, kosarët të ndihmuar nga forcat e perandorisë Osmane në një luftë të vështirë ja arrijnë të dëbojnë spanjollët nga qytetet e tyre.
Ndikimi i Pashallarëve Osmanë pas një kohe filloi të bjerë, kështu që Kosarët dhe Jeniçerët filluan të marrin kontrollin e Algjerisë.
Më 1830 trupat ushtarake franceze okupojnë Algjerin, Oran-in dhe Bone-në dhe filluan me sukses të sulmojnë pjesën tjetër të vendit. Më këtë fillon edhe kthimi i kalifatit në një provincë franceze. Deri më 1906 edhe pjesa e Saharës që i takonte Algjerisë ishte nën kontrollin franceze.
Me masakrën franceze më 1945 (10 000 viktima të masakruar) fillon edhe lëvizja për pavarësi. Në nëntor të 1954-ës lëvizja për pavarësi shëndrohet në luftë për pavarësi (Lufta e Algjerisë) e cila arrihet më 1962 me marrëveshjen në Evian e cila e përfundon luftën tetë vjeçare të përgjakshme nga dy anët.
Pas pavarësimit fillojnë konfliktet politike në mes të partive të cilat marrin fund me marrjen nën kontroll të administratës dhe ekonomisë shtetërore nga partia e unitetit FLN. Viti 1988 për Algjerin ishte një vit në të cilin pakënaqësia ndaj papunësisë fillojë të shprehej në demonstrata. Demokratizimi i vendit ka filluar më 1989 me reformën kushtetuese e cila garanton të drejtat e njeriut. Më 1991 vije deri të zgjedhjet e lira të cilat sjellin grushshtetin ushtarak për shkak të frigës së fitores së partisë islame FIS (Front islamique du salut) . Kjo shkaktoj edhe luftën qytetare në mes të armatës shtetërore dhe armatës popullore islame. Që nga fillimi i kësaj lufte deri më tani kanë humbur jetën rreth 120 000 viktima.
Pas mbarimit të luftës, qeveria propagandon një politikë për pajtim e cila tani udhëhiqet nga partia Fronti për Çlirimin Kombëtar FLN (vitin 2002).
...Lexo akomaArtikulli kryesor: Historia e AlgjerisRead lessAlgjeria në kohërat e vjetra (10 000 p.e.s) ka qenë e banuar nga fiset berbere të cilët më vonë bien nën ndikimin e Kartagjenës. Gjatë luftës së Kartagjenës me romakët, këto fise pavarësohen nga Kartagjena dhe pas një kohe shumë të shkurtë bien nën sundimin e Republikës Romake në vitin 200. Pas rënies së pjesës perëndimore të Perandorisë Romake, berberët u bënë të pavarur në shumë rajone ndërsa Vandalët morën kontrollin e zonave të tjera derisa u dëbuan nga gjenerali bizantin Belisarius nën drejtimin e Perandorit Justiniani I. Që nga kjo kohë në këtë pjesë sundojnë bizantinët deri me ardhjen e arabëve në shekullin VIII.
Berberët në fillim rezistuan ardhjen e arabëve nën udhëheqjen e Kusajla dhe Kahinait (ang. Kusayla, Kahina) mirëpo pastaj ata u kthyen në fenë islame në masë të gjëra. Pas rënies së dinastisë arabe të Umayyadëve u krijuan shume dinasti berbere.
Në shekullin e XVI, spanjollët marrin disa qytete bregdetare të kalifatit. Mirëpo, kosarët të ndihmuar nga forcat e perandorisë Osmane në një luftë të vështirë ja arrijnë të dëbojnë spanjollët nga qytetet e tyre.
Ndikimi i Pashallarëve Osmanë pas një kohe filloi të bjerë, kështu që Kosarët dhe Jeniçerët filluan të marrin kontrollin e Algjerisë.
Më 1830 trupat ushtarake franceze okupojnë Algjerin, Oran-in dhe Bone-në dhe filluan me sukses të sulmojnë pjesën tjetër të vendit. Më këtë fillon edhe kthimi i kalifatit në një provincë franceze. Deri më 1906 edhe pjesa e Saharës që i takonte Algjerisë ishte nën kontrollin franceze.
Me masakrën franceze më 1945 (10 000 viktima të masakruar) fillon edhe lëvizja për pavarësi. Në nëntor të 1954-ës lëvizja për pavarësi shëndrohet në luftë për pavarësi (Lufta e Algjerisë) e cila arrihet më 1962 me marrëveshjen në Evian e cila e përfundon luftën tetë vjeçare të përgjakshme nga dy anët.
Pas pavarësimit fillojnë konfliktet politike në mes të partive të cilat marrin fund me marrjen nën kontroll të administratës dhe ekonomisë shtetërore nga partia e unitetit FLN. Viti 1988 për Algjerin ishte një vit në të cilin pakënaqësia ndaj papunësisë fillojë të shprehej në demonstrata. Demokratizimi i vendit ka filluar më 1989 me reformën kushtetuese e cila garanton të drejtat e njeriut. Më 1991 vije deri të zgjedhjet e lira të cilat sjellin grushshtetin ushtarak për shkak të frigës së fitores së partisë islame FIS (Front islamique du salut) . Kjo shkaktoj edhe luftën qytetare në mes të armatës shtetërore dhe armatës popullore islame. Që nga fillimi i kësaj lufte deri më tani kanë humbur jetën rreth 120 000 viktima.
Pas mbarimit të luftës, qeveria propagandon një politikë për pajtim e cila tani udhëhiqet nga partia Fronti për Çlirimin Kombëtar FLN (vitin 2002).
Në zgjedhjet që u zhvilluan më 8 prill 2004 Abdelaziz Bouteflika i cili në vitin 1999 ishte zgjedhur nga ushtria, deklaroi se me 83 % të votave është president i Algjerisë dhe më këtë fitoi edhe një mandat.
Më 1 Maj 2005 bëhet zëvendësimi i ministrave me paraardhësit e tyre. Ndër këta ministra më të njohurit janë Abdelhamid Temar (investimet) dhe Mourad Medelci (financat). Që të dy janë të njohur për ekonomistë.
