Andorra
AndoraContext of Andora
Andora, Księstwo Andory (kat. Principat d’Andorra [prinsiˈpat dənˈdorə]), nazwa historyczna (tradycyjna): Doliny Andory (kat. Les Valls d’Andorra) – małe państwo w południowo-zachodniej Europie, bez dostępu do morza. Leży w Pirenejach, granicząc od północy z Francją, a od południa z Hiszpanią.
More about Andora
- Currency Euro
- Native name Andorra
- Calling code +376
- Internet domain .ad
- Mains voltage 220V/50Hz
- Population 85101
- Obszar 468
- Driving side right
W nagrodę za waleczność mieszkańców podczas walk z Maurami Karol Młot nadał Andorze prawa miejskie. Następnie stała się ona lennem hrabiów Urgell, aby ostatecznie w 1133 r. przejść pod władanie biskupa z La Seu d’Urgell. W XII wieku była przedmiotem sporu pomiędzy biskupami a ich francuskimi sąsiadami z północy, hrabiami z Foix. W 1278 r. udało się rozwiązać konflikt – na mocy zawartego porozumienia biskup i hrabia zostali współrządcami. Andora natomiast zobowiązała się płacić obu stronom daniny: biskupom Urgell w wysokości 460 peset rocznie, hrabiom Foix w wysokości 960 franków rocznie[1]. W 1419 r. na wniosek ludności Andory został powołany lokalny parlament nazywany Radą Terytorialną (Consell de la Terra)[2], nazywany również Radą Dwudziestu Czterech[3], który później został przekształcony w Radę Generalną (Consell General)[4]. W 1607 król Henryk IV, hrabia Foix wydał edykt, na mocy którego przekazał swe prawa do współrządzenia Andorą francuskiemu władcy[2]. Rewolucja francuska spowodowała utratę zwierzchnictwa Francji nad Andorą – jej jedynym władcą pozostawał biskup Urgell. Determinacja lokalnej ludności doprowadziła jednak do wydania przez Napoleona I dekretu, na mocy którego zwierzchnik państwa francuskiego ponownie zarządzał Andorą wraz z biskupem[3].
W okresie 1812–1813 Cesarstwo Francuskie zajęło Katalonię i podzieliło ją na cztery departamenty[5][6]. Wówczas Andora weszła w skład jednego z nich (départament de Sègre)[2]. W 1933 r. Francja zajęła Andorę wobec społecznych zamieszek przed wyborami[2].
11 lipca 1934 r. rosyjski awanturnik Boris M. Skosyriew ogłosił się Borisem I, niepodległym królem Andory, równocześnie ogłaszając wojnę przeciwko biskupowi z Urgell. 20 lipca został aresztowany przez policję hiszpańską i wydalony z Hiszpanii[7]. W latach 1936–1940 w Andorze stacjonował francuski garnizon, aby przeciwdziałać wpływom hiszpańskiej wojny domowej[8].
W czasie II wojny światowej Andora pozostawała neutralna. Pozostawiona w stanie pewnej izolacji Andora była niejako poza głównym nurtem europejskiej historii. W ostatnich czasach, dzięki kwitnącej turystyce oraz rozwojowi handlu, udało się jej wyjść z tej izolacji[9] oraz gruntownie zmienić swój system polityczny w 1993 roku, gdy została członkiem ONZ. W tym samym roku w wyniku referendum powstała pierwsza konstytucja tego kraju[10].
...Czytaj dalejW nagrodę za waleczność mieszkańców podczas walk z Maurami Karol Młot nadał Andorze prawa miejskie. Następnie stała się ona lennem hrabiów Urgell, aby ostatecznie w 1133 r. przejść pod władanie biskupa z La Seu d’Urgell. W XII wieku była przedmiotem sporu pomiędzy biskupami a ich francuskimi sąsiadami z północy, hrabiami z Foix. W 1278 r. udało się rozwiązać konflikt – na mocy zawartego porozumienia biskup i hrabia zostali współrządcami. Andora natomiast zobowiązała się płacić obu stronom daniny: biskupom Urgell w wysokości 460 peset rocznie, hrabiom Foix w wysokości 960 franków rocznie[1]. W 1419 r. na wniosek ludności Andory został powołany lokalny parlament nazywany Radą Terytorialną (Consell de la Terra)[2], nazywany również Radą Dwudziestu Czterech[3], który później został przekształcony w Radę Generalną (Consell General)[4]. W 1607 król Henryk IV, hrabia Foix wydał edykt, na mocy którego przekazał swe prawa do współrządzenia Andorą francuskiemu władcy[2]. Rewolucja francuska spowodowała utratę zwierzchnictwa Francji nad Andorą – jej jedynym władcą pozostawał biskup Urgell. Determinacja lokalnej ludności doprowadziła jednak do wydania przez Napoleona I dekretu, na mocy którego zwierzchnik państwa francuskiego ponownie zarządzał Andorą wraz z biskupem[3].
W okresie 1812–1813 Cesarstwo Francuskie zajęło Katalonię i podzieliło ją na cztery departamenty[5][6]. Wówczas Andora weszła w skład jednego z nich (départament de Sègre)[2]. W 1933 r. Francja zajęła Andorę wobec społecznych zamieszek przed wyborami[2].
11 lipca 1934 r. rosyjski awanturnik Boris M. Skosyriew ogłosił się Borisem I, niepodległym królem Andory, równocześnie ogłaszając wojnę przeciwko biskupowi z Urgell. 20 lipca został aresztowany przez policję hiszpańską i wydalony z Hiszpanii[7]. W latach 1936–1940 w Andorze stacjonował francuski garnizon, aby przeciwdziałać wpływom hiszpańskiej wojny domowej[8].
W czasie II wojny światowej Andora pozostawała neutralna. Pozostawiona w stanie pewnej izolacji Andora była niejako poza głównym nurtem europejskiej historii. W ostatnich czasach, dzięki kwitnącej turystyce oraz rozwojowi handlu, udało się jej wyjść z tej izolacji[9] oraz gruntownie zmienić swój system polityczny w 1993 roku, gdy została członkiem ONZ. W tym samym roku w wyniku referendum powstała pierwsza konstytucja tego kraju[10].
↑ Kowalski Kazimierz: Państewko nad Valirą, w: „Poznaj Świat” R. X, nr 4 (113), kwiecień 1962, s. 8–10. ↑ a b c d Andorra – Història. [w:] Gran enciclopèdia catalana [on-line]. enciclopedia.cat. [dostęp 2020-05-27]. (kat.). ↑ a b Mariusz Tomaszuk. Dualistyczna głowa państwa Księstwa Andory jako nietypowe rozwiązanie ustrojowe. „Studia Politologiczne”. 49, s. 263–277, 2018. ISSN 1731-2299. (pol.). ↑ El Consell General en la història. consellgeneral.ad. [dostęp 2020-05-27]. (kat.). ↑ Història, política, societat i cultura dels països catalans. Borja de Riquer (red.). T. 6: La gran transformació, 1790-1860. Barcelona: Enciclopèdia Catalana, 1997, s. 235. ISBN 978-84-412-2483-4. (kat.). ↑ Manel Risques: Història de la Catalunya contemporània. Barcelona: Pòrtic, 1999, s. 35. ISBN 978-84-7306-553-5. (kat.). ↑ La rocambolesca historia del primer y único rey de Andorra. abc.es, 2013-12-03. [dostęp 2020-05-27]. (hiszp.). ↑ Sergi Esteves Lorenzo: Exili i evasions al Principat d’Andorra durant la Guerra Civil Espanyola i la Segona Guerra Mundial 1936-1945. ub.edu, 2014-09. s. 19. [dostęp 2020-05-27]. (kat.). ↑ Maria Jesús Lluelles Larrosa. La transformació econòmica d’Andorra durant el segle XX. „Treballs de la Societat Catalana de Geografia”. 64, s. 71–88, 2007. (kat.). ↑ Andora. Historia, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2020-05-27] .