Słowacja w prehistorii

Tereny zachodniej i południowej Słowacji od epoki żelaza zamieszkiwali Celtowie. Do dużego znaczenia doszło plemię Bojów. Budowało ono rozległe grody oppida, np. w miejscu dzisiejszej Bratysławy. Osady te stały się ośrodkami rozwiniętej gospodarki, m.in. wytwarzano w nich monety wzorowane na greckich heksadrachmach.

Wschodnia część kraju kontrolowana była przez Daków, a znajdowała się w orbicie wpływów kulturowych zarówno celtyckich, jak i dackich; Dakowie bowiem osiedlali się pomiędzy Celtami w dorzeczach Bodrogu i Hronu. W późniejszym czasie ziemiami słowackimi zawładnęły plemiona germańskie, wciąż jednakże istniały skupiska celtyckiej ludności na wschodnich peryferiach terytorium. Ówcześnie Germanami z tych ziem byli głównie Markomanowie (na zachodzie) i Kwadowie (południowo środkowa część kraju.)

Słowacja w okresie Cesarstwa Rzymskiego

W latach 20–50 n.e. Kwadowie założyli królestwo, któremu przewodził Vannius – dawny najemnik rzymski. Było ono zależne od iliryjskiego Królestwa Pannoni.

W późniejszych latach napływ Germanów spowodował wojny markomańskie, podczas których Rzymianie zapuszczali się na ziemie słowackie. W czasie jednej z takich wypraw (ok. 179 r.) legiony rzymskie doszły aż do okolic dzisiejszego Trenczyna, pozostawiając na skale, na której dziś wznosi się trenczyński zamek, wykutą inskrypcję okolicznościową.

V wiek to okres tzw. wędrówki ludów, głównie germańskich, a spowodowanych najściem Hunów na wybrzeże Morza Czarnego. Podówczas okolice Bratysławy i Dunaju zostały zasiedlone przez Herulów.

Ziemiami słowackimi władały królestwa Germanów do II połowy VI wieku. Wtedy to obszary najbardziej zasiedlone wyludniły się na skutek wojny Gepidów, których ośrodkiem były ziemie na zach. od łuku Karpat, z Longobardami, których ośrodkiem była wtedy Panonia.

Średniowiecze  Zamek Spiski

W VIII wieku na terenach dzisiejszej Słowacji powstało Księstwo Nitrzańskie. W 833 roku zostało ono podbite przez Mojmira I i odtąd aż do 906 roku obszar ten wraz z Czechami i Morawami tworzył państwo wielkomorawskie. W państwie tym działali m.in. św. Cyryl i Metody. Był to, oprócz XX wieku, jedyny okres w historii kraju, gdy był on związany politycznie z ziemiami czeskimi. W latach 1003–1018 i chwilowo w 1031 roku tereny Słowacji (Słowaczyzna) należały do Polski, po czym około 1031 roku zostały podbite przez Królestwo św. Stefana[a][1]. Od tego czasu stanowiły integralną część Węgier, tworząc jego północne komitaty (tzw. Górne Węgry, węg. Felvidék). Północ kraju zamieszkana była przez ludność pochodzenia słowiańskiego, południe zaś stanowiło obszar intensywnej kolonizacji szlachty węgierskiej[1]. Na przełomie XIII/XIV wieku, w okresie osłabienia władzy królewskiej, Słowacją rządzili suwerenni magnaci – zachodnią Słowacją rządził Mateusz Czak, władający 14 węgierskimi powiatami, wschodnią Słowacją rządził magnat Amadej Aba, a środkową István Ákos. Ich władzę ograniczył po długich walkach król Karol Robert. Wielkorządcą Górnych Węgier w okresie późnego średniowiecza był magnat polskiego pochodzenia, Ścibor ze Ściborzyc, w którego posiadaniu była połowa zachodniej Słowacji.

Słowacja w rękach Habsburgów  Turecka forteca Nowe Zamki, 1685

W 1526 roku, wraz z przejściem Węgier pod władanie dynastii Habsburgów, Słowacja razem z Królestwem Węgier weszła w skład monarchii habsburskiej[1]. Status Słowacji w obrębie monarchii habsburskiej pozostawał niezmieniony nawet po reformie konstytucyjnej z 1867 roku, wciąż stanowiąc nieposiadającą autonomii część państwa węgierskiego. W połowie XIX wieku wraz z pojawieniem się austroslawizmu nasiliły się żądania utworzenia w ramach monarchii odrębnej składowej słowiańskiej obejmującej Czechów, Słowaków, Rusinów oraz Słoweńców, mającej być przeciwwagą dla wpływów niemiecko-węgierskich w CK Monarchii (choć wielu Słowaków uważało się za „słowiański szczep węgierski” i ich celem było jedynie uzyskanie szerszej autonomii w węgierskiej części Austro-Węgier).

Po upadku reformy Badeniego pomysły te nie zostały zrealizowane aż do czasu rozpadu Austro-Węgier na skutek Wielkiej Wojny w 1918 roku.

Czechosłowacja

Słowacy zgłosili wówczas akces do wspólnego państwa z Czechami tworząc Czechosłowację. Do terytoriów zamieszkanych przez większość słowacką włączono też sporo terenów, na których Węgrzy byli większością lub jedyną narodowością – praktycznie cały południowy pas państwa był etnicznie węgierski, również stolica – Bratysława – zamieszkana była przez wielonarodowościową społeczność, wśród której Słowacy stanowili mniejszość. Choć było to złamaniem zasady samostanowienia narodów, promowanej przez Wilsona, realnym powodem takich postanowień był fakt, że etnicznie słowackie ziemie były w większości górzyste i mało urodzajne, natomiast pas naddunajski obfitował w urodzajne gleby. Doprowadziło to do powstania rewizjonizmu węgierskiego, w konsekwencji zawiązania Małej Ententy i napiętych stosunków czechosłowacko-węgierskich w okresie międzywojennym[1]. W 1919 roku na Słowacji powstała istniejąca jedynie kilka tygodni Słowacka Republika Rad.

Pierwsza Republika Słowacka  Pierwsza Republika Słowacka

Po upadku 1. republiki czechosłowackiej jesienią 1938 doszło do ugody żylińskiej i federalizacji okrojonego państwa. Jednak wkrótce pod naciskiem Hitlera rząd słowacki ks. Tiso ogłosił niepodległość. W latach 1939–1945 istniała uzależniona od III Rzeszy i okrojona Republika Słowacka. Kraj musiał się zrzec na korzyść Węgier terenów na południu zamieszkane w większości przez Węgrów – z Koszycami włącznie. Na zachodzie Niemcy administrowali strefą okupacyjną.

Słowacja wzięła udział w ataku na Polskę w 1939 roku jako sojusznik Rzeszy[1]. Armia słowacka pod dowództwem Ferdinanda Čatloša[2] zaatakowała Polskę o godzinie 5.00 siłą trzech dywizji w kierunkach: podhalańskim, nowosądeckim i bieszczadzkim[3]. Po upadku Polski Słowacja uzyskała fragmenty Spiszu i Orawy. Wojsko słowackie wzięło również udział inwazji niemieckiej na ZSRR w latach 1941–1945. W obliczu zbliżającego się frontu wschodniego 29 sierpnia 1944 wybuchło słowackie powstanie narodowe, które trwało kilka miesięcy. Po jego stłumieniu przez wojska niemieckie z końcem października dowództwo powstania przeniosło się w Niżne Tatry, gdzie na początku listopada 1944 r., w zamknięciu Doliny Łomnistej, utworzono siedzibę Sztabu Głównego wojsk powstańczych. Również większość jednostek powstańczych wycofała się w góry, a dalsze walki o charakterze partyzanckim trwały do końca wojny.

Jeszcze w trakcie powstania u północno-wschodnich granic Słowacji rozpoczęła się tzw. operacja dukielsko-preszowska. Brała w niej udział 1 Brygada Czechosłowacka. W dniu 6 października żołnierze 2 batalionu tej brygady w rejonie Barwinka przekroczyli przedwojenną granicę polsko-czechosłowacką i wyzwolili pierwszą słowacką miejscowość – Vyšný Komárnik. Walki, które w pierwotnym zamyśle miały doprowadzić do połączenia się wojsk radzieckich i czechosłowackich z oddziałami powstańczymi, trwały do końca listopada i kosztowały sam tylko I Czechosłowacki Korpus Armijny 6,5 tys. zabitych i rannych.

Drugą ogromną operacją na terenie Słowacji podczas II wojny światowej były walki o przełamanie frontu między Tatrami a Niżnymi Tatrami oraz wyzwolenie Liptowskiego Mikułasza, jakie toczyły się od 2 lutego do 4 kwietnia 1945 r.

Słowacja powojenna

Po 1945 doszło do odtworzenia państwa czechosłowackiego na zasadach z 1938[1]. W 1968 w wyniku reform „praskiej wiosny” rozszerzono autonomię Słowacji (duży wpływ na to miał przywódca państwa Alexander Dubček, sam z pochodzenia Słowak). Pokojowy podział Czechosłowacji na dwa suwerenne państwa nastąpił 1 stycznia 1993.

Błąd w przypisach: Istnieje znacznik <ref> dla grupy o nazwie „uwaga”, ale nie odnaleziono odpowiedniego znacznika <references group="uwaga"/>

BŁĄD PRZYPISÓW