Context of Izrael

Izrael (hebr. ‏יִשְרָאֵל‎ Jisra’el, arab. ‏إسرائيل‎ Isrā’īl), oficjalnie Państwo Izrael (hebr. ‏מְדִינַת יִשְרָאֵל‎  wymowa Medinat Jisra’el, arab. ‏دَوْلَةْ إِسْرَائِيل‎ Dawlat Isrā’īl) – państwo na Bliskim Wschodzie, położone w Azji Zachodniej na wschodnim brzegu Morza Śródziemnego. Graniczy na północy z Libanem, na północnym wschodzie z Syrią, na wschodzie z Jordanią i na południowym zachodzie z Egiptem. Przylega do niego również Palestyna, czyli Zachodni Brzeg oraz Strefa Gazy kontrolowane przez tymczasową strukturę administracyjną: Palestyńskie Władze Narodowe zwane potocznie Autonomią Palestyńską. Zewnętrzne granice Palestyny są kontrolowane przez władze izraelskie. Izrael pomimo stosunkowo małej powierzchni jest dość zróżnicowany demograficznie. W populacji liczącej 7,66 miliona większość stanowią Żydzi (75%). Drugą co...Czytaj dalej

Izrael (hebr. ‏יִשְרָאֵל‎ Jisra’el, arab. ‏إسرائيل‎ Isrā’īl), oficjalnie Państwo Izrael (hebr. ‏מְדִינַת יִשְרָאֵל‎  wymowa Medinat Jisra’el, arab. ‏دَوْلَةْ إِسْرَائِيل‎ Dawlat Isrā’īl) – państwo na Bliskim Wschodzie, położone w Azji Zachodniej na wschodnim brzegu Morza Śródziemnego. Graniczy na północy z Libanem, na północnym wschodzie z Syrią, na wschodzie z Jordanią i na południowym zachodzie z Egiptem. Przylega do niego również Palestyna, czyli Zachodni Brzeg oraz Strefa Gazy kontrolowane przez tymczasową strukturę administracyjną: Palestyńskie Władze Narodowe zwane potocznie Autonomią Palestyńską. Zewnętrzne granice Palestyny są kontrolowane przez władze izraelskie. Izrael pomimo stosunkowo małej powierzchni jest dość zróżnicowany demograficznie. W populacji liczącej 7,66 miliona większość stanowią Żydzi (75%). Drugą co do wielkości grupę stanowią Arabowie (20%). Mniejszą grupą etniczną są Samarytanie. Pod względem wyznaniowym w Izraelu występuje duże zróżnicowanie – obok żydów mieszkają również muzułmanie (Arabowie), chrześcijanie i druzowie, jak również inne mniejsze grupy religijne.

Współczesne państwo Izrael ma swoje religijne korzenie w Ziemi Izraela (hebr. ‏ארץ ישראל‎ Erec Jisrael), która przez 3000 lat zajmowała centralne miejsce w judaizmie. Nowożytnym ruchem politycznym, który dążył do powstania państwa Izrael był syjonizm, datowany od 1884, kiedy w Katowicach odbył się zjazd stowarzyszeń Miłośników Syjonu (Chowewej Syjon) z całej Europy. Na tymże zjeździe przywództwo objął Samuel Mohylewer i tu zapadły decyzje o powrocie Żydów do Palestyny i o finansowym wspieraniu emigrantów.

W okresie I wojny światowej Wielka Brytania, walcząca z władającym terenami współczesnego Izraela Imperium Osmańskim, wydała tzw. Deklarację Balfoura, zakładającą utworzenie w Palestynie „żydowskiej siedziby narodowej”. Po zakończeniu wojny Liga Narodów zgodziła się na stworzenie Mandatu Palestyny pod brytyjskim protektoratem, z celem spełnienia wspomnianej obietnicy.

Podczas okresu trwania mandatu, przybyło na te tereny około 480 tysięcy Żydów, z których około 90% pochodziło z Europy. Stanowiło to większość z ok. 650 tysięcy Żydów obecnych na tych ziemiach w momencie ogłoszenia niepodległości. Ta masowa imigracja, w dwudziestoleciu międzywojennym oraz podczas II wojny światowej, zmieniła znacznie strukturę ludności i była jedną z przyczyn konfliktu ze stanowiącą do tej pory dominującą większość mieszkańców arabską ludnością Palestyny, co przejawiało się w atakach na Żydów i antybrytyjskich powstaniach. Opór Palestyńczyków sprawił, że Brytania zaczęła ograniczać imigrację żydowską, co doprowadziło do wymierzonych w nią ataków skrajnych organizacji syjonistycznych – Irgun i Lechi. Nie potrafiąc doprowadzić do pogodzenia zwaśnionych społeczności arabskiej i żydowskiej, Brytania przekazała sprawę Palestyny Organizacji Narodów Zjednoczonych.

W 1947 ONZ zgodziła się na podział Palestyny na dwa państwa: żydowskie i arabskie. 14 maja 1948 (5 ijar 5708) zgodnie z decyzją ONZ państwo Izrael proklamowało niepodległość, jednak okoliczne państwa arabskie odmówiły zaakceptowania planu i rozpoczęły wojnę, włączając się w trwające od ogłoszenia decyzji ONZ walki. I wojna izraelsko-arabska potwierdziła niepodległość i poszerzyła granice państwa żydowskiego poza zasięg przewidziany przez plan ONZ. Od tamtej pory do dzisiaj Izrael nieustannie tkwi w konflikcie z wieloma ościennymi państwami arabskimi. Przez ten czas prowadził kilka wojen. Od swego powstania granice Izraela ze wszystkimi sąsiednimi państwami były tematem sporów. Jednakże Izrael podpisał traktaty pokojowe z Egiptem i Jordanią, podejmowano także wysiłki mające doprowadzić do pokoju z Palestyńczykami.

Izrael jest demokratyczną republiką parlamentarno-gabinetową. Władza wykonawcza spoczywa w rękach premiera, stojącego na czele rządu. Władza ustawodawcza jest podzielona pomiędzy rząd i parlament (Kneset). Pod względem nominalnej wartości PKB gospodarka państwa znajduje się na 44. miejscu wśród największych gospodarek świata. Izrael zajmuje 19. miejsce w rankingu wskaźnika HDI, a 96. w rankingu wolności prasy. Jerozolima jest stolicą państwa (proklamowaną w 1950), siedzibą rządu i największym miastem, podczas gdy finansowym centrum Izraela jest Tel Awiw. Jednakże ostateczny status Jerozolimy jest niewyjaśniony i z tego powodu większość państw, w tym Polska, nie uznaje jej za stolicę Izraela.

W grudniu 2017 prezydent Stanów Zjednoczonych Donald Trump oficjalnie uznał Jerozolimę za stolicę Izraela i wydał Departamentowi Stanu polecenie rozpoczęcia procedury przenoszenia amerykańskiej ambasady do tego miasta, na mocy uchwalonej w 1995 ustawy o ambasadzie w Jerozolimie.

19 lipca 2018 parlament Izraela przyjął ustawę o Izraelu, jako o państwie narodowym Żydów, odnoszącycm to państwo wyłącznie do narodu żydowskiego. Ustawa została skrytykowana przez przedstawicieli arabskiej mniejszości narodowej w Izraelu jako rasistowska.

More about Izrael

Basic information
  • Currency Nowy izraelski szekel
  • Native name ישראל
  • Calling code +972
  • Internet domain .il
  • Mains voltage 230V/50Hz
  • Democracy index 7.84
Population, Area & Driving side
  • Population 9840000
  • Obszar 20770
  • Driving side right
Historia
  •  
    Pozostałości rzymskiego obozu u stóp Masady
    Osobny artykuł: Historia Izraela.
    Wczesne korzenie
    Osobny artykuł: Starożytny Izrael.

    Ziemia Izraela była święta dla Żydów od czasów biblijnych. Według Tory Ziemia Izraela została obiecana Żydom przez Boga jako ich ojczyzna[1]. Najstarsza historyczna wzmianka o Izraelu znajduje się na steli Merenptaha (XIII w. p.n.e.) oraz prawdopodobnie na cokole berlińskim (relief 21687, XV/XIV w. p.n.e.). Zgodnie z tradycyjną chronologią około XI wieku p.n.e. pierwszy z wielu izraelskich królów rozpoczął panowanie nad Ziemią Izraela. Królestwo Izraela i następne państwa żydowskie istniały przez tysiąc lat[2].

    ...Czytaj dalej
     
    Pozostałości rzymskiego obozu u stóp Masady
    Osobny artykuł: Historia Izraela.
    Wczesne korzenie
    Osobny artykuł: Starożytny Izrael.

    Ziemia Izraela była święta dla Żydów od czasów biblijnych. Według Tory Ziemia Izraela została obiecana Żydom przez Boga jako ich ojczyzna[1]. Najstarsza historyczna wzmianka o Izraelu znajduje się na steli Merenptaha (XIII w. p.n.e.) oraz prawdopodobnie na cokole berlińskim (relief 21687, XV/XIV w. p.n.e.). Zgodnie z tradycyjną chronologią około XI wieku p.n.e. pierwszy z wielu izraelskich królów rozpoczął panowanie nad Ziemią Izraela. Królestwo Izraela i następne państwa żydowskie istniały przez tysiąc lat[2].

    Zanim Ziemia Izraela – obszar dawnego królestwa izraelskiego – została podbita przez muzułmanów w VII wieku przechodziła kolejno pod panowanie Asyrii, Babilonii, Persji, Grecji, Rzymu i Bizancjum[3]. Żydowska obecność w regionie osłabła po klęsce powstania Bar-Kochby przeciwko cesarstwu rzymskiemu w 135. Skutkiem tego było wygnanie większości Żydów z Ziemi Izraela. Masakry Żydów były kontynuowane przez bizantyńskiego cesarza Herakliusza, który w latach 628–629 nakazał mordować wszystkich złapanych Żydów i zabronił im wstępu do Jerozolimy. Prawdopodobnie wówczas Żydzi osiągnęli najniższą liczebność w Ziemi Izraela. Jednakże wciąż pozostawali obecni w regionie, chociaż wyraźnie przemieścili się z Judei do Galilei. W tym okresie powstały najważniejsze religijne teksty judaizmu: Talmud Jerozolimski i Miszna[4]. Ziemia Izraela została około 636 podbita przez muzułmanów. Następnie przechodziła kolejno pod panowanie Ummajjadów, Abbasydów, Tulunidów, Ichszydydów, Fatymidów, Seldżuków, krzyżowców, Ajjubidów i mameluków. Po bitwie pod Mardż Dabik w 1516 r. tereny współczesnego Izraela stały się częścią Imperium Osmańskiego, które rządziło regionem do XX wieku[5].

    Na terenach Izraela i okupowanego przez niego Zachodniego Brzegu znajdują się najświętsze miejsca judaizmu.

    Syjonizm i brytyjski Mandat Palestyny
    Osobne artykuły: Palestyna (mandat), Historia Mandatu Palestyny i Osadnictwo żydowskie w Palestynie.

    Żydzi żyjący w diasporze mieli odwieczną ambicję powrotu do Syjonu i Ziemi Izraela[6]. Ta nadzieja i pragnienie zostały wyrażone w Biblii[7] i są głównym tematem żydowskiego modlitewnika.

    Po wygnaniu Żydów z katolickiej Hiszpanii w 1492 roku nastąpił znaczący wzrost ich liczby w Palestynie[8]. W XVI wieku rozwinęły się duże żydowskie społeczności w czterech świętych miastach judaizmu: Jerozolimie, Hebronie, Tyberiadzie i Safedzie. W drugiej połowie XVIII wieku duża część chasydzkiej społeczności z Europy Wschodniej osiedliła się w Ziemi Świętej[9].

     
    Theodor Herzl, twórca i główny ideolog syjonizmu, w 1901

    Pierwsza duża fala nowoczesnej imigracji, znana jako pierwsza alija, zaczęła się w 1881, gdy Żydzi zaczęli uciekać przed pogromami w Rosji[10]. Do istniejącego już wcześniej teoretycznego ruchu syjonistycznego austro-węgierski dziennikarz Theodor Herzl dodał nurt polityczny[11], który poprzez postawienie społeczności międzynarodowej pytania o dalsze losy „kwestii żydowskiej” dążył do stworzenia żydowskiego państwa w Ziemi Izraela[12]. W 1896 Herzl wydał Der Judenstaat (pol. Państwo żydowskie), w którym przedstawił wizję przyszłego państwa. W następnym roku otworzył I Kongres Syjonistyczny[13].

    Druga alija (1904–1913) zaczęła się po pogromie w Kiszyniowie. Około 40 000 Żydów osiedliło się wówczas w Palestynie. W obu tych falach imigracji wzięli udział w większości Żydzi ortodoksyjni[14], ale w drugiej alii uczestniczyli także pionierzy syjonizmu socjalistycznego, którzy założyli ruch kibucowy[15]. Podczas I wojny światowej brytyjski minister spraw zagranicznych, Arthur Balfour, wydał w 1917 tzw. deklarację Balfoura, która stwierdzała, że rząd Jego Królewskiej Mości przychylnie zapatruje się na ustanowienie w Palestynie domu dla narodu żydowskiego[16]. Grupa pięciu żydowskich batalionów wchodzących w skład Legionu Żydowskiego wzięła udział w zajęciu Palestyny przez wojska brytyjskie. Arabski sprzeciw wobec brytyjskiego planu okazał się w zamieszkach 1921, na które Żydzi odpowiedzieli utworzeniem organizacji militarnych Hagana, Irgun i Lechi[17].

    W 1922 Liga Narodów przyjęła projekt utworzenia brytyjskiego Mandatu Palestyny z następującym komentarzem: Odbudowa Żydowskiej Siedziby Narodowej ma się dokonać bez żadnego uszczerbku dla praw ludności arabskiej w Palestynie[18]. W owym czasie większość mieszkańców Palestyny stanowili muzułmańscy Arabowie, a jedynie w Jerozolimie mieszkało większe skupisko Żydów[19].

    Żydowska imigracja była kontynuowana w trzeciej (1919–1923) i czwartej alii (1924–1931), podczas których do Palestyny przybyło około 100 000 Żydów[10]. Gdy w 1921 doszło do krwawych arabskich rozruchów w Jafie, brytyjskie władze mandatowe wprowadziły ograniczenia żydowskiej imigracji i oderwały od Mandatu Palestyny wschodnie terytoria, na których utworzono arabskie państwo – Emirat Transjordanii[20].

    Dojście do władzy Hitlera i wzrost nazizmu w latach 30. przyczyniły się do piątej alii (1931–1940), podczas której około 250 000 Żydów przybyło do Palestyny. Wywołało to wybuch arabskiej rewolty w 1936 i doprowadziło Brytyjczyków do ogłoszenia w 1939 trzeciej „białej księgi”. Przeciwdziałając ostrym restrykcjom ograniczającym wielkość żydowskiej imigracji, pojawił się tajny ruch wspierający Żydów uciekających z Europy przed Holocaustem. Ruch ten jest nazywany Alija Bet. W ten sposób liczba Żydów w Palestynie wzrosła z 11% ogółu mieszkańców w 1922 do 33% w 1945[21].

    Pierwsze lata niepodległości
    Osobne artykuły: Proklamacja niepodległości Izraela i I wojna izraelsko-arabska.

    Po 1945 Wielka Brytania została wmieszana w coraz bardziej agresywny konflikt z Żydami, walczącymi o swobodny dostęp żydowskiej imigracji do Palestyny. Równolegle toczące się starcia żydowsko-arabskie przekształciły się w 1947 w otwartą wojnę domową. W 1947 brytyjski rząd wycofał się ze swoich zobowiązań w Mandacie Palestyny i oświadczył, że nie jest w stanie rozwiązać konfliktu izraelsko-arabskiego[22]. Nowo powstała Organizacja Narodów Zjednoczonych przyjęła 29 listopada 1947 rezolucję nr 181 o podziale Palestyny na dwa państwa: żydowskie i arabskie. Jerozolima miała zostać międzynarodowym miastem (corpus separatum) pod nadzorem ONZ[23]. Społeczność żydowska zaakceptowała ten plan[24], ale Liga Państw Arabskich i społeczność arabska w Palestynie go odrzuciły[25]. Ogłoszenie decyzji doprowadziło do rozpoczęcia walk na terytorium mandatu Palestyny[26].

     
    Dawid Ben Gurion, pierwszy premier Izraela, uważany za jednego z twórców państwa i „Ojca Narodu”

    Mimo wszystko na dzień przed końcem brytyjskiego pełnomocnictwa w Palestynie, 14 maja 1948, ogłoszono powstanie niepodległego państwa Izrael[27]. Nowa państwowość szybko uzyskała formalne uznanie wielu państw, w tym Polski[28].

    Wkrótce po ogłoszeniu niepodległości Izraela wojska okolicznych państw arabskich (Egiptu, Syrii, Jordanii, Libanu i Iraku) zaatakowały nowe państwo[27], rozpoczynając wojnę zwaną w Izraelu wojną o niepodległość, zaś przez Arabów An-Nakbą, czyli „katastrofą”. Po roku walk ogłoszono zawieszenie broni i ustalono przebieg tymczasowych granic, tzw. zielonej linii. Zachodni Brzeg Jordanu i Wschodnią Jerozolimę zajęła Jordania, natomiast Strefę Gazy zajął Egipt. ONZ oszacowała, że podczas wojny 711 000 Arabów, stanowiących około 80% przedwojennej arabskiej populacji, uciekło za granicę[29]; część z nich pod przymusem. Do ucieczki Palestyńczyków przyczyniło się nagłośnienie masakry we wsi Dajr Jasin dokonanej przez Irgun i Lechi[26]. Los palestyńskich uchodźców jest obecnie główną kwestią sporną w konflikcie izraelsko-arabskim[30], gdyż Izrael odmawia im prawa powrotu. 11 maja 1949 Izrael został przyjęty do Organizacji Narodów Zjednoczonych[31].

    W pierwszych latach istnienia państwa ruch syjonizmu socjalistycznego prowadzony przez Dawida Ben Guriona zdominował izraelską politykę[32]. Te lata charakteryzowały się masową imigracją Żydów ocalałych z Holocaustu i uciekających przed prześladowaniami z państw arabskich. W latach 1948–1958 populacja Izraela wzrosła z 800 tys. do 2 mln[33]. Większość imigrantów było uchodźcami bez jakiejkolwiek własności. Byli oni zakwaterowywani w tymczasowych obozach dla uchodźców zwanych ma’abarot. Przed 1952 ponad 200 tys. imigrantów mieszkało w namiotach w obozach dla uchodźców. Potrzeba rozwiązania kryzysu doprowadziła Dawida Ben Guriona do podpisania z Niemcami umowy o odszkodowaniach dla ofiar hitleryzmu, co wywołało masowe protesty Żydów oburzonych z powodu postawy premiera Izraela „prowadzącego interesy” z Niemcami[34].

    Podczas lat 50. Izrael był wielokrotnie atakowany przez palestyńskich fedainów działających głównie z okupowanej przez Egipt Strefy Gazy[35]. W 1956 Izrael zawarł tajne przymierze z Wielką Brytanią i Francją, dążąc do odbicia znacjonalizowanego przez Egipt Kanału Sueskiego. Podczas kryzysu sueskiego Izraelczycy zdobyli półwysep Synaj, jednak pod naciskiem Stanów Zjednoczonych i Związku Radzieckiego wycofali się w zamian za gwarancje swobodnej żeglugi w Zatoce Akaba i Kanale Sueskim[36].

    Na początku następnej dekady Izrael uprowadził z Argentyny Adolfa Eichmana, który był architektem nazistowskiego projektu ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej[37]. Jego rozprawa sądowa miała znaczny wpływ na społeczną świadomość o Holocauście[38]. Do chwili obecnej Eichmann pozostaje jedyną osobą skazaną na karę śmierci przez izraelskie sądy[39].

    Konflikty i proces pokojowy
     
    Izrael i terytoria zajęte przez Izrael w wyniku wojny sześciodniowej
    Osobne artykuły: Konflikt izraelsko-arabski i Konflikt izraelsko-palestyński.

    Państwa arabskie przez lata odmawiały prawa do istnienia państwa Izrael, a arabski nacjonalizm kierowany przez Nasera dążył do zniszczenia tego państwa[40]. W 1967 Egipt, Syria i Jordania skoncentrowały swoje wojska przy izraelskich granicach, usunęły międzynarodowe siły pokojowe UNEF i zablokowały Izraelowi dostęp do Morza Czerwonego. Izrael uznał to za casus belli dla rozpoczęcia prewencyjnej wojny sześciodniowej, w której osiągnął zdecydowane zwycięstwo, zdobywając Zachodni Brzeg Jordanu, Strefę Gazy, Półwysep Synaj, Wzgórza Golan[41] oraz farmy Szeba[42] Zielona linia z 1949 stała się granicą administracyjną pomiędzy Izraelem a terytoriami okupowanymi. Granice Jerozolimy zostały poszerzone, poprzez włączenie Wschodniej Jerozolimy. Przyjęte 30 lipca 1980 prawo Jerozolimy określiło ją jako całą i zjednoczoną stolicę Izraela, będącą siedzibą prezydenta, Knesetu, rządu i Sądu Najwyższego[43]. Ruch ten nie został zaakceptowany przez większość społeczności międzynarodowej[potrzebny przypis].

     
    Premier Golda Meir, która ustąpiła ze stanowiska po wojnie Jom Kipur

    Klęska arabskich państw w wojnie w 1967 r. doprowadziła do wzrostu znaczenia niepaństwowych arabskich organizacji zbrojnych, takich jak Organizacja Wyzwolenia Palestyny (OWP), która wzywała do walki zbrojnej jako jedynego sposobu wyzwolenia ojczyzny[44][45]. Na przełomie lat 60. i 70. palestyńskie organizacje rozpoczęły serię ataków terrorystycznych w Izraelu[46] i na cele izraelskie na świecie[47]. Jednym z ataków terrorystycznych była dokonana przez organizację Czarny Wrzesień masakra izraelskich sportowców podczas Letnich Igrzysk Olimpijskich w Monachium w 1972 r. Izrael odpowiedział operacją Gniew Boży, zabijając osoby odpowiedzialne za morderstwa olimpijczyków[48].

    Podczas ważnego żydowskiego święta religijnego Jom Kipur 6 października 1973 wojska egipskie i syryjskie niespodziewanie zaatakowały siły Izraela na okupowanych przez niego terytoriach, rozpoczynając wojnę Jom Kipur[49]. Wojna zakończyła się 26 października zwycięstwem Izraela. Egipcjanie i Syryjczycy zostali odparci kosztem wielkich strat własnych[50]. Komisja Agranata oczyściła rząd z zarzutów odpowiedzialności za wojnę, ale niezadowolenie społeczeństwa zmusiło premier Goldę Meir do rezygnacji z urzędu[potrzebny przypis].

    Wybory parlamentarne w Izraelu w 1977 roku były ważnym punktem zwrotnym w historii izraelskiej polityki. Po 29 latach rządzenia lewica musiała oddać władzę w ręce prawicowo-centrowego bloku partyjnego Likud, na czele którego stał Menachem Begin[51]. W tym samym roku egipski prezydent Anwar as-Sadat przyjechał do Izraela i przemówił w Knesecie, co było pierwszym uznaniem faktu istnienia żydowskiego państwa przez arabskiego polityka[52]. Rok później Anwar as-Sadat i Menachem Begin podpisali porozumienie z Camp David i w następnym roku traktat pokojowy izraelsko-egipski. Izrael rozpoczął proces wycofania się z Półwyspu Synaj i zgodził się na rozpoczęcie negocjacji nad autonomią okupowanych Zachodniego Brzegu i Strefy Gazy[53]. Równocześnie rząd Begina zachęcał do rozbudowy osiedli żydowskich na Zachodnim Brzegu, co było przyczyną wzrostu napięć z Palestyńczykami.

    7 czerwca 1981 izraelskie siły powietrzne zbombardowały i zniszczyły iracki reaktor atomowy w Osirak. Izraelski wywiad podejrzewał, że Irak przygotowywał się do zbudowania własnej bomby atomowej. W 1982 Izrael zaangażował się w libańską wojnę domową, którą wykorzystywała Organizacja Wyzwolenia Palestyny, by z terytorium Libanu atakować i ostrzeliwać północny Izrael. Interwencja przekształciła się w wojnę libańską[54]. W 1986 Izraelczycy wycofali się z większości terytorium Libanu, ale do 2000 utrzymywali przygraniczną strefę bezpieczeństwa, w której bezpieczeństwa strzegła Armia Południowego Libanu. W międzyczasie 1 października 1985 roku Izrael przeprowadził na terenie Tunezji operację „Drewniana Noga”. W 1987 wybuchła pierwsza intifada, masowe powstanie Palestyńczyków przeciwko izraelskiej okupacji Strefy Gazy i Zachodniego Brzegu Jordanu[55]. W ciągu następnych sześciu lat w fali przemocy, która zalała terytoria okupowane, zginęło ponad tysiąc ludzi (wielu z nich było ofiarami wewnętrznego palestyńskiego terroru)[56]. Przeciągające się starcia mocno osłabiały izraelską gospodarkę. Dopiero uwikłanie się Arafata w I wojnie w Zatoce Perskiej po stronie Iraku osłabiło jego pozycję i doprowadziło do wygaśnięcia siły powstania w 1991[57].

     
    Icchak Rabin i Jaser Arafat ściskają sobie dłonie przy prezydencie Billu Clintonie, przy podpisaniu Deklaracji Pokojowych Intencji – 13 września 1993

    Wybory parlamentarne w Izraelu w 1992 roku wygrała lewicowa Izraelska Partia Pracy, na której czele stał Icchak Rabin, propagujący zawarcie kompromisu z arabskimi sąsiadami Izraela[58]. W następnym roku Szimon Peres w imieniu Izraela i Jaser Arafat w imieniu Organizacji Wyzwolenia Palestyny podpisali porozumienia z Oslo, które otworzyły drogę do utworzenia Autonomii Palestyńskiej na Zachodnim Brzegu i w Strefie Gazy. Deklaracja Pokojowych Intencji była przyznaniem przez OWP prawa do istnienia państwa żydowskiego i deklaracją wyrzeczenia się terroryzmu. W 1994 doszło do podpisania traktatu pokojowego izraelsko-jordańskiego, co uczyniło z Jordanii drugie państwo arabskie, które znormalizowało swoje stosunki z Izraelem[59].

    Arabskie poparcie społeczne dla porozumienia zostało zniweczone przez masakrę w Grobowcu Patriarchów w Hebronie[60], kontynuowanie żydowskiego osadnictwa, budowę kolejnych punktów kontrolnych (checkpoints) oraz pogarszającą się sytuację gospodarczą. Izraelskie poparcie społeczne również zmalało w wyniku serii samobójczych zamachów terrorystycznych przeprowadzonych przez Hamas. Dokonane w listopadzie 1995 zabójstwo premiera Icchaka Rabina przez prawicowego Żyda wstrząsnęło całym krajem.

    Pod koniec lat 90. premier Binjamin Netanjahu zgodził się na wycofanie Izraela z Hebronu i podpisał Wye River Memorandum, przekazując większe uprawnienia Autonomii Palestyńskiej[61]. Wybrany w 1999 premier Ehud Barak wycofał w 2000 izraelskie wojska z południowego Libanu i wznowił negocjacje pokojowe z Palestyńczykami. Podczas rozmów w Camp David złożył Jaserowi Arafatowi propozycję uregulowania konfliktu palestyńsko-izraelskiego, idąc na największe ustępstwa w historii (m.in. uznając podział Jerozolimy na części żydowską i arabską, która zostałaby stolicą państwa palestyńskiego). Jednak Arafat odrzucił ten plan[62]. Po załamaniu się rozmów wybuchła intifada Al-Aksa.

    W wyniku wyborów parlamentarnych w 2003 roku nowym premierem został Ariel Szaron, który początkowo usiłował siłą zdławić palestyńskie powstanie, a następnie od 2004 wbrew opinii swojej partii Likud rozpoczął promocję planu jednostronnego wycofania żydowskich osiedli ze Strefy Gazy[63]. Równocześnie rozpoczął budowę muru bezpieczeństwa, który oddzielił terytorium Autonomii Palestyńskiej od Izraela[64]. W styczniu 2006 Ariel Szaron doznał udaru mózgu[65] i został zastąpiony przez Ehuda Olmerta.

    W lipcu 2006 libańska organizacja Hezbollah uprowadziła dwóch izraelskich żołnierzy i ostrzelała północ Izraela, co doprowadziło do wybuchu drugiej wojny libańskiej. Wojna zakończyła się zawieszeniem broni i utworzeniem w południowym Libanie strefy buforowej, w której bezpieczeństwa pilnują powiększone międzynarodowe siły pokojowe UNIFIL[66].

    6 września 2007 izraelskie siły powietrzne zbombardowały i zniszczyły syryjskie instalacje nuklearne w rejonie Dajr az-Zaur. Izraelski wywiad podejrzewał, że Syria przygotowuje się do uruchomienia własnego programu nuklearnego[67]. 27 listopada 2007 izraelski premier Ehud Barak i palestyński prezydent Mahmud Abbas zgodzili się na wznowienie negocjacji, dążąc do osiągnięcia porozumienia do końca 2008. W połowie 2008 rozpoczęły się także tajne rozmowy pokojowe izraelsko-syryjskie, prowadzone przy pośrednictwie Turcji[68].

    Pod koniec 2008 zakończyło się zawieszenie broni z Hamasem, który wznowił ostrzał rakietowy Izraela prowadzony z terytorium Strefy Gazy. Izrael zareagował rozpoczęciem operacji Płynny Ołów[69][70]. 17 stycznia 2009 Izrael ogłosił jednostronne zawieszenie broni i wycofał swoje wojska ze Strefy Gazy, stawiając warunek wstrzymania ostrzału rakietowego i przemytu broni do Strefy[71]. Po kilku dniach Hamas zgodził się na zawieszenie broni, stawiając warunek zniesienia blokady Strefy Gazy i otworzenia przejść granicznych. Od tamtej pory dochodzi do sporadycznych naruszeń zawieszenia broni przez pojedyncze przypadki ostrzału Izraela oraz ataki na patrole izraelskiej straży granicznej.

     
    Jerozolima
    Dimona
    Beer Szewa
    Aszkelon
    Aszdod
    Riszon le-Cijjon
    Bat Yam
    Holon
    Tel Awiw-Jafa
    Petach Tikwa
    Netanja
    Hadera
    Nazaret
    Hajfa
    Naharijja
    Ejlat
    PUSTYNIA




    NEGEW
    Hermon
    E G I P T
    J O R D A N I A
    L I B A N
    S
    Y
    R
    I
    A
    WZGÓRZA

    GOLAN
    UNDOF
    Z A C H O D N I


    B R Z E G
    S T R E F A
    G A Z Y
    Morze Śródziemne
    Morze
    Martwe
    Jezioro
    Tyberiadzkie
    Zatoka
    Akaba
    Jordan
    Za przekładem Biblii Tysiąclecia: „Sprowadzi cię twój Bóg, Jahwe, do ziemi, którą przodkowie twoi otrzymali w posiadanie, abyś ją odzyskał; uczyni cię szczęśliwym i rozmnoży cię bardziej niż twoich przodków” (Pwt 30:5). Roger Friedland, Richard Hecht: To Rule Jerusalem. University of California Press, 2000, s. 8. ISBN 0-520-22092-7. Cytat: „Przez tysiąc lat Jerozolima była siedzibą żydowskiej suwerenności, miejscem panowania królów, siedzibą jego rad legislacyjnych i sądów”. (ang.). Ancient Palestine. [w:] Microsoft – Encyclopedia Encarta [on-line]. [dostęp 2009-02-02]. (ang.). Morçöl Göktuğ: Handbook of Decision Making. CRC Press, 2006, s. 304. ISBN 1-57444-548-0. (ang.). Palestine, [w:] Encyclopædia Britannica [online] [dostęp 2019-07-28] (ang.). Rafael Rosenzweig: The Economic Consequences of Zionism. T. Brill Academic Publishers, 1997, s. 1. ISBN 90-04-09147-5. Cytat: „Syjonizm, pragnienie żydowskiego narodu powrotu do Palestyny, jest prawie tak stare jak żydowska diaspora. Jakieś talmudyczne teksty... Prawie tysiąclecie później, poeta i filozof Jehuda Halevi... W XIX wieku...”. (ang.). Za przekładem Biblii Tysiąclecia: „...Bo Prawo wyjdzie z Syjonu i słowo Jahwe z Jeruzalem” (Księga Izajasza 2:3). Martin Gilbert: The Routledge Atlas Of The Arab-Israeli Conflict. Routledge, 2005, s. 2. ISBN 0-415-35900-7. Cytat: „Żydzi poszukiwali nowej ojczyzny po wygnaniu z Hiszpanii (1492)...”. (ang.). Natan Ausubel: The Book of Jewish Knowledge. New York: Crown Publishers, 1964. ISBN 0-517-09746-X. (ang.). ↑ a b Immigration. [w:] Jewish Virtual Library [on-line]. [dostęp 2009-02-02]. (ang.). Jacques Kornberg: Theodor Herzl: From Assimilation to Zionism. Indiana University Press, 1993. ISBN 0-253-33203-6. Cytat: „Jak zrobił to Theodor Herzl, zasymilowany niemiecki dziennikarz lat 80., który nagle w 1890 został twórcą syjonizmu?”. (ang.). Theodor Herzl: The Jewish State. American Zionist Emergency Council, 1946. ISBN 0-486-25849-1. (ang.). Chapter One: The Heralders of Zionism. [w:] Jewish Agency for Israel [on-line]. [dostęp 2009-02-02]. (ang.). Leslie Stein: The Hope Fulfilled: The Rise of Modern Israel. Greenwood Press, 2003, s. 88. ISBN 0-275-97141-4. Cytat: „Tak jak w Pierwszej Aliji, tak i w Drugiej Aliji najwięcej imigrantów było niesyjonistycznymi Żydami ortodoksyjnymi...”. (ang.). Amy Romano: A Historical Atlas of Israel. The Rosen Publishing Group, 2003, s. 30. ISBN 0-8239-3978-2. (ang.). Balfour Declaration 1917. [w:] The Avalon Project at Yale Law School [on-line]. [dostęp 2009-02-02]. (ang.). Sol Scharfstein: Understanding Jewish History. KTAV Publishing House, 1996, s. 269. ISBN 0-88125-545-9. Cytat: „Podczas Pierwszej i Drugiej Aliji doszło do wielu arabskich ataków na żydowskie osady... W 1920 rozwiązano Ha-Szomer i utworzono Haganę.”. (ang.). Modern History Sourcebook: League of Nations: The Mandate for Palestine, July 24, 1922. [w:] Fordham University [on-line]. [dostęp 2009-02-02]. (ang.). J.V.W. Shaw: A Survey of Palestine. T. 1: Prepared in December 1945 and January 1946 for the Information of the Anglo-American Committee of Inquiry. Washington: The Institute for Palestine Studies, 1991, s. 148. (ang.). Fritz Liebreich: Britain’s Naval and Political Reaction to the Illegal Immigration of Jews to Palestine, 1945–1948. Routledge, 2005, s. 34. ISBN 0-7146-5637-2. (ang.). The Population of Palestine Prior to 1948. [w:] MidEastWeb [on-line]. [dostęp 2009-02-02]. (ang.). Background Paper No. 47 – Palestine. [w:] United Nations [on-line]. [dostęp 2009-02-02]. (ang.). Anthony Best: International History of the Twentieth Century. Routledge, 2003, s. 118. ISBN 0-415-20739-8. (ang.). History: Foreign Domination. [w:] Israel Ministry of Foreign Affairs [on-line]. [dostęp 2009-02-02]. (ang.). Ahron Bregman: A History of Israel. Palgrave Macmillan, 2002, s. 40. ISBN 0-333-67631-9. (ang.). ↑ a b Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie wars
    BŁĄD PRZYPISÓW
    ↑ a b The Mideast: A Century of Conflict. [w:] National Public Radio [on-line]. [dostęp 2009-02-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (17 kwietnia 2016)]. (ang.). Historia stosunków. embassies.gov.il. [dostęp 2018-07-05]. General Progress Report and Supplementary Report of the United Nations Conciliation Commission for Palestine, Covering the Period from December 11, 1949 to October 23, 1950. [w:] The United Nations [on-line]. [dostęp 2009-02-02]. (ang.). Nature of the Flashpoint. [w:] Massachusetts Institute of Technology [on-line]. [dostęp 2009-02-02]. (ang.). Two Hundred and Seventh Plenary Meeting. [w:] The United Nations [on-line]. [dostęp 2009-02-02]. (ang.). Ian Lustick: For the Land and the Lord: Jewish Fundamentalism in Israel. Council on Foreign Relations Press, 1988, s. 37. ISBN 0-87609-036-6. (ang.). Population, by Religion and Population Group. [w:] Israel Central Bureau of Statistics [on-line]. [dostęp 2009-02-03]. (ang.). Colin Shindler: The Land Beyond Promise: Israel, Likud and the Zionist Dream. I.B.Tauris Publishers, 2002, s. 49. ISBN 1-86064-774-X. (ang.). Martin Gilbert: The Routledge Atlas Of The Arab-Israeli Conflict. Wyd. 8. Routledge, 2005, s. 58. ISBN 0-415-35900-7. (ang.). The Suez Crisis. [w:] University of San Diego [on-line]. [dostęp 2009-02-03]. (ang.). Adolf Eichmann. [w:] Jewish Virtual Library [on-line]. [dostęp 2009-02-03]. (ang.). Tim Cole: Holocaust City: The Making of a Jewish Ghetto. Routledge, 2003, s. 27. ISBN 0-415-92968-7. Cytat: „...rozprawa Eichmana bardzo podniosła świadomość społeczną o Holocauście...”. (ang.). Justice Ministry Reply to Amnesty International Report. [w:] Israel Ministry of Foreign Affairs [on-line]. [dostęp 2009-02-03]. (ang.). Six-Day War. [w:] Microsoft – Encyclopedia Encarta [on-line]. [dostęp 2009-02-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (6 czerwca 2009)]. (ang.). Derek Smith: Deterring America: Rogue States and the Proliferation of Weapons of Mass Destruction. Cambridge University Press, 2006, s. 126. ISBN 0-521-86465-8. Cytat: „Egipski prezydent Nasser polecił masową koncentrację wojsk na Synaju... casus belli przez Izrael.”. Pokój na Bliskim Wschodzie niepełny bez Syrii i Libanu. wp.pl. [dostęp 2019-07-28]. Basic Law: Jerusalem, Capital of Israel. [w:] The Knesset [on-line]. [dostęp 2009-02-03]. (ang.). The Interregnum. [w:] The New York Times [on-line]. 13 marca 2005. [dostęp 2009-02-03]. (ang.). The Palestinian National Covenant, July 1968. [w:] Israel Ministry of Foreign Affairs [on-line]. 17 lipca 1968. [dostęp 2009-02-03]. (ang.). Israel 1967–1991 – Terrorist Attacks 1970s. [w:] Palestine Facts [on-line]. [dostęp 2009-02-03]. (ang.). George Habash, Palestinian Terrorism Tactician, Dies at 82. [w:] The New York Times [on-line]. 27 lutego 2008. [dostęp 2009-02-03]. (ang.). Terry Crowdy: The Enemy Within: A History of Espionage. Osprey Publishing, 2006, s. 333. ISBN 1-84176-933-9. 1973: Arab states attack Israeli forces. [w:] BBC On This Day [on-line]. [dostęp 2009-02-03]. (ang.). wojny izraelsko-arabskie, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2019-07-28]. Ahron Bregman: A History of Israel. Palgrave Macmillan, 2002, s. 169. ISBN 0-333-67631-9. Cytat: „Z dystansu możemy powiedzieć, że 1977 był punktem zwrotnym...”. Ahron Bregman: A History of Israel. Palgrave Macmillan, 2002, s. 171. ISBN 0-333-67631-9. Camp David Accords, mfa.gov.il [dostęp 2019-07-31]. Ahron Bregman: A History of Israel. Palgrave Macmillan, 2002, s. 199. ISBN 0-333-67631-9. Intifada. [w:] Microsoft – Encyclopedia Encarta [on-line]. [dostęp 2009-02-03]. (ang.). Russell A. Stone, Walter P. Zenner: Critical Essays on Israeli Social Issues and Scholarship. SUNY Press, 1994, s. 246. ISBN 0-7914-1959-2. Cytat: „Pod koniec 1991... były rezultatem wewnętrznego palestyńskiego terroru.”. (ang.). Clyde Haberman: After 4 Years, Intifada Still Smolders. [w:] The New York Times [on-line]. 9 grudnia 1991. [dostęp 2009-02-03]. (ang.). From the End of the Cold War to 2001. [w:] Boston College [on-line]. [dostęp 2009-02-03]. (ang.). Robert E. Harkavy, Stephanie G. Neuman: Warfare and the Third World. Palgrave Macmillan, 2001, s. 270. ISBN 0-312-24012-0. Cytat: „Jordania w 1994 stała się drugim państwem, które po Egipcie podpisało traktat pokojowy z Izraelem...”. (ang.). General Yatom Press Conference – 27-Feb-1994. [w:] Israel Ministry Of Foreign Affairs [on-line]. [dostęp 2009-02-03]. (ang.). The Wye River Memorandum – October 23, 1998. [w:] The Knesset [on-line]. [dostęp 2009-02-03]. (ang.). James L. Gelvin: The Israel-Palestine Conflict: One Hundred Years of War. Cambridge University Press, 2005, s. 240. ISBN 0-521-85289-7. (ang.). Demolition of Gaza homes completed. [w:] Jedi’ot Acharonot [on-line]. [dostęp 2009-02-03]. (ang.). Questions and Answers. [w:] Israel’s Security Fence [on-line]. [dostęp 2009-02-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (3 października 2013)]. (ang.). Sharon’s stroke blood ‘drained’. [w:] BBC News [on-line]. [dostęp 2009-02-03]. (ang.). Permanent Ceasefire to Be Based on Creation Of Buffer Zone Free of Armed Personnel Other than UN, Lebanese Forces. [w:] United Nations Security Council [on-line]. [dostęp 2009-02-03]. (ang.). Israel, U.S. Shared Data On Suspected Nuclear Site. [w:] The Washington Post [on-line]. [dostęp 2009-02-03]. (ang.). Syria and Israel officially confirm peace talks. [w:] The Guardian [on-line]. [dostęp 2009-02-03]. (ang.). Israeli jets pound Hamas. [w:] The Sydney Morning Herald [on-line]. [dostęp 2009-02-03]. (ang.). Battleground Gaza: Israeli ground forces invade the strip. [w:] The Sydney Morning Herald [on-line]. [dostęp 2009-02-03]. (ang.). IDF begins Gaza troop withdrawal, hours after ending 3-week offensive. [w:] Ha-Arec [on-line]. [dostęp 2009-02-03]. (ang.).
    Read less

Phrasebook

Witam
שלום
Świat
עוֹלָם
Witaj świecie
שלום עולם
Dziękuję Ci
תודה
Do widzenia
הֱיה שלום
TAk
כן
Nie
לא
Jak się masz?
מה שלומך?
Dobrze, dziękuję
טוב תודה
Ile to kosztuje?
כמה זה?
Zero
אֶפֶס
Jeden
אחד

Where can you sleep near Izrael ?

Booking.com
487.378 visits in total, 9.187 Points of interest, 404 Cele, 4 visits today.