ישראל
IzraelContext of Izrael
Izrael (hebr. יִשְרָאֵל Jisra’el, arab. إسرائيل Isrā’īl), oficjalnie Państwo Izrael (hebr. מְדִינַת יִשְרָאֵל wymowa Medinat Jisra’el, arab. دَوْلَةْ إِسْرَائِيل Dawlat Isrā’īl) – państwo na Bliskim Wschodzie, położone w Azji Zachodniej na wschodnim brzegu Morza Śródziemnego. Graniczy na północy z Libanem, na północnym wschodzie z Syrią, na wschodzie z Jordanią i na południowym zachodzie z Egiptem. Przylega do niego również Palestyna, czyli Zachodni Brzeg oraz Strefa Gazy kontrolowane przez tymczasową strukturę administracyjną: Palestyńskie Władze Narodowe zwane potocznie Autonomią Palestyńską. Zewnętrzne granice Palestyny są kontrolowane przez władze izraelskie. Izrael pomimo stosunkowo małej powierzchni jest dość zróżnicowany demograficznie. W populacji liczącej 7,66 miliona większość stanowią Żydzi (75%). Drugą co...Czytaj dalej
Izrael (hebr. יִשְרָאֵל Jisra’el, arab. إسرائيل Isrā’īl), oficjalnie Państwo Izrael (hebr. מְדִינַת יִשְרָאֵל wymowa Medinat Jisra’el, arab. دَوْلَةْ إِسْرَائِيل Dawlat Isrā’īl) – państwo na Bliskim Wschodzie, położone w Azji Zachodniej na wschodnim brzegu Morza Śródziemnego. Graniczy na północy z Libanem, na północnym wschodzie z Syrią, na wschodzie z Jordanią i na południowym zachodzie z Egiptem. Przylega do niego również Palestyna, czyli Zachodni Brzeg oraz Strefa Gazy kontrolowane przez tymczasową strukturę administracyjną: Palestyńskie Władze Narodowe zwane potocznie Autonomią Palestyńską. Zewnętrzne granice Palestyny są kontrolowane przez władze izraelskie. Izrael pomimo stosunkowo małej powierzchni jest dość zróżnicowany demograficznie. W populacji liczącej 7,66 miliona większość stanowią Żydzi (75%). Drugą co do wielkości grupę stanowią Arabowie (20%). Mniejszą grupą etniczną są Samarytanie. Pod względem wyznaniowym w Izraelu występuje duże zróżnicowanie – obok żydów mieszkają również muzułmanie (Arabowie), chrześcijanie i druzowie, jak również inne mniejsze grupy religijne.
Współczesne państwo Izrael ma swoje religijne korzenie w Ziemi Izraela (hebr. ארץ ישראל Erec Jisrael), która przez 3000 lat zajmowała centralne miejsce w judaizmie. Nowożytnym ruchem politycznym, który dążył do powstania państwa Izrael był syjonizm, datowany od 1884, kiedy w Katowicach odbył się zjazd stowarzyszeń Miłośników Syjonu (Chowewej Syjon) z całej Europy. Na tymże zjeździe przywództwo objął Samuel Mohylewer i tu zapadły decyzje o powrocie Żydów do Palestyny i o finansowym wspieraniu emigrantów.
W okresie I wojny światowej Wielka Brytania, walcząca z władającym terenami współczesnego Izraela Imperium Osmańskim, wydała tzw. Deklarację Balfoura, zakładającą utworzenie w Palestynie „żydowskiej siedziby narodowej”. Po zakończeniu wojny Liga Narodów zgodziła się na stworzenie Mandatu Palestyny pod brytyjskim protektoratem, z celem spełnienia wspomnianej obietnicy.
Podczas okresu trwania mandatu, przybyło na te tereny około 480 tysięcy Żydów, z których około 90% pochodziło z Europy. Stanowiło to większość z ok. 650 tysięcy Żydów obecnych na tych ziemiach w momencie ogłoszenia niepodległości. Ta masowa imigracja, w dwudziestoleciu międzywojennym oraz podczas II wojny światowej, zmieniła znacznie strukturę ludności i była jedną z przyczyn konfliktu ze stanowiącą do tej pory dominującą większość mieszkańców arabską ludnością Palestyny, co przejawiało się w atakach na Żydów i antybrytyjskich powstaniach. Opór Palestyńczyków sprawił, że Brytania zaczęła ograniczać imigrację żydowską, co doprowadziło do wymierzonych w nią ataków skrajnych organizacji syjonistycznych – Irgun i Lechi. Nie potrafiąc doprowadzić do pogodzenia zwaśnionych społeczności arabskiej i żydowskiej, Brytania przekazała sprawę Palestyny Organizacji Narodów Zjednoczonych.
W 1947 ONZ zgodziła się na podział Palestyny na dwa państwa: żydowskie i arabskie. 14 maja 1948 (5 ijar 5708) zgodnie z decyzją ONZ państwo Izrael proklamowało niepodległość, jednak okoliczne państwa arabskie odmówiły zaakceptowania planu i rozpoczęły wojnę, włączając się w trwające od ogłoszenia decyzji ONZ walki. I wojna izraelsko-arabska potwierdziła niepodległość i poszerzyła granice państwa żydowskiego poza zasięg przewidziany przez plan ONZ. Od tamtej pory do dzisiaj Izrael nieustannie tkwi w konflikcie z wieloma ościennymi państwami arabskimi. Przez ten czas prowadził kilka wojen. Od swego powstania granice Izraela ze wszystkimi sąsiednimi państwami były tematem sporów. Jednakże Izrael podpisał traktaty pokojowe z Egiptem i Jordanią, podejmowano także wysiłki mające doprowadzić do pokoju z Palestyńczykami.
Izrael jest demokratyczną republiką parlamentarno-gabinetową. Władza wykonawcza spoczywa w rękach premiera, stojącego na czele rządu. Władza ustawodawcza jest podzielona pomiędzy rząd i parlament (Kneset). Pod względem nominalnej wartości PKB gospodarka państwa znajduje się na 44. miejscu wśród największych gospodarek świata. Izrael zajmuje 19. miejsce w rankingu wskaźnika HDI, a 96. w rankingu wolności prasy. Jerozolima jest stolicą państwa (proklamowaną w 1950), siedzibą rządu i największym miastem, podczas gdy finansowym centrum Izraela jest Tel Awiw. Jednakże ostateczny status Jerozolimy jest niewyjaśniony i z tego powodu większość państw, w tym Polska, nie uznaje jej za stolicę Izraela.
W grudniu 2017 prezydent Stanów Zjednoczonych Donald Trump oficjalnie uznał Jerozolimę za stolicę Izraela i wydał Departamentowi Stanu polecenie rozpoczęcia procedury przenoszenia amerykańskiej ambasady do tego miasta, na mocy uchwalonej w 1995 ustawy o ambasadzie w Jerozolimie.
19 lipca 2018 parlament Izraela przyjął ustawę o Izraelu, jako o państwie narodowym Żydów, odnoszącycm to państwo wyłącznie do narodu żydowskiego. Ustawa została skrytykowana przez przedstawicieli arabskiej mniejszości narodowej w Izraelu jako rasistowska.
More about Izrael
- Currency Nowy izraelski szekel
- Native name ישראל
- Calling code +972
- Internet domain .il
- Mains voltage 230V/50Hz
- Democracy index 7.84
- Population 9840000
- Obszar 20770
- Driving side right
- Wczesne korzenie
Ziemia Izraela była święta dla Żydów od czasów biblijnych. Według Tory Ziemia Izraela została obiecana Żydom przez Boga jako ich ojczyzna[1]. Najstarsza historyczna wzmianka o Izraelu znajduje się na steli Merenptaha (XIII w. p.n.e.) oraz prawdopodobnie na cokole berlińskim (relief 21687, XV/XIV w. p.n.e.). Zgodnie z tradycyjną chronologią około XI wieku p.n.e. pierwszy z wielu izraelskich królów rozpoczął panowanie nad Ziemią Izraela. Królestwo Izraela i następne państwa żydowskie istniały przez tysiąc lat[2].
...Czytaj dalejRead lessWczesne korzenieZiemia Izraela była święta dla Żydów od czasów biblijnych. Według Tory Ziemia Izraela została obiecana Żydom przez Boga jako ich ojczyzna[1]. Najstarsza historyczna wzmianka o Izraelu znajduje się na steli Merenptaha (XIII w. p.n.e.) oraz prawdopodobnie na cokole berlińskim (relief 21687, XV/XIV w. p.n.e.). Zgodnie z tradycyjną chronologią około XI wieku p.n.e. pierwszy z wielu izraelskich królów rozpoczął panowanie nad Ziemią Izraela. Królestwo Izraela i następne państwa żydowskie istniały przez tysiąc lat[2].
Zanim Ziemia Izraela – obszar dawnego królestwa izraelskiego – została podbita przez muzułmanów w VII wieku przechodziła kolejno pod panowanie Asyrii, Babilonii, Persji, Grecji, Rzymu i Bizancjum[3]. Żydowska obecność w regionie osłabła po klęsce powstania Bar-Kochby przeciwko cesarstwu rzymskiemu w 135. Skutkiem tego było wygnanie większości Żydów z Ziemi Izraela. Masakry Żydów były kontynuowane przez bizantyńskiego cesarza Herakliusza, który w latach 628–629 nakazał mordować wszystkich złapanych Żydów i zabronił im wstępu do Jerozolimy. Prawdopodobnie wówczas Żydzi osiągnęli najniższą liczebność w Ziemi Izraela. Jednakże wciąż pozostawali obecni w regionie, chociaż wyraźnie przemieścili się z Judei do Galilei. W tym okresie powstały najważniejsze religijne teksty judaizmu: Talmud Jerozolimski i Miszna[4]. Ziemia Izraela została około 636 podbita przez muzułmanów. Następnie przechodziła kolejno pod panowanie Ummajjadów, Abbasydów, Tulunidów, Ichszydydów, Fatymidów, Seldżuków, krzyżowców, Ajjubidów i mameluków. Po bitwie pod Mardż Dabik w 1516 r. tereny współczesnego Izraela stały się częścią Imperium Osmańskiego, które rządziło regionem do XX wieku[5].
Na terenach Izraela i okupowanego przez niego Zachodniego Brzegu znajdują się najświętsze miejsca judaizmu.
Syjonizm i brytyjski Mandat PalestynyŻydzi żyjący w diasporze mieli odwieczną ambicję powrotu do Syjonu i Ziemi Izraela[6]. Ta nadzieja i pragnienie zostały wyrażone w Biblii[7] i są głównym tematem żydowskiego modlitewnika.
Po wygnaniu Żydów z katolickiej Hiszpanii w 1492 roku nastąpił znaczący wzrost ich liczby w Palestynie[8]. W XVI wieku rozwinęły się duże żydowskie społeczności w czterech świętych miastach judaizmu: Jerozolimie, Hebronie, Tyberiadzie i Safedzie. W drugiej połowie XVIII wieku duża część chasydzkiej społeczności z Europy Wschodniej osiedliła się w Ziemi Świętej[9].
Pierwsza duża fala nowoczesnej imigracji, znana jako pierwsza alija, zaczęła się w 1881, gdy Żydzi zaczęli uciekać przed pogromami w Rosji[10]. Do istniejącego już wcześniej teoretycznego ruchu syjonistycznego austro-węgierski dziennikarz Theodor Herzl dodał nurt polityczny[11], który poprzez postawienie społeczności międzynarodowej pytania o dalsze losy „kwestii żydowskiej” dążył do stworzenia żydowskiego państwa w Ziemi Izraela[12]. W 1896 Herzl wydał Der Judenstaat (pol. Państwo żydowskie), w którym przedstawił wizję przyszłego państwa. W następnym roku otworzył I Kongres Syjonistyczny[13].
Druga alija (1904–1913) zaczęła się po pogromie w Kiszyniowie. Około 40 000 Żydów osiedliło się wówczas w Palestynie. W obu tych falach imigracji wzięli udział w większości Żydzi ortodoksyjni[14], ale w drugiej alii uczestniczyli także pionierzy syjonizmu socjalistycznego, którzy założyli ruch kibucowy[15]. Podczas I wojny światowej brytyjski minister spraw zagranicznych, Arthur Balfour, wydał w 1917 tzw. deklarację Balfoura, która stwierdzała, że rząd Jego Królewskiej Mości przychylnie zapatruje się na ustanowienie w Palestynie domu dla narodu żydowskiego[16]. Grupa pięciu żydowskich batalionów wchodzących w skład Legionu Żydowskiego wzięła udział w zajęciu Palestyny przez wojska brytyjskie. Arabski sprzeciw wobec brytyjskiego planu okazał się w zamieszkach 1921, na które Żydzi odpowiedzieli utworzeniem organizacji militarnych Hagana, Irgun i Lechi[17].
W 1922 Liga Narodów przyjęła projekt utworzenia brytyjskiego Mandatu Palestyny z następującym komentarzem: Odbudowa Żydowskiej Siedziby Narodowej ma się dokonać bez żadnego uszczerbku dla praw ludności arabskiej w Palestynie[18]. W owym czasie większość mieszkańców Palestyny stanowili muzułmańscy Arabowie, a jedynie w Jerozolimie mieszkało większe skupisko Żydów[19].
Żydowska imigracja była kontynuowana w trzeciej (1919–1923) i czwartej alii (1924–1931), podczas których do Palestyny przybyło około 100 000 Żydów[10]. Gdy w 1921 doszło do krwawych arabskich rozruchów w Jafie, brytyjskie władze mandatowe wprowadziły ograniczenia żydowskiej imigracji i oderwały od Mandatu Palestyny wschodnie terytoria, na których utworzono arabskie państwo – Emirat Transjordanii[20].
Dojście do władzy Hitlera i wzrost nazizmu w latach 30. przyczyniły się do piątej alii (1931–1940), podczas której około 250 000 Żydów przybyło do Palestyny. Wywołało to wybuch arabskiej rewolty w 1936 i doprowadziło Brytyjczyków do ogłoszenia w 1939 trzeciej „białej księgi”. Przeciwdziałając ostrym restrykcjom ograniczającym wielkość żydowskiej imigracji, pojawił się tajny ruch wspierający Żydów uciekających z Europy przed Holocaustem. Ruch ten jest nazywany Alija Bet. W ten sposób liczba Żydów w Palestynie wzrosła z 11% ogółu mieszkańców w 1922 do 33% w 1945[21].
Pierwsze lata niepodległościPo 1945 Wielka Brytania została wmieszana w coraz bardziej agresywny konflikt z Żydami, walczącymi o swobodny dostęp żydowskiej imigracji do Palestyny. Równolegle toczące się starcia żydowsko-arabskie przekształciły się w 1947 w otwartą wojnę domową. W 1947 brytyjski rząd wycofał się ze swoich zobowiązań w Mandacie Palestyny i oświadczył, że nie jest w stanie rozwiązać konfliktu izraelsko-arabskiego[22]. Nowo powstała Organizacja Narodów Zjednoczonych przyjęła 29 listopada 1947 rezolucję nr 181 o podziale Palestyny na dwa państwa: żydowskie i arabskie. Jerozolima miała zostać międzynarodowym miastem (corpus separatum) pod nadzorem ONZ[23]. Społeczność żydowska zaakceptowała ten plan[24], ale Liga Państw Arabskich i społeczność arabska w Palestynie go odrzuciły[25]. Ogłoszenie decyzji doprowadziło do rozpoczęcia walk na terytorium mandatu Palestyny[26].
Mimo wszystko na dzień przed końcem brytyjskiego pełnomocnictwa w Palestynie, 14 maja 1948, ogłoszono powstanie niepodległego państwa Izrael[27]. Nowa państwowość szybko uzyskała formalne uznanie wielu państw, w tym Polski[28].
Wkrótce po ogłoszeniu niepodległości Izraela wojska okolicznych państw arabskich (Egiptu, Syrii, Jordanii, Libanu i Iraku) zaatakowały nowe państwo[27], rozpoczynając wojnę zwaną w Izraelu wojną o niepodległość, zaś przez Arabów An-Nakbą, czyli „katastrofą”. Po roku walk ogłoszono zawieszenie broni i ustalono przebieg tymczasowych granic, tzw. zielonej linii. Zachodni Brzeg Jordanu i Wschodnią Jerozolimę zajęła Jordania, natomiast Strefę Gazy zajął Egipt. ONZ oszacowała, że podczas wojny 711 000 Arabów, stanowiących około 80% przedwojennej arabskiej populacji, uciekło za granicę[29]; część z nich pod przymusem. Do ucieczki Palestyńczyków przyczyniło się nagłośnienie masakry we wsi Dajr Jasin dokonanej przez Irgun i Lechi[26]. Los palestyńskich uchodźców jest obecnie główną kwestią sporną w konflikcie izraelsko-arabskim[30], gdyż Izrael odmawia im prawa powrotu. 11 maja 1949 Izrael został przyjęty do Organizacji Narodów Zjednoczonych[31].
W pierwszych latach istnienia państwa ruch syjonizmu socjalistycznego prowadzony przez Dawida Ben Guriona zdominował izraelską politykę[32]. Te lata charakteryzowały się masową imigracją Żydów ocalałych z Holocaustu i uciekających przed prześladowaniami z państw arabskich. W latach 1948–1958 populacja Izraela wzrosła z 800 tys. do 2 mln[33]. Większość imigrantów było uchodźcami bez jakiejkolwiek własności. Byli oni zakwaterowywani w tymczasowych obozach dla uchodźców zwanych ma’abarot. Przed 1952 ponad 200 tys. imigrantów mieszkało w namiotach w obozach dla uchodźców. Potrzeba rozwiązania kryzysu doprowadziła Dawida Ben Guriona do podpisania z Niemcami umowy o odszkodowaniach dla ofiar hitleryzmu, co wywołało masowe protesty Żydów oburzonych z powodu postawy premiera Izraela „prowadzącego interesy” z Niemcami[34].
Podczas lat 50. Izrael był wielokrotnie atakowany przez palestyńskich fedainów działających głównie z okupowanej przez Egipt Strefy Gazy[35]. W 1956 Izrael zawarł tajne przymierze z Wielką Brytanią i Francją, dążąc do odbicia znacjonalizowanego przez Egipt Kanału Sueskiego. Podczas kryzysu sueskiego Izraelczycy zdobyli półwysep Synaj, jednak pod naciskiem Stanów Zjednoczonych i Związku Radzieckiego wycofali się w zamian za gwarancje swobodnej żeglugi w Zatoce Akaba i Kanale Sueskim[36].
Na początku następnej dekady Izrael uprowadził z Argentyny Adolfa Eichmana, który był architektem nazistowskiego projektu ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej[37]. Jego rozprawa sądowa miała znaczny wpływ na społeczną świadomość o Holocauście[38]. Do chwili obecnej Eichmann pozostaje jedyną osobą skazaną na karę śmierci przez izraelskie sądy[39].
Konflikty i proces pokojowyPaństwa arabskie przez lata odmawiały prawa do istnienia państwa Izrael, a arabski nacjonalizm kierowany przez Nasera dążył do zniszczenia tego państwa[40]. W 1967 Egipt, Syria i Jordania skoncentrowały swoje wojska przy izraelskich granicach, usunęły międzynarodowe siły pokojowe UNEF i zablokowały Izraelowi dostęp do Morza Czerwonego. Izrael uznał to za casus belli dla rozpoczęcia prewencyjnej wojny sześciodniowej, w której osiągnął zdecydowane zwycięstwo, zdobywając Zachodni Brzeg Jordanu, Strefę Gazy, Półwysep Synaj, Wzgórza Golan[41] oraz farmy Szeba[42] Zielona linia z 1949 stała się granicą administracyjną pomiędzy Izraelem a terytoriami okupowanymi. Granice Jerozolimy zostały poszerzone, poprzez włączenie Wschodniej Jerozolimy. Przyjęte 30 lipca 1980 prawo Jerozolimy określiło ją jako całą i zjednoczoną stolicę Izraela, będącą siedzibą prezydenta, Knesetu, rządu i Sądu Najwyższego[43]. Ruch ten nie został zaakceptowany przez większość społeczności międzynarodowej[potrzebny przypis].
Klęska arabskich państw w wojnie w 1967 r. doprowadziła do wzrostu znaczenia niepaństwowych arabskich organizacji zbrojnych, takich jak Organizacja Wyzwolenia Palestyny (OWP), która wzywała do walki zbrojnej jako jedynego sposobu wyzwolenia ojczyzny[44][45]. Na przełomie lat 60. i 70. palestyńskie organizacje rozpoczęły serię ataków terrorystycznych w Izraelu[46] i na cele izraelskie na świecie[47]. Jednym z ataków terrorystycznych była dokonana przez organizację Czarny Wrzesień masakra izraelskich sportowców podczas Letnich Igrzysk Olimpijskich w Monachium w 1972 r. Izrael odpowiedział operacją Gniew Boży, zabijając osoby odpowiedzialne za morderstwa olimpijczyków[48].
Podczas ważnego żydowskiego święta religijnego Jom Kipur 6 października 1973 wojska egipskie i syryjskie niespodziewanie zaatakowały siły Izraela na okupowanych przez niego terytoriach, rozpoczynając wojnę Jom Kipur[49]. Wojna zakończyła się 26 października zwycięstwem Izraela. Egipcjanie i Syryjczycy zostali odparci kosztem wielkich strat własnych[50]. Komisja Agranata oczyściła rząd z zarzutów odpowiedzialności za wojnę, ale niezadowolenie społeczeństwa zmusiło premier Goldę Meir do rezygnacji z urzędu[potrzebny przypis].
Wybory parlamentarne w Izraelu w 1977 roku były ważnym punktem zwrotnym w historii izraelskiej polityki. Po 29 latach rządzenia lewica musiała oddać władzę w ręce prawicowo-centrowego bloku partyjnego Likud, na czele którego stał Menachem Begin[51]. W tym samym roku egipski prezydent Anwar as-Sadat przyjechał do Izraela i przemówił w Knesecie, co było pierwszym uznaniem faktu istnienia żydowskiego państwa przez arabskiego polityka[52]. Rok później Anwar as-Sadat i Menachem Begin podpisali porozumienie z Camp David i w następnym roku traktat pokojowy izraelsko-egipski. Izrael rozpoczął proces wycofania się z Półwyspu Synaj i zgodził się na rozpoczęcie negocjacji nad autonomią okupowanych Zachodniego Brzegu i Strefy Gazy[53]. Równocześnie rząd Begina zachęcał do rozbudowy osiedli żydowskich na Zachodnim Brzegu, co było przyczyną wzrostu napięć z Palestyńczykami.
7 czerwca 1981 izraelskie siły powietrzne zbombardowały i zniszczyły iracki reaktor atomowy w Osirak. Izraelski wywiad podejrzewał, że Irak przygotowywał się do zbudowania własnej bomby atomowej. W 1982 Izrael zaangażował się w libańską wojnę domową, którą wykorzystywała Organizacja Wyzwolenia Palestyny, by z terytorium Libanu atakować i ostrzeliwać północny Izrael. Interwencja przekształciła się w wojnę libańską[54]. W 1986 Izraelczycy wycofali się z większości terytorium Libanu, ale do 2000 utrzymywali przygraniczną strefę bezpieczeństwa, w której bezpieczeństwa strzegła Armia Południowego Libanu. W międzyczasie 1 października 1985 roku Izrael przeprowadził na terenie Tunezji operację „Drewniana Noga”. W 1987 wybuchła pierwsza intifada, masowe powstanie Palestyńczyków przeciwko izraelskiej okupacji Strefy Gazy i Zachodniego Brzegu Jordanu[55]. W ciągu następnych sześciu lat w fali przemocy, która zalała terytoria okupowane, zginęło ponad tysiąc ludzi (wielu z nich było ofiarami wewnętrznego palestyńskiego terroru)[56]. Przeciągające się starcia mocno osłabiały izraelską gospodarkę. Dopiero uwikłanie się Arafata w I wojnie w Zatoce Perskiej po stronie Iraku osłabiło jego pozycję i doprowadziło do wygaśnięcia siły powstania w 1991[57].
Wybory parlamentarne w Izraelu w 1992 roku wygrała lewicowa Izraelska Partia Pracy, na której czele stał Icchak Rabin, propagujący zawarcie kompromisu z arabskimi sąsiadami Izraela[58]. W następnym roku Szimon Peres w imieniu Izraela i Jaser Arafat w imieniu Organizacji Wyzwolenia Palestyny podpisali porozumienia z Oslo, które otworzyły drogę do utworzenia Autonomii Palestyńskiej na Zachodnim Brzegu i w Strefie Gazy. Deklaracja Pokojowych Intencji była przyznaniem przez OWP prawa do istnienia państwa żydowskiego i deklaracją wyrzeczenia się terroryzmu. W 1994 doszło do podpisania traktatu pokojowego izraelsko-jordańskiego, co uczyniło z Jordanii drugie państwo arabskie, które znormalizowało swoje stosunki z Izraelem[59].
Arabskie poparcie społeczne dla porozumienia zostało zniweczone przez masakrę w Grobowcu Patriarchów w Hebronie[60], kontynuowanie żydowskiego osadnictwa, budowę kolejnych punktów kontrolnych (checkpoints) oraz pogarszającą się sytuację gospodarczą. Izraelskie poparcie społeczne również zmalało w wyniku serii samobójczych zamachów terrorystycznych przeprowadzonych przez Hamas. Dokonane w listopadzie 1995 zabójstwo premiera Icchaka Rabina przez prawicowego Żyda wstrząsnęło całym krajem.
Pod koniec lat 90. premier Binjamin Netanjahu zgodził się na wycofanie Izraela z Hebronu i podpisał Wye River Memorandum, przekazując większe uprawnienia Autonomii Palestyńskiej[61]. Wybrany w 1999 premier Ehud Barak wycofał w 2000 izraelskie wojska z południowego Libanu i wznowił negocjacje pokojowe z Palestyńczykami. Podczas rozmów w Camp David złożył Jaserowi Arafatowi propozycję uregulowania konfliktu palestyńsko-izraelskiego, idąc na największe ustępstwa w historii (m.in. uznając podział Jerozolimy na części żydowską i arabską, która zostałaby stolicą państwa palestyńskiego). Jednak Arafat odrzucił ten plan[62]. Po załamaniu się rozmów wybuchła intifada Al-Aksa.
W wyniku wyborów parlamentarnych w 2003 roku nowym premierem został Ariel Szaron, który początkowo usiłował siłą zdławić palestyńskie powstanie, a następnie od 2004 wbrew opinii swojej partii Likud rozpoczął promocję planu jednostronnego wycofania żydowskich osiedli ze Strefy Gazy[63]. Równocześnie rozpoczął budowę muru bezpieczeństwa, który oddzielił terytorium Autonomii Palestyńskiej od Izraela[64]. W styczniu 2006 Ariel Szaron doznał udaru mózgu[65] i został zastąpiony przez Ehuda Olmerta.
W lipcu 2006 libańska organizacja Hezbollah uprowadziła dwóch izraelskich żołnierzy i ostrzelała północ Izraela, co doprowadziło do wybuchu drugiej wojny libańskiej. Wojna zakończyła się zawieszeniem broni i utworzeniem w południowym Libanie strefy buforowej, w której bezpieczeństwa pilnują powiększone międzynarodowe siły pokojowe UNIFIL[66].
6 września 2007 izraelskie siły powietrzne zbombardowały i zniszczyły syryjskie instalacje nuklearne w rejonie Dajr az-Zaur. Izraelski wywiad podejrzewał, że Syria przygotowuje się do uruchomienia własnego programu nuklearnego[67]. 27 listopada 2007 izraelski premier Ehud Barak i palestyński prezydent Mahmud Abbas zgodzili się na wznowienie negocjacji, dążąc do osiągnięcia porozumienia do końca 2008. W połowie 2008 rozpoczęły się także tajne rozmowy pokojowe izraelsko-syryjskie, prowadzone przy pośrednictwie Turcji[68].
Pod koniec 2008 zakończyło się zawieszenie broni z Hamasem, który wznowił ostrzał rakietowy Izraela prowadzony z terytorium Strefy Gazy. Izrael zareagował rozpoczęciem operacji Płynny Ołów[69][70]. 17 stycznia 2009 Izrael ogłosił jednostronne zawieszenie broni i wycofał swoje wojska ze Strefy Gazy, stawiając warunek wstrzymania ostrzału rakietowego i przemytu broni do Strefy[71]. Po kilku dniach Hamas zgodził się na zawieszenie broni, stawiając warunek zniesienia blokady Strefy Gazy i otworzenia przejść granicznych. Od tamtej pory dochodzi do sporadycznych naruszeń zawieszenia broni przez pojedyncze przypadki ostrzału Izraela oraz ataki na patrole izraelskiej straży granicznej.
JerozolimaDimonaBeer SzewaAszkelonAszdodRiszon le-CijjonBat YamHolonTel Awiw-JafaPetach TikwaNetanjaHaderaNazaretHajfaNaharijjaEjlatPUSTYNIA
NEGEWHermonE G I P TJ O R D A N I AL I B A NS
Y
R
I
AWZGÓRZA
GOLANUNDOFZ A C H O D N I
B R Z E GS T R E F A
G A Z YMorze ŚródziemneMorze
MartweJezioro
TyberiadzkieZatoka
AkabaJordan↑ Za przekładem Biblii Tysiąclecia: „Sprowadzi cię twój Bóg, Jahwe, do ziemi, którą przodkowie twoi otrzymali w posiadanie, abyś ją odzyskał; uczyni cię szczęśliwym i rozmnoży cię bardziej niż twoich przodków” (Pwt 30:5). ↑ Roger Friedland, Richard Hecht: To Rule Jerusalem. University of California Press, 2000, s. 8. ISBN 0-520-22092-7. Cytat: „Przez tysiąc lat Jerozolima była siedzibą żydowskiej suwerenności, miejscem panowania królów, siedzibą jego rad legislacyjnych i sądów”. (ang.). ↑ Ancient Palestine. [w:] Microsoft – Encyclopedia Encarta [on-line]. [dostęp 2009-02-02]. (ang.). ↑ Morçöl Göktuğ: Handbook of Decision Making. CRC Press, 2006, s. 304. ISBN 1-57444-548-0. (ang.). ↑ Palestine, [w:] Encyclopædia Britannica [online] [dostęp 2019-07-28] (ang.). ↑ Rafael Rosenzweig: The Economic Consequences of Zionism. T. Brill Academic Publishers, 1997, s. 1. ISBN 90-04-09147-5. Cytat: „Syjonizm, pragnienie żydowskiego narodu powrotu do Palestyny, jest prawie tak stare jak żydowska diaspora. Jakieś talmudyczne teksty... Prawie tysiąclecie później, poeta i filozof Jehuda Halevi... W XIX wieku...”. (ang.). ↑ Za przekładem Biblii Tysiąclecia: „...Bo Prawo wyjdzie z Syjonu i słowo Jahwe z Jeruzalem” (Księga Izajasza 2:3). ↑ Martin Gilbert: The Routledge Atlas Of The Arab-Israeli Conflict. Routledge, 2005, s. 2. ISBN 0-415-35900-7. Cytat: „Żydzi poszukiwali nowej ojczyzny po wygnaniu z Hiszpanii (1492)...”. (ang.). ↑ Natan Ausubel: The Book of Jewish Knowledge. New York: Crown Publishers, 1964. ISBN 0-517-09746-X. (ang.). ↑ a b Immigration. [w:] Jewish Virtual Library [on-line]. [dostęp 2009-02-02]. (ang.). ↑ Jacques Kornberg: Theodor Herzl: From Assimilation to Zionism. Indiana University Press, 1993. ISBN 0-253-33203-6. Cytat: „Jak zrobił to Theodor Herzl, zasymilowany niemiecki dziennikarz lat 80., który nagle w 1890 został twórcą syjonizmu?”. (ang.). ↑ Theodor Herzl: The Jewish State. American Zionist Emergency Council, 1946. ISBN 0-486-25849-1. (ang.). ↑ Chapter One: The Heralders of Zionism. [w:] Jewish Agency for Israel [on-line]. [dostęp 2009-02-02]. (ang.). ↑ Leslie Stein: The Hope Fulfilled: The Rise of Modern Israel. Greenwood Press, 2003, s. 88. ISBN 0-275-97141-4. Cytat: „Tak jak w Pierwszej Aliji, tak i w Drugiej Aliji najwięcej imigrantów było niesyjonistycznymi Żydami ortodoksyjnymi...”. (ang.). ↑ Amy Romano: A Historical Atlas of Israel. The Rosen Publishing Group, 2003, s. 30. ISBN 0-8239-3978-2. (ang.). ↑ Balfour Declaration 1917. [w:] The Avalon Project at Yale Law School [on-line]. [dostęp 2009-02-02]. (ang.). ↑ Sol Scharfstein: Understanding Jewish History. KTAV Publishing House, 1996, s. 269. ISBN 0-88125-545-9. Cytat: „Podczas Pierwszej i Drugiej Aliji doszło do wielu arabskich ataków na żydowskie osady... W 1920 rozwiązano Ha-Szomer i utworzono Haganę.”. (ang.). ↑ Modern History Sourcebook: League of Nations: The Mandate for Palestine, July 24, 1922. [w:] Fordham University [on-line]. [dostęp 2009-02-02]. (ang.). ↑ J.V.W. Shaw: A Survey of Palestine. T. 1: Prepared in December 1945 and January 1946 for the Information of the Anglo-American Committee of Inquiry. Washington: The Institute for Palestine Studies, 1991, s. 148. (ang.). ↑ Fritz Liebreich: Britain’s Naval and Political Reaction to the Illegal Immigration of Jews to Palestine, 1945–1948. Routledge, 2005, s. 34. ISBN 0-7146-5637-2. (ang.). ↑ The Population of Palestine Prior to 1948. [w:] MidEastWeb [on-line]. [dostęp 2009-02-02]. (ang.). ↑ Background Paper No. 47 – Palestine. [w:] United Nations [on-line]. [dostęp 2009-02-02]. (ang.). ↑ Anthony Best: International History of the Twentieth Century. Routledge, 2003, s. 118. ISBN 0-415-20739-8. (ang.). ↑ History: Foreign Domination. [w:] Israel Ministry of Foreign Affairs [on-line]. [dostęp 2009-02-02]. (ang.). ↑ Ahron Bregman: A History of Israel. Palgrave Macmillan, 2002, s. 40. ISBN 0-333-67631-9. (ang.). ↑ a b Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie warsBŁĄD PRZYPISÓW↑ a b The Mideast: A Century of Conflict. [w:] National Public Radio [on-line]. [dostęp 2009-02-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (17 kwietnia 2016)]. (ang.). ↑ Historia stosunków. embassies.gov.il. [dostęp 2018-07-05]. ↑ General Progress Report and Supplementary Report of the United Nations Conciliation Commission for Palestine, Covering the Period from December 11, 1949 to October 23, 1950. [w:] The United Nations [on-line]. [dostęp 2009-02-02]. (ang.). ↑ Nature of the Flashpoint. [w:] Massachusetts Institute of Technology [on-line]. [dostęp 2009-02-02]. (ang.). ↑ Two Hundred and Seventh Plenary Meeting. [w:] The United Nations [on-line]. [dostęp 2009-02-02]. (ang.). ↑ Ian Lustick: For the Land and the Lord: Jewish Fundamentalism in Israel. Council on Foreign Relations Press, 1988, s. 37. ISBN 0-87609-036-6. (ang.). ↑ Population, by Religion and Population Group. [w:] Israel Central Bureau of Statistics [on-line]. [dostęp 2009-02-03]. (ang.). ↑ Colin Shindler: The Land Beyond Promise: Israel, Likud and the Zionist Dream. I.B.Tauris Publishers, 2002, s. 49. ISBN 1-86064-774-X. (ang.). ↑ Martin Gilbert: The Routledge Atlas Of The Arab-Israeli Conflict. Wyd. 8. Routledge, 2005, s. 58. ISBN 0-415-35900-7. (ang.). ↑ The Suez Crisis. [w:] University of San Diego [on-line]. [dostęp 2009-02-03]. (ang.). ↑ Adolf Eichmann. [w:] Jewish Virtual Library [on-line]. [dostęp 2009-02-03]. (ang.). ↑ Tim Cole: Holocaust City: The Making of a Jewish Ghetto. Routledge, 2003, s. 27. ISBN 0-415-92968-7. Cytat: „...rozprawa Eichmana bardzo podniosła świadomość społeczną o Holocauście...”. (ang.). ↑ Justice Ministry Reply to Amnesty International Report. [w:] Israel Ministry of Foreign Affairs [on-line]. [dostęp 2009-02-03]. (ang.). ↑ Six-Day War. [w:] Microsoft – Encyclopedia Encarta [on-line]. [dostęp 2009-02-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (6 czerwca 2009)]. (ang.). ↑ Derek Smith: Deterring America: Rogue States and the Proliferation of Weapons of Mass Destruction. Cambridge University Press, 2006, s. 126. ISBN 0-521-86465-8. Cytat: „Egipski prezydent Nasser polecił masową koncentrację wojsk na Synaju... casus belli przez Izrael.”. ↑ Pokój na Bliskim Wschodzie niepełny bez Syrii i Libanu. wp.pl. [dostęp 2019-07-28]. ↑ Basic Law: Jerusalem, Capital of Israel. [w:] The Knesset [on-line]. [dostęp 2009-02-03]. (ang.). ↑ The Interregnum. [w:] The New York Times [on-line]. 13 marca 2005. [dostęp 2009-02-03]. (ang.). ↑ The Palestinian National Covenant, July 1968. [w:] Israel Ministry of Foreign Affairs [on-line]. 17 lipca 1968. [dostęp 2009-02-03]. (ang.). ↑ Israel 1967–1991 – Terrorist Attacks 1970s. [w:] Palestine Facts [on-line]. [dostęp 2009-02-03]. (ang.). ↑ George Habash, Palestinian Terrorism Tactician, Dies at 82. [w:] The New York Times [on-line]. 27 lutego 2008. [dostęp 2009-02-03]. (ang.). ↑ Terry Crowdy: The Enemy Within: A History of Espionage. Osprey Publishing, 2006, s. 333. ISBN 1-84176-933-9. ↑ 1973: Arab states attack Israeli forces. [w:] BBC On This Day [on-line]. [dostęp 2009-02-03]. (ang.). ↑ wojny izraelsko-arabskie, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2019-07-28] . ↑ Ahron Bregman: A History of Israel. Palgrave Macmillan, 2002, s. 169. ISBN 0-333-67631-9. Cytat: „Z dystansu możemy powiedzieć, że 1977 był punktem zwrotnym...”. ↑ Ahron Bregman: A History of Israel. Palgrave Macmillan, 2002, s. 171. ISBN 0-333-67631-9. ↑ Camp David Accords, mfa.gov.il [dostęp 2019-07-31] . ↑ Ahron Bregman: A History of Israel. Palgrave Macmillan, 2002, s. 199. ISBN 0-333-67631-9. ↑ Intifada. [w:] Microsoft – Encyclopedia Encarta [on-line]. [dostęp 2009-02-03]. (ang.). ↑ Russell A. Stone, Walter P. Zenner: Critical Essays on Israeli Social Issues and Scholarship. SUNY Press, 1994, s. 246. ISBN 0-7914-1959-2. Cytat: „Pod koniec 1991... były rezultatem wewnętrznego palestyńskiego terroru.”. (ang.). ↑ Clyde Haberman: After 4 Years, Intifada Still Smolders. [w:] The New York Times [on-line]. 9 grudnia 1991. [dostęp 2009-02-03]. (ang.). ↑ From the End of the Cold War to 2001. [w:] Boston College [on-line]. [dostęp 2009-02-03]. (ang.). ↑ Robert E. Harkavy, Stephanie G. Neuman: Warfare and the Third World. Palgrave Macmillan, 2001, s. 270. ISBN 0-312-24012-0. Cytat: „Jordania w 1994 stała się drugim państwem, które po Egipcie podpisało traktat pokojowy z Izraelem...”. (ang.). ↑ General Yatom Press Conference – 27-Feb-1994. [w:] Israel Ministry Of Foreign Affairs [on-line]. [dostęp 2009-02-03]. (ang.). ↑ The Wye River Memorandum – October 23, 1998. [w:] The Knesset [on-line]. [dostęp 2009-02-03]. (ang.). ↑ James L. Gelvin: The Israel-Palestine Conflict: One Hundred Years of War. Cambridge University Press, 2005, s. 240. ISBN 0-521-85289-7. (ang.). ↑ Demolition of Gaza homes completed. [w:] Jedi’ot Acharonot [on-line]. [dostęp 2009-02-03]. (ang.). ↑ Questions and Answers. [w:] Israel’s Security Fence [on-line]. [dostęp 2009-02-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (3 października 2013)]. (ang.). ↑ Sharon’s stroke blood ‘drained’. [w:] BBC News [on-line]. [dostęp 2009-02-03]. (ang.). ↑ Permanent Ceasefire to Be Based on Creation Of Buffer Zone Free of Armed Personnel Other than UN, Lebanese Forces. [w:] United Nations Security Council [on-line]. [dostęp 2009-02-03]. (ang.). ↑ Israel, U.S. Shared Data On Suspected Nuclear Site. [w:] The Washington Post [on-line]. [dostęp 2009-02-03]. (ang.). ↑ Syria and Israel officially confirm peace talks. [w:] The Guardian [on-line]. [dostęp 2009-02-03]. (ang.). ↑ Israeli jets pound Hamas. [w:] The Sydney Morning Herald [on-line]. [dostęp 2009-02-03]. (ang.). ↑ Battleground Gaza: Israeli ground forces invade the strip. [w:] The Sydney Morning Herald [on-line]. [dostęp 2009-02-03]. (ang.). ↑ IDF begins Gaza troop withdrawal, hours after ending 3-week offensive. [w:] Ha-Arec [on-line]. [dostęp 2009-02-03]. (ang.).