Context of Finlandia

Finlandia, Republika Finlandii (fiń. Suomi, Suomen tasavalta; szw. Finland, Republiken Finland) – państwo unitarne w Europie Północnej, będące republiką. Graniczy od zachodu ze Szwecją, od północy z Norwegią i od wschodu z Rosją. Od zachodu i południa ma ponadto dostęp do Morza Bałtyckiego i do Zatoki Fińskiej. Zaliczana do krajów nordyckich. Jej stolicą są Helsinki, które wraz z miastami Espoo i Vantaa tworzą obszar metropolitalny; kolejnym największym obszarem miejskim jest Tampere, położone około 180 kilometrów na północ od Helsinek.

Niepodległa Finlandia powstała w 1917, po upadku caratu w Imperium Rosyjskim. Wcześniej była pod obcym panowaniem – szwedzkim od średniowiecza do roku 1809, a następnie ponad 100 lat pod panowaniem rosyjskim jako autonomiczne Wielkie Księstwo Finlandii.

Członek licznych organizacji międzynarodowych, między innymi ONZ, Rady Europy, OBWE, OECD, Unii Europejskiej oraz NATO.

Finlandia, Republika Finlandii (fiń. Suomi, Suomen tasavalta; szw. Finland, Republiken Finland) – państwo unitarne w Europie Północnej, będące republiką. Graniczy od zachodu ze Szwecją, od północy z Norwegią i od wschodu z Rosją. Od zachodu i południa ma ponadto dostęp do Morza Bałtyckiego i do Zatoki Fińskiej. Zaliczana do krajów nordyckich. Jej stolicą są Helsinki, które wraz z miastami Espoo i Vantaa tworzą obszar metropolitalny; kolejnym największym obszarem miejskim jest Tampere, położone około 180 kilometrów na północ od Helsinek.

Niepodległa Finlandia powstała w 1917, po upadku caratu w Imperium Rosyjskim. Wcześniej była pod obcym panowaniem – szwedzkim od średniowiecza do roku 1809, a następnie ponad 100 lat pod panowaniem rosyjskim jako autonomiczne Wielkie Księstwo Finlandii.

Członek licznych organizacji międzynarodowych, między innymi ONZ, Rady Europy, OBWE, OECD, Unii Europejskiej oraz NATO.

More about Finlandia

Basic information
  • Currency Euro
  • Native name Suomi
  • Calling code +358
  • Internet domain .fi
  • Mains voltage 230V/50Hz
  • Democracy index 9.2
Population, Area & Driving side
  • Population 5563970
  • Obszar 305396
  • Driving side right
Historia
  • Osobny artykuł: Historia Finlandii.
    Kalendarium I wiek 98 r. n.e. – rzymski historyk Tacyt napisał o „Fenni”, ludziach północy. Była to pierwsza pisemna wzmianka o Lapończykach.IX wiek Fińskie plemiona Suomi, Häme i Karelów tworzą związki przedpaństwowe.XII-XIII wiek 1155 – Król szwedzki Eryk IX i angielski biskup Henryk z Uppsali poprowadzili pierwszą wyprawę krzyżową do Finlandii, która kończy się śmiercią biskupa. 1249 – szwedzki hrabia Birger prowadził drugą wyprawę krzyżową, od której rozpoczyna się stopniowy podbój ziem fińskich przez Szwedów. 1280 – rozpoczęcie budowy Katedry w Turku (szw....Czytaj dalej
    Osobny artykuł: Historia Finlandii.
    Kalendarium I wiek 98 r. n.e. – rzymski historyk Tacyt napisał o „Fenni”, ludziach północy. Była to pierwsza pisemna wzmianka o Lapończykach.IX wiek Fińskie plemiona Suomi, Häme i Karelów tworzą związki przedpaństwowe.XII-XIII wiek 1155 – Król szwedzki Eryk IX i angielski biskup Henryk z Uppsali poprowadzili pierwszą wyprawę krzyżową do Finlandii, która kończy się śmiercią biskupa. 1249 – szwedzki hrabia Birger prowadził drugą wyprawę krzyżową, od której rozpoczyna się stopniowy podbój ziem fińskich przez Szwedów. 1280 – rozpoczęcie budowy Katedry w Turku (szw. Åbo). Koniec wieku XIII – budowa szwedzkich umocnień w Turku, Häme i Viipuri.XIV wiek Początek wieku XIV – pierwsi fińscy studenci zostali zapisani na Uniwersytet Paryski. 1323 – pokój w Pähkinäsaari, podzielił Finlandię między Szwecję i Nowogród. 1362 – Finowie zostali dopuszczeni do wyboru króla Szwecji. 1397 – Królestwa Danii, Szwecji i Norwegii połączyły się w Unii Kalmarskiej.XV wiek 1475 – szwedzki arystokrata Erik Axelsson Tott założył zamek Olavinlinna we wschodniej Finlandii, w pobliżu Savo. 1493 – pierwsza wzmianka o Finlandii na drukowanej mapie Europy autorstwa Niemca Hartmanna Schedla: „Liber Chronicarum”.XVI wiek 1523 – koniec Unii Kalmarskiej, Gustaw I Waza został królem Szwecji. 1527 – ludność Finlandii przyjęła protestantyzm. 1543 – biskup Mikael Agricola napisał Abckiria, pierwszą księgę fińskojęzyczną.XVII wiek 1617 – po pokoju w Stolbova Szwecja stała się imperium skandynawsko-bałtyckim, zajmując cały teren Finlandii oraz Karelię. 1630-1643 – fińscy kawalerzyści (hakapelici) byli jednymi z najlepszych żołnierzy szwedzkich w wojnie trzydziestoletniej. 1640 – królowa szwedzka Krystyna założyła uniwersytet w Turku (szw. Åbo Akademi). 1642 – pojawiła się pierwsza fińskojęzyczna Biblia – Kristiinan Raamattu (Biblia Krystyny). 1696 – wybucha klęska głodu, w wyniku której umiera jedna trzecia ludności kraju.XVIII wiek 1700-1721 – wielka wojna północna. 1721 – traktat pokojowy z Uusikaupunki pozbawił Szwecję kontroli nad terenami dzisiejszych Estonii i Łotwy oraz nad ujściem Newy. 1747 – Szwedzi rozpoczęli w pobliżu Helsinek budowę fortyfikacji o nazwie Sveaborg (Zamek Szwecji, później Suomenlinna – Zamek Finlandii). 1765 – fiński polityk i duchowny Anders Chydenius opublikował książkę pod szwedzkim tytułem Den nationnale winsten, w której zachwalał wolny handel (11 lat przed podobną publikacją Adama Smitha).XIX wiek 1809 – Szwecja przegrała z Imperium Rosyjskim wojnę o Finlandię, która stała się Wielkim Księstwem Fińskim z carem jako władcą. Rozpoczęło się 110-letnie panowanie rosyjskie w Finlandii. 1812 – należące do Rosji terytoria znane jako „Stara Finlandia” (Vanha Suomi) zostały przyłączone do Wielkiego Księstwa; nową stolicą po Turku zostały Helsinki. 1835 – pierwsza publikacja Kalevali – fińskiego eposu narodowego. 1848 – pierwsze publiczne wykonanie hymnu narodowego – Maamme (Nasz Ląd). Ukazał się pierwszy tom Fänrik Stals sägner, zbioru poematów Johana Runeberga. 1853-1867 – Zacharis Topelius opublikował Fältskärns berättelser, zbiór nowel historycznych. 1860 – Wielkie Księstwo Fińskie zastąpiło ruble rosyjskie markkami fińskimi, które stanowiły walutę obiegową do czasu wprowadzenia euro; początek uprzemysłowienia kraju – powstało wiele stolarni, fabryk papierniczych czy meblarskich. 1863 – car Aleksander II Romanow wydał rozporządzenie o zrównaniu języka fińskiego ze szwedzkim. 1870 – Aleksis Kivi wydał pierwszą fińską powieść Seitsemän veljestä. 1882 – pierwsza Finka – Emma Irene Aström – ukończyła uniwersytet w Turku. 1900 – fińscy artyści, architekci Armas Lindgren, Herman Gesellius, Eliel Saarinen, Akseli Gallen-Kallela i malarze Gallen-Kallela, Albert Edelfelt, Eero Järnefelt, Pekka Halonen odnieśli wiele sukcesów na Wielkiej Światowej Wystawie w Paryżu.XX wiek  Mapa fizyczna Finlandii 1920-19401902 – 23 tys. Finów wyemigrowało do Stanów Zjednoczonych i Kanady. Była to największa fala wyjazdów w nowożytnej historii kraju; od 1864 do 1914 wyjechało do Ameryki ponad 320 000 osób. 1906 – powstał parlament Finlandii – Eduskunta. Był to pierwszy na świecie parlament dopuszczający do uczestniczenia w życiu politycznym kobiety. 1917 – 15 listopada Eduskunta podjęła decyzję o przejęciu władzy w dotychczasowym Wielkim Księstwie. 6 grudnia Finowie ogłosili niepodległość. Bolszewicy uznali ten fakt 31 grudnia (więcej na temat odzyskania niepodległości zobacz: Królestwo Finlandii). 1918 – w styczniu wybuchła wojna domowa w Finlandii. 1919 – 17 lipca uchwalono, a 19 lipca wszedł w życie nowy Akt o formie rządu – Finowie przyjęli ustrój republikański z rządem parlamentarnym; pierwszym prezydentem został Kaarlo Juho Ståhlberg. 1919 – w Finlandii wprowadzono prohibicję. 1920 – Finlandia podpisała w Tartu pokój z Rosją bolszewicką, odzyskując dostęp do Morza Barentsa i miasto Petsamo; fiński biegacz Paavo Nurmi zdobył swój pierwszy medal olimpijski na Igrzyskach w Antwerpii; Finlandia wstąpiła do Ligi Narodów. 1921 – fiński parlament przyjął ustawę przyznającą Finlandii opiekę nad Autonomicznym Regionem Wysp Alandzkich. 1922 – parlament przyjął ustawy o wolności religijnej, obowiązkowej edukacji i służbie wojskowej. 1924 – Paavo Nurmi zdobył cztery złote medale na Igrzyskach Olimpijskich w Paryżu. 1929-1932 – powstanie faszystowskiego Ruchu Lapua. 1932 – Finlandia i ZSRR podpisały pakt o nieagresji. 1935 – budowa biblioteki miejskiej w Viipuri (Wyborg), dzieła architekta Alvara Aalto. 1939 – III Rzesza i ZSRR podpisały pakt Ribbentrop-Mołotow. Pozwalał on ZSRR na zajęcie republik nadbałtyckich, wschodniej Polski i części Finlandii oraz Rumunii; Frans Sillanpää zdobył nagrodę Nobla w dziedzinie literatury. 1939-1940 – Armia Czerwona zaatakowała Finlandię, rozpoczynając 105-dniową kampanię wojny zimowej. Dowódcą wojsk fińskich był marszałek Mannerheim. 1941 – tzw. wojna kontynuacyjna – po bombardowaniu miast fińskich przez lotnictwo sowieckie w dniach 25–26 czerwca wypowiedzenie wojny przez Finlandię i wznowienie walk, tym razem we współdziałaniu z Niemcami; do 1944 Finowie odzyskali tereny utracone w wojnie zimowej. 1944 – w lipcu wojska sowieckie wkroczyły do Finlandii, ale nie okupowały kraju dzięki zręcznej dyplomacji Mannerheima; podpisano zawieszenie broni, Finowie utracili jednak Karelię i Petsamo. Musieli też przez kilka następnych lat płacić odszkodowania wojenne i udostępnić flocie ZSRR na 50 lat port w Porkkala. 1945 – A.I. Virtanen zdobył nagrodę Nobla w dziedzinie chemii. Ukazało się także pierwsze wydanie Muminków Tove Jansson. W tymże roku, w wyniku przegranej wojny prawie 500 tys. Finów zostało przesiedlonych z terenów zajętych przez ZSRR w głąb Finlandii. Dzięki wsparciu władz fińskich większość z nich wkrótce zamieszkała we własnym domu. 1948 – Traktat o Przyjaźni i Współpracy Gospodarczej z ZSRR. 1951 – projektant Tapio Wirkkala otrzymał Grand Prix w Mediolanie. Stadion Olimpijski w Helsinkach obiekt Letnich Igrzysk Olimpijskich 19521952 – Letnie Igrzyska Olimpijskie 1952 w Helsinkach 1954 – pisarz Väinö Linna wydał swoją powieść wojenną „Tuntematon sotilas” (Nieznany żołnierz). 1955 – Finlandia wstąpiła do ONZ i Rady Nordyckiej. 1956 – ZSRR oddał bazę morską Porkkala Finlandii. Urho Kekkonen został po raz pierwszy wybrany prezydentem. 1958 – ZSRR próbował wpłynąć na skład rządu fińskiego; wydarzenie przeszło do historii jako „kryzys mroźnej nocy”. 1961 – Finlandia wstąpiła do EFTA; ZSRR ponownie próbował wpłynąć na sytuację polityczną Finlandii, tym razem przy okazji wyborów prezydenckich. 1970 – Finowie wprowadzili 40-godzinny tydzień pracy. 1971 – otwarcie Finlandiatalo w Helsinkach, zaprojektował ją Alvar Aalto. 1973 – podpisanie umowy o wolnym handlu z EEC. 1981 – po 25-letniej karierze politycznej Urho Kekkonen przeszedł na emeryturę. 1989 – Finlandia stała się członkiem Rady Europy. 1991-1993 – po upadku ZSRR fińska gospodarka przeżywała okres głębokiego kryzysu. 1992 – Finlandia zdecydowała się na przystąpienie do Unii Europejskiej. 1994 – Finowie w referendum narodowym opowiedzieli się za przystąpieniem do UE[1]. 1995 – Finlandia stała się członkiem UE[2][3]. 1999 – przyjęto warunki wejścia do strefy euro[4]. 2000 – w marcu wprowadzona została nowa konstytucjaXXI wiek 2002 – 1 stycznia, Finlandia[5] i jedenaście innych państw UE przyjmują walutę euro[6]. 2022 – 18 maja, Finlandia złożyła wniosek o przyjęcie do NATO[7]. 2023 – 4 kwietnia, Finlandia dołączyła do NATO[8].
    Xavier Vidal-Folch: Finlandia vota 'sí' a su integración en la Unión Europea y abre el camino a la ampliación nórdica. elpais.com, 1994-10-17. [dostęp 2014-12-24]. (hiszp.). Finlandia. [w:] UE – Kraje członkowskie [on-line]. europa.eu. [dostęp 2014-12-24]. (pol.). Jolanta Adamiec. Zasady rozszerzania Unii Europejskiej. Doświadczenia z przystąpienia Austrii, Finlandii i Szwecji. „Kancelaria Sejmu. Biuro Studiów i Ekspertyz. Wydział Analiz Ekonomicznych i Społecznych. Zespół Spraw Międzynarodowych”. 295, s. 5, 1995-02. (pol.).  Finland. [w:] Euro area member states [on-line]. europa.eu. [dostęp 2014-12-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-01-10)]. (ang.). Suomi euroaikaan. mtv.fi, 2002-01-02. [dostęp 2014-12-24]. (fiń.). Euro. [w:] Komisja Europejska – Sprawy gospodarcze i finansowe [on-line]. europa.eu. [dostęp 2014-12-24]. (pol.). NATO, Finland and Sweden submit applications to join NATO, NATO [dostęp 2022-05-20] (ang.). Historyczna chwila. Finlandia oficjalnie 31. członkiem NATO, www.rmf24.pl [dostęp 2023-04-04] (pol.).
    Read less

Phrasebook

Witam
Hei
Świat
Maailman
Witaj świecie
Hei maailma
Dziękuję Ci
Kiitos
Do widzenia
Hyvästi
TAk
Joo
Nie
Ei
Jak się masz?
Mitä kuuluu?
Dobrze, dziękuję
Hyvin kiitos
Ile to kosztuje?
Paljonko se on?
Zero
Nolla
Jeden
Yksi

Where can you sleep near Finlandia ?

Booking.com
489.880 visits in total, 9.197 Points of interest, 404 Cele, 45 visits today.