De Sfinx van Gizeh, met op de achtergrond de piramide van Chefren

  Zie Geschiedenis van het Oude Egypte voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

De officiële geschiedenis van het oude Egypte begon toen Egypte een verenigde staat werd, ergens rond 3300 v.Chr. Archeologisch bewijsmateriaal wijst er niettemin op dat ontwikkelde culturen in het Nijldal al veel eerder bestonden.

Veranderingen in het klimaat leidden tot de uitdroging van Egypte rond het 8e millennium voor Christus. Zo'n 6000 tot 4000 jaar geleden trad in de Sahara en Arabië een abrupte verwoestijning op.[1]

Uiteindelijk vormde zich een woestijn, de Sahara (ca. 2500 v.Chr.). De stammen van Noord-Afrika migreerden naar elke plek waar nog rivieren aanwezig waren. Zo werd ook de Nijl bevolkt en een landbouweconomie ontwikkeld langs de Nijl. Als gevolg hiervan werd de maatschappij meer gecentraliseerd. Er is bewijsmateriaal dat er rond het 7e millennium v.Chr. een landbouwcultuur in de oostelijke Sahara bestond. Bewijzen van menselijke beschaving in de zuidwestelijke hoek van Egypte, dicht bij de grens met Soedan, dateren ook uit de periode voor 8000 v.Chr.

De nakomelingen van deze culturen kunnen ten grondslag liggen aan de Egyptische beschaving in de Nijlvallei. Ook verbindt een recente genetische studie de traditionele bevolking van Boven-Egypte met oostelijk Afrika.

Nadat de Neder-Egyptische prinses Neith-hotep huwde met de Opper-Egyptische veldheer-koning Narmer,[2] werd hij de eerste heerser van het verenigde Egypte, die volgens de oud-Egyptische traditie aan het begin staat van de 31 faraonische dynastieën waarin de oude geschiedenis van Egypte verdeeld wordt: het Oude Rijk, het Middenrijk, het Nieuwe Rijk, en de Late Periode. De piramides van Gizeh (dicht bij Caïro), die in de vierde dynastie werden gebouwd, getuigen van de macht van de faraonische staat en ideologie. De Grote Piramide van Gizeh, het graf van farao Choefoe (die ook onder de Griekse naam Cheops bekendstaat), is het enige overgebleven monument van zeven wereldwonderen van de antieke wereld.

 

Isistempel in Karnak

Het Oude Rijk eindigt rond 2150 v.Chr. bij Pepi II, waarna het centrale gezag ondermijnd wordt door lokale machthebbers. Het plots verdwijnen van optekeningen en afbeeldingen van de leidinggevende vrouwen viel samen met een opvallende daling van het aantal gezaghebbende functies die voor vrouwen openstonden, waaruit volgens Tyldeslay valt af te leiden dat men met opzet hun inbreng in het publieke leven trachtte te beperken.[3]

Rond 2040 v.Chr. verenigt Mentoehotep Nebhetepre het rijk opnieuw en begint een tweede bloeitijd die aangeduid wordt als het Middenrijk. In deze periode is de enige koningin die nog enige inbreng in de geschiedenis had Neferoesobek. Het Middenrijk kende een sterke uitbreiding, maar bleef toch vrij geïsoleerd. Dit veranderde rond 1640 v.Chr. toen de Hyksos in Egypte kwamen. De Hyksos stichtten een rijk in het noorden, maar het zuiden bleef onafhankelijk. Vanuit het zuiden werd een heroveringsoorlog begonnen die eindigde rond 1550 v.Chr.

Het Nieuwe Rijk ving aan met de overwinning van Kamose op de Hyksos en betekende een nieuw hoogtepunt voor de Egyptische beschaving. De soevereine dames treden uit hun achtergrondpositie en accentueren hun macht als individu en als goddelijke vertegenwoordigsters. De 18e dynastie van Egypte onderscheidt zich door een opvallende terugkeer naar de oude traditie. Zij verzekerden hun invloed door prestigieuze titels, vaak weer geassocieerd met de godin Hathor, waaraan hun privileges waren verbonden en die hun positie versterkten. Zich baserend op de hypothese van een matriarchale origine van de Egyptische samenleving waren de eerste Egyptologen geneigd om de overheersende rol van de vrouwen van de 18e dynastie als teken van een matrilineair koningschap te zien.[4] De farao's breidden hun rijk verder uit in het zuiden, westen (Libië) en het oosten (onder Thoetmosis III tot aan de Eufraat) en met name de Ramsessidische koningen Ramses II en Seti I brachten de macht van Egypte tot op een hoogtepunt. Ramses III kreeg te maken met de invallende Zeevolken vanuit de Middellandse Zee. Hij versloeg ze, maar hierna zou het Nieuwe Rijk voorgoed zijn machtspositie in het Nabije Oosten verliezen.

De derde tussenperiode ving aan na de dood van Ramses XI. Egypte werd verdeeld tussen de heersers van de Delta in Tanis (21e dynastie) en de Hogepriesters van Amon in Opper-Egypte: Thebe. Beide takken beweerden opvolgers te zijn van de Ramsessiden en trouwden met elkaar. Gedurende de helft van de 21e dynastie deden de Libiërs hun intrede. Met Osorkon de Oudere kwam er voor het eerst een Libische farao op de troon, zijn nakomelingen zouden heersen tijdens de 22e, 23e en 24e dynastie. De farao's van de 25e dynastie, heersers van Nubië, grepen de macht en veroverde eerst Beneden-Nubië, daarna Opper-Egypte en vervolgens de Neder-Egypte waar verschillende farao's werden verslagen. Zij regeerden een tijd lang beide landen (Nubië en Egypte).

Door de Assyrische steun wist Psammetichus I van Saïs zich uit te roepen als farao en de Nubische farao's te verslaan. Egypte kende in de Late periode nog een bloeiperiode. Vanaf 525 v.Chr. werd Egypte een deel van het Perzische Rijk.

Na 404 v.Chr. wisten de Egyptenaren met Griekse hulp, hun onafhankelijkheid te heroveren op de Perzen.[5] De Achaemenidische Artaxerxes III wist echter in 343 v.Chr., met Griekse huurlingen, Egypte weer te heroveren.[6] Alexander de Grote veroverde Egypte in 332 v.Chr.

Na de dood van Alexander nam Ptolemaeus I Soter de macht over in het Nijlgebied. Alexandrië werd de hoofdstad. In 30 v.Chr. werd het Egyptische rijk ingelijfd bij het Romeinse Rijk en werd keizer Augustus de eerste Romeinse farao in Egypte.