ဝီဂါ ( WEE-goorz, -u2060gərz)၊ တနည်းအားဖြင့် စာလုံးပေါင်း ဝီဂါ၊ ဝီဂါ သို့မဟုတ် ဝီဂါ တို့သည် အာရှအလယ်ပိုင်းနှင့် အရှေ့အာရှ၏ ယေဘူယျဒေသနှင့် ယဉ်ကျေးမှုအရ ဆက်နွှယ်နေသည့် တာ့ခ်လူမျိုးများဖြစ်သည်။ ဝီဂါများကို တရုတ်နိုင်ငံ အနောက်မြောက်ပိုင်းရှိ Xinjiang Uyghur ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရဒေသမှ ဇာတိအဖြစ် အသိအမှတ်ပြုထားသည်။ ၎င်းတို့သည် တရုတ်နိုင်ငံ၏ တရားဝင် အသိအမှတ်ပြုထားသော လူမျိုးစု ၅၅ မျိုးထဲမှ တစ်ခုဖြစ်သည်။ Uyghurs များကို ဒေသတွင်း လူနည်းစုနှင့် ရှင်ကျန်း၏ ကျော်ကြားသော လူများအဖြစ် တရုတ်အစိုးရက အသိအမှတ်ပြုထားသည်။

Uyghurs များသည် တာရင်မြစ်ဝှမ်းအတွင်း Taklamakan သဲကန္တာရတစ်လျှောက်တွင် ပြန့်ကျဲနေသော အိုအေ့များစွာကို အစဉ်အလာအတိုင်း နေထိုင်ခဲ့ကြသည်။ ဤအိုအေ့များသည် သမိုင်းကြောင်းအရ လွတ်လပ်သောနိုင်ငံများအဖြစ် တည်ရှိခဲ့သည် သို့မဟုတ် တရုတ်၊ မွန်ဂို၊ တိဗက်လူမျိုးများနှင့် တာ့ခ်နိုင်ငံရေးများအပါအဝင် ယဉ်ကျေးမှုများစွာဖြင့် ချုပ်ကိုင်ခံခဲ့ရသည်။ Uyghurs များသည် 10 ရာစုတွင် အစ္စလမ်ဘာသာသို့ တဖြည်းဖြည်း စတင်လာပြီး 16 ရာစုတွင် Uyghurs အများစုကို မွတ်ဆလင်များအဖြစ် သတ်မှတ်ခဲ့သည်။ ထိုအချိန်မှစ၍ အစ္စလာမ်သည် Uyghur ယဉ်ကျေးမှုနှင့် ဝိသေသလက္ခဏာများတွင် အရေးပါသောအခန်းကဏ္ဍမှ ပါဝင်ခဲ့သည်။

Xinjiang ၏ Uyghurs များ၏ 80% ခန့်သည် Tarim Basin တွင် နေထိုင်ဆဲဖြစ်သည်။ ကျန်ရှိသော ရှင်ကျန်းပြည်နယ်မှ Uyghurs အများစုသည် သမိုင်းဝင် Dzungaria ဒေသတွင် တည်ရှိသော Xinjiang မြို့တော် Ürümqi တွင် နေထိုင်ကြသည်။ တရုတ်နိုင်ငံ၏အခြားဒေသတွင်နေထိုင်သော Uyghurs ၏အကြီးဆုံးအသိုင်းအဝိုင်းမှာ Hunan အလယ်ပိုင်း၊ Taoyuan ကောင်တီတွင်နေထိုင်သော Uygurs ဖြစ်သည်။ ကာဇက်စတန်၊ ကာဂျစ်စတန်၊ ဥဇဘက်ကစ္စတန်နှင့် တူရကီနိုင်ငံတို့ကဲ့သို့ အခြားသော တာ့ခ်နိုင်ငံများတွင် ထင်ရှားသော ကွဲလွဲကွဲပြားသော အသိုက်အဝန်းများ ရှိနေသည်။ ဆော်ဒီအာရေဗျ၊ ဂျော်ဒန်၊ ဩစတေးလျ၊ ရုရှားနှင့် ဆွီဒင်တို့တွင် သေးငယ်သောအသိုင်းအဝိုင်းများ နေထိုင်ကြသည်။

2014 ခုနှစ်မှစတင်၍ တရုတ်အစိုးရသည် ရှင်ကျန်းတွင်နေထိုင်သော ဝီဂါလူမျိုးများအား အတင်းအကြပ် ပိုးသတ်ခြင်းနှင့် အဓမ္မလုပ်အားပေးခိုင်းစေခြင်း အပါအဝင် ကျယ်ပြန့်သော နှိပ်စက်ညှဉ်းပန်းမှုများတွင် ချထားပေးခဲ့သည်။ 2017 ခုနှစ်မှ စတင်ကာ ရှင်ကျန်း အကျဉ်းထောင် စခန်းများတွင် ဝီဂါ အနည်းဆုံး တစ်သန်းထက်မနည်း ဖမ်းဆီးထိန်းသိမ်းခံခဲ့ရကြောင်း ပညာရှင်များက ခန့်မှန်းထားသည်။ CCP အထွေထွေအတွင်းရေးမှူး ရှီကျင့်ဖျင်၏ အုပ်ချုပ်မှုအောက်တွင် ဖန်တီးထားသော အဆိုပါစခန်းများသည် တရုတ်ကွန်မြူနစ်ပါတီ (CCP) အယူဝါဒကို လိုက်နာမှုရှိစေရေး၊ ခွဲထွက်ရေး တားဆီးရေး၊ အကြမ်းဖက်ဝါဒကို တိုက်ထုတ်ရန်နှင့် ဝီဂါတို့အား အသက်မွေးဝမ်းကျောင်း လေ့ကျင့်မှုများ ပေးဆောင်ရန် ရည်ရွယ်ထားကြောင်း တရုတ်အစိုးရတာဝန်ရှိသူများက ပြောကြားခဲ့သည်။ ပညာရှင်အများအပြားနှင့် အနောက်တိုင်းအစိုးရများက ဤမူဝါဒကို လူမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှုဟု ယူဆကြသည်။

2022 ခုနှစ် ဩဂုတ်လတွင် ကုလသမဂ္ဂက တရုတ်အစိုးရသည် ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာနှင့် စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ညှဉ်းပန်းနှိပ်စက်မှု၊ ကျွန်စေခိုင်းမှု၊ ကြီးမားသော ရွှေ့ပြောင်းနေထိုင်မှု၊ အတင်းအကျပ် သားသတ်ခိုင်းခြင်းနှင့် ကလေးများကို ခွဲထုတ်ခြင်း အပါအဝင် လူသားမျိုးနွယ်အပေါ် ကျူးလွန်သည့် ရာဇ၀တ်မှုများကို ကျူးလွန်နေသည်ဟု စွပ်စွဲထားသည်။ သူတို့မိဘတွေဆီက။ ရာဇ၀တ်မှုများကို လူမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှုဟု မခေါ်ဆိုခြင်းအတွက် တက်ကြွလှုပ်ရှားသူအချို့က အစီရင်ခံစာကို ဝေဖန်ခဲ့သည်။ တရုတ်နိုင်ငံပြင်ပရှိ Uyghurs အများအပြားက ယင်းကို တရုတ်နိုင်ငံရှိ Uyghurs များ၏ ဆင်းရဲဒုက္ခများကို တရားဝင်အသိအမှတ်ပြုမှုအဖြစ် မြင်ကြပြီး နိုင်ငံတကာအဆင့်တွင် ၎င်းတို့၏ လှုပ်ရှားမှုကို လောင်စာဆီထည့်မည်ဟု မျှော်လင့်ပါသည်။