တိဗက်
Context of တိဗက်
တိဗက်ပြည်သည် အာရှတိုက်အလယ်ပိုင်းရှိ အလွန်မြင့်မားသောကုန်းမြေပြင်ပေါ်၌ တည်ရှိသည်။ တောင်ဘက်၌ ဟိမဝန္တာတောင်တန်းသည် တိဗက်ပြည်ကို အိန္ဒိယနိုင်ငံမြောက်ပိုင်းမှ ပိုင်းခြားထားသည်။ တောင်ထူထပ်၍ လမ်းပန်းဆက်သွယ်ရေး မသာယာသဖြင့် နိုင်ငံခြားသားများ အရောက်အပေါက်နည်းသည်။ တိဗက်လူမျိုးတို့ ကိုယ်တိုင်ကလည်း ရှေးထုံးတမ်းစဉ်လာကို စွဲမြဲယုံကြည်သူများ ဖြစ်သည့်အားလျော်စွာ နှစ်ပေါင်းများစွာပင် ပြင်ပနိုင်ငံများနှင့် ဆက်သွယ်မှုကင်းကွာခဲ့လေ သည်။
More about တိဗက်
- Population 3002166
- Area 2500000
တိဗက်ပြည်၏ ရှေ့ဦးသမိုင်းမှာ မရေရာလှချေ။ သေချာ ရေရာသောသမိုင်းဖြစ်စဉ်မှာ တရုတ်ခရီးသည်တစ်စု လာရောက် လည်ပတ်ခဲ့သည့် ခရစ် ၆၅ဝ ပြည့်နှစ်တွင်မှ အစပြုသည်ဟု ဆိုလေသည်။ ၁၃ ရာစုနှစ်ဦးလောက် တွင်ကား မွန်ဂိုဘုရင် ဂျင်ဂစ်ခန်က တိုက်ခိုက်သိမ်းပိုက်ခြင်း ခံခဲ့ရ၏။ သူ၏မြေး တော် ပထမတရုတ်နိုင်ငံ၏ မွန်ဂိုဧကရာဇ် ကူဗလိုင်ခန်သည် လာမာဝါဒီတစ်ဦးဖြစ်လာလေသည်။ ဤသို့ လာမာအယူကို ယူခြင်းကား၊ နိုင်ငံရေးအရ တိဗက်ပြည်ကို သိမ်းသွင်းရန် ရည်ရွယ်ရင်းဖြစ်သည်။ ထိုကြောင့် ခရစ် ၁၂၇ဝ ပြည့်နှစ်တွင် ကူဗလိုင်ခန်သည် လာမာဘုရင်ကို သူ၏နန်းတော်သို့ဖိတ်ခေါ်၍၊ တရုတ်နိုင်ငံသို့ လက်ဆောင်ဆက်သရာ လက်အောက်ခံ တိဗက်ပြည်၏ ဘုရင်အဖြစ်ဖြင့် လက်ခံလိုက်လေသည်။ ထို လာမာဘုရင်ကား သကျအနွယ် ဖြစ်၏။ ခရစ် ၁၃၆ဝ ပြည့်နှစ် တွင် ထိုသကျအနွယ် လာမာဘုရင်တို့ အဆက်ပြတ်၍၊ သိကျ အနွယ် လာမာဘုရင်နန်းတက်၍ အုပ်စိုးရာ၊ သိကျလာမာဘုရင် နန်းဆက်တို့သည် နှစ်ပေါင်း ၃ဝဝ မျှ တိဗက်ပြည်ကို အုပ်စိုး နိုင်ခဲ့သည်။ ၁၅ ရာစု၏အစလောက်တွင် သိကျလာမာဘုရင်၏ တူတော်သည် ယခုခေတ်အများသိကြသော ဒလိုင်းလာမာဟူ သောအမည်ဖြင့် ထင်ရှားလာပြီးလျှင်၊ သူ၏အဆက်အနွယ်တို့ကို ဒလိုင်းလာမာဟု ခေါ်လာကြသည်။ ဒလိုင်းလာမာ၏ ခေတ်တွင် ဒလိုင်းလာမာကို အကြံဉာဏ်ပေးသော တာရှိလာမာ ကို ခန့်အပ်လေရာ၊ ဒလိုင်းလာမာမင်းဆက်နှင့်အတူ တာရှိ လာမာမင်းဆက်တို့လည်း ပေါ်ပေါက်လာလေသည်။ နောင်အခါ တွင် တိဗက်ပြည်သည် တရုတ်တို့လက်အောက်သို့ ကျရောက်ခဲ့ သော်လည်း၊ ၁၉၁၁ ခုနှစ် တရုတ် ပြည်တော်လှန်ရေး ဖြစ်ပွား စဉ် တရုတ်တို့အား တိုက်ထုတ်ခဲ့ကြသဖြင့်၊ ၁၉၁၃ ခုနှစ်မှစ၍ လွတ်လပ်သောနိုင်ငံ ဖြစ်လာခဲ့ပြန်၏။
၁၉၂၅ ခုနှစ်တွင် လာမာဂိုဏ်း နှစ်ဂိုဏ်းကွဲ၍၊ ဒလိုင်း လာမာနှင့် ပန်ချင်လာမာဂိုဏ်းဟု ဖြစ်ပေါ်လာသဖြင့်၊ တိဗက် ပြည်သူပြည်သားများက ဒလိုင်းလာမာကို တိုင်းပြည် အုပ်ချုပ် ရေးအတွက်၎င်း၊ ပန်ချင်လာမာ ကို သာသနာရေးအတွက်၎င်း အာဏာပိုင်များဟူ၍ ခွဲခြားကာ အသိအမှတ်ပြုခဲ့ကြလေသည်။ တရုတ်တို့သည် တိဗက်ပြည်တွင် ပြန်လည်၍ ဩဇာလွှမ်း မိုးရန် ကြိုးစားခဲ့သော်လည်း၊ မအောင်မြင်ခဲ့ချေ။ သို့သော် ၁၉၃၉ ခုနှစ်မှစ၍ တိဗက်နိုင်ငံ၌ တရုတ်ကိုယ်စားလှယ်တစ်ဦး ကို ထားခွင့်ရလာလေသည်။
ပညာရေးတွင် သာသနာရေးလွှမ်းမိုးနေသဖြင့် ဘုန်းကြီး ကျောင်းများ၌သာ ရဟန်းအဖြစ်ခံယူရန် သင်ကြားကြလေသည်။ သာသနာရေးအရာရှိများနှင့် အစိုးရအရာရှိများအတွက် လာဆာ တွင် ကျောင်းတော်ကြီး နှစ်ကျောင်းရှိသည်။ သာမန်အားဖြင့် ကား ကလေးသူငယ်များသည် ရွာဘုန်းကြီးကျောင်းတွင် စာသင် ကြရ၏။ အနောက်နိုင်ငံပညာရေး ပို့ချပေးရန်အတွက် သာသနာ ပြုကျောင်းများ တည်ထောင်နိုင်ရန် ကြိုးစားခဲ့ကြသော်လည်း၊ မအောင်မြင်ကြချေ။
တိဗက်ပြည်သူပြည်သားတို့၏ အယူဝါဒ၌ ရဟန်းမင်းကြီး အား ဘုရားလောင်းဝင်စားသူဟူ၍ ယူဆကြ၏။ ရဟန်းမင်းကြီး ပျံလွန်လျှင် သူ၏ဝိညာဉ်သည် တိဗက်ပြည်၌ပင် ဝင်စားသည့် အတွက်၊ ရဟန်းမင်းကြီးဟောင်း ဝင်စားသည်ဟု ယုံကြည်ရ သော မွေးစကလေးငယ်တစ်ယောက်ကို စုံစမ်းရှာဖွေပြီးနောက် လာဆာမြို့သို့ ခေါ်ဆောင်၍၊ ရဟန်းမင်းကြီးအဖြစ် တင် ကာ ရင်ခွင်ပိုက်အဖွဲ့ဖြင့် အုပ်ချုပ်စေလေသည်။ ထိုနောက် ထို သူငယ်သည် ၁၈ နှစ်သားအရွယ်သို့ရောက်သော်၊ တိဗက်ပြည် အလုံးကို စိုးမိုးအုပ်ချုပ်ရသော အာဏာပိုင်မင်းအဖြစ်ကို ခံယူရ လေသည်။
...ဆက်လက်ဖတ်ရှုပါတိဗက်ပြည်၏ ရှေ့ဦးသမိုင်းမှာ မရေရာလှချေ။ သေချာ ရေရာသောသမိုင်းဖြစ်စဉ်မှာ တရုတ်ခရီးသည်တစ်စု လာရောက် လည်ပတ်ခဲ့သည့် ခရစ် ၆၅ဝ ပြည့်နှစ်တွင်မှ အစပြုသည်ဟု ဆိုလေသည်။ ၁၃ ရာစုနှစ်ဦးလောက် တွင်ကား မွန်ဂိုဘုရင် ဂျင်ဂစ်ခန်က တိုက်ခိုက်သိမ်းပိုက်ခြင်း ခံခဲ့ရ၏။ သူ၏မြေး တော် ပထမတရုတ်နိုင်ငံ၏ မွန်ဂိုဧကရာဇ် ကူဗလိုင်ခန်သည် လာမာဝါဒီတစ်ဦးဖြစ်လာလေသည်။ ဤသို့ လာမာအယူကို ယူခြင်းကား၊ နိုင်ငံရေးအရ တိဗက်ပြည်ကို သိမ်းသွင်းရန် ရည်ရွယ်ရင်းဖြစ်သည်။ ထိုကြောင့် ခရစ် ၁၂၇ဝ ပြည့်နှစ်တွင် ကူဗလိုင်ခန်သည် လာမာဘုရင်ကို သူ၏နန်းတော်သို့ဖိတ်ခေါ်၍၊ တရုတ်နိုင်ငံသို့ လက်ဆောင်ဆက်သရာ လက်အောက်ခံ တိဗက်ပြည်၏ ဘုရင်အဖြစ်ဖြင့် လက်ခံလိုက်လေသည်။ ထို လာမာဘုရင်ကား သကျအနွယ် ဖြစ်၏။ ခရစ် ၁၃၆ဝ ပြည့်နှစ် တွင် ထိုသကျအနွယ် လာမာဘုရင်တို့ အဆက်ပြတ်၍၊ သိကျ အနွယ် လာမာဘုရင်နန်းတက်၍ အုပ်စိုးရာ၊ သိကျလာမာဘုရင် နန်းဆက်တို့သည် နှစ်ပေါင်း ၃ဝဝ မျှ တိဗက်ပြည်ကို အုပ်စိုး နိုင်ခဲ့သည်။ ၁၅ ရာစု၏အစလောက်တွင် သိကျလာမာဘုရင်၏ တူတော်သည် ယခုခေတ်အများသိကြသော ဒလိုင်းလာမာဟူ သောအမည်ဖြင့် ထင်ရှားလာပြီးလျှင်၊ သူ၏အဆက်အနွယ်တို့ကို ဒလိုင်းလာမာဟု ခေါ်လာကြသည်။ ဒလိုင်းလာမာ၏ ခေတ်တွင် ဒလိုင်းလာမာကို အကြံဉာဏ်ပေးသော တာရှိလာမာ ကို ခန့်အပ်လေရာ၊ ဒလိုင်းလာမာမင်းဆက်နှင့်အတူ တာရှိ လာမာမင်းဆက်တို့လည်း ပေါ်ပေါက်လာလေသည်။ နောင်အခါ တွင် တိဗက်ပြည်သည် တရုတ်တို့လက်အောက်သို့ ကျရောက်ခဲ့ သော်လည်း၊ ၁၉၁၁ ခုနှစ် တရုတ် ပြည်တော်လှန်ရေး ဖြစ်ပွား စဉ် တရုတ်တို့အား တိုက်ထုတ်ခဲ့ကြသဖြင့်၊ ၁၉၁၃ ခုနှစ်မှစ၍ လွတ်လပ်သောနိုင်ငံ ဖြစ်လာခဲ့ပြန်၏။
၁၉၂၅ ခုနှစ်တွင် လာမာဂိုဏ်း နှစ်ဂိုဏ်းကွဲ၍၊ ဒလိုင်း လာမာနှင့် ပန်ချင်လာမာဂိုဏ်းဟု ဖြစ်ပေါ်လာသဖြင့်၊ တိဗက် ပြည်သူပြည်သားများက ဒလိုင်းလာမာကို တိုင်းပြည် အုပ်ချုပ် ရေးအတွက်၎င်း၊ ပန်ချင်လာမာ ကို သာသနာရေးအတွက်၎င်း အာဏာပိုင်များဟူ၍ ခွဲခြားကာ အသိအမှတ်ပြုခဲ့ကြလေသည်။ တရုတ်တို့သည် တိဗက်ပြည်တွင် ပြန်လည်၍ ဩဇာလွှမ်း မိုးရန် ကြိုးစားခဲ့သော်လည်း၊ မအောင်မြင်ခဲ့ချေ။ သို့သော် ၁၉၃၉ ခုနှစ်မှစ၍ တိဗက်နိုင်ငံ၌ တရုတ်ကိုယ်စားလှယ်တစ်ဦး ကို ထားခွင့်ရလာလေသည်။
ပညာရေးတွင် သာသနာရေးလွှမ်းမိုးနေသဖြင့် ဘုန်းကြီး ကျောင်းများ၌သာ ရဟန်းအဖြစ်ခံယူရန် သင်ကြားကြလေသည်။ သာသနာရေးအရာရှိများနှင့် အစိုးရအရာရှိများအတွက် လာဆာ တွင် ကျောင်းတော်ကြီး နှစ်ကျောင်းရှိသည်။ သာမန်အားဖြင့် ကား ကလေးသူငယ်များသည် ရွာဘုန်းကြီးကျောင်းတွင် စာသင် ကြရ၏။ အနောက်နိုင်ငံပညာရေး ပို့ချပေးရန်အတွက် သာသနာ ပြုကျောင်းများ တည်ထောင်နိုင်ရန် ကြိုးစားခဲ့ကြသော်လည်း၊ မအောင်မြင်ကြချေ။
တိဗက်ပြည်သူပြည်သားတို့၏ အယူဝါဒ၌ ရဟန်းမင်းကြီး အား ဘုရားလောင်းဝင်စားသူဟူ၍ ယူဆကြ၏။ ရဟန်းမင်းကြီး ပျံလွန်လျှင် သူ၏ဝိညာဉ်သည် တိဗက်ပြည်၌ပင် ဝင်စားသည့် အတွက်၊ ရဟန်းမင်းကြီးဟောင်း ဝင်စားသည်ဟု ယုံကြည်ရ သော မွေးစကလေးငယ်တစ်ယောက်ကို စုံစမ်းရှာဖွေပြီးနောက် လာဆာမြို့သို့ ခေါ်ဆောင်၍၊ ရဟန်းမင်းကြီးအဖြစ် တင် ကာ ရင်ခွင်ပိုက်အဖွဲ့ဖြင့် အုပ်ချုပ်စေလေသည်။ ထိုနောက် ထို သူငယ်သည် ၁၈ နှစ်သားအရွယ်သို့ရောက်သော်၊ တိဗက်ပြည် အလုံးကို စိုးမိုးအုပ်ချုပ်ရသော အာဏာပိုင်မင်းအဖြစ်ကို ခံယူရ လေသည်။
၁၉၃၃ ခုနှစ်တွင် ၁၃ ဆက်မြောက် ဒလိုင်းလာမာပျံလွန် ခဲ့ပြီးနောက်၊ အသက် ၅ နှစ်မျှသာရှိသေးသော ဒလိုင်းလာမာ ငယ်ကလေးကို တောရွာတစ်ရွာမှတွေ့ရှိခဲ့၍၊ ၁၉၃၉ ခုနှစ်တွင် လာဆာသို့ခေါ်ဆောင်ကာ ၁၉၄ဝ ပြည့်နှစ် ဖေဖော်ဝါရီလတွင် ရင်ခွင်ပိုက်အဖွဲ့ဖြင့် အုပ်စိုးစေလျက် ၁၉၅ဝ ပြည့်နှစ် နိုင်ဝင်ဘာလ ၁၇ ရက်နေ့တွင်ကား ၁၄ ဆက်မြောက် ဒလိုင်းလာမာအဖြစ်ဖြင့် လုံးဝအာဏာလွှဲအပ်ပေးလိုက်လေသည်။ ၁၉၅ဝ ပြည့်နှစ် အောက်တိုဘာလတွင် တရုတ်ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံအစိုး ရ၏ တပ်များသည် တိဗက်ပြည်တွင်းသို့ ဝင်ရောက်လာလေသည်။ ထိုနောက် ၁၉၅၁ ခုနှစ်တွင် တိဗက်ပြည်နှင့် တရုတ် နိုင်ငံတို့ နှစ်ဦးသဘောတူ စာချုပ်တစ်ရပ်ကို ပီကင်းမြို့တွင် ချုပ်ဆိုခဲ့လေသည်။
စာချုပ်အရ နိုင်ငံခြားရေးနှင့် ကာကွယ်ရေးကို တရုတ် အစိုးရက ကြိုးကိုင်၍၊ တိဗက်ပြည်ကမူ ပြည်တွင်ရေးတွင် ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရခဲ့လေသည်။ ၁၉၅၁ခုနှစ်တွင် တိဗက်ပြည်သည် တရုတ်နိုင်ငံ၏ အစိတ်အပိုင်း တစ်ခုဖြစ်လာပြီးဟူသောသဘောဖြင့် ဒလိုင်းလာမာနှင့် ပန်ချင်လာမာတို့ကို တရုတ်ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံ၏ အတိုင်ပင်ခံအဖွဲ့တွင် ပါဝင်စေခဲ့သည်။ ယခုခေတ် တိဗက်ပြည်ကို တရုတ်နိုင်ငံအတွင်း ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရသော ပြည်နယ်အဖြစ် တည်ထောင်ရန်အတွက် ပြင်ဆင် ရေး ကော်မတီတစ်ရပ် ဖွဲ့စည်းထားသည်။ ထိုအဖွဲ့တွင် ဒလိုင်းလာမာသည် သဘာပတိအဖြစ်ဖြင့်၎င်း၊ ပန်ချင်လာမာနှင့် တရုတ်ကွန်မျူနစ် ဗိုလ်ချုပ်ချန်ကူအိုဟူအာ(လက်ရှိတိဗက်ပြည် ၏ တပ်မတော်ဗိုလ်ချုပ်ကြီး)တို့သည် ဒုတိယသဘာပတိများ အဖြစ်ဖြင့်၎င်း ဆောင်ရွက်ရမည်ဖြစ်၏။ အဖွဲ့တွင် အခြားအဖွဲ့ ဝင် ၅၁ ဦးပါဝင်ရာ၊ တိဗက်ပြည်နယ်ဒေသဆိုင်ရာ အုပ်ချုပ်ရေးအဖွဲ့မှ ကိုယ်စားလှယ် ၁၅ ဦး၊ ပန်ချင်လာမာ၏ သာသနာရေးအဖွဲ့မှ ကိုယ်စားလှယ် ၁ဝ ဦး၊ ချမ်ဒိုဒေသ၏ ပြည်သူ့ လွတ်မြောက်ရေး ကော်မတီအဖွဲ့မှ ကိုယ်စားလှယ် ၁ဝ ဦး၊ တိဗက်ပြည်ပိုင်အစိုးရ၏ အစိုးရကိုယ်စားလှယ် ၅ ဦးနှင့် ထင် ရှားသော ဘုန်းတော်ကြီးကျောင်းများ၊ သာသနာဂိုဏ်းများနှင့် လူထုအဖွဲ့များမှ ကိုယ်စားလှယ် ၁၁ ဦးတို့ ပါဝင်မည်ဖြစ်လေ သည်။ ထို့ပြင် ထိုအဖွဲ့ကြီးလက်အောက်တွင် ဘဏ္ဍာရေးနှင့် စီးပွားရေးရာအဖွဲ့၊ သာသနာရေးအဖွဲ့ဟူ၍ အဖွဲ့ငယ်နှစ်ခုရှိမည့်အပြင်၊ ပြည်သူ့ရေးရာ၊ ဘဏ္ဍာရေး၊ တည်ဆောက်ရေး၊ ယဉ်ကျေးမှုနှင့် ပညာရေး၊ ကျန်းမာရေး၊ ပြည်သူ့လုံခြုံမှု၊ လယ်ယာ စိုက်ပျိုးရေးနှင့် သစ်တောများထူထောင်ရေး၊ စက်မှုလက်မှု၊ ကူးသန်းရောင်းဝယ်ရေးနှင့် လမ်းပန်းဆက်သွယ်ရေး တည်းဟူသော ဌာနခွဲ ၁ဝ ခုရှိမည်ဖြစ်လေသည်။ ယခုအခါ တရုတ်ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံသည် ခေတ်သစ်တိဗက်ပြည်ကို ခေတ်မှီလာအောင်၊ လျှပ်စစ်ဓာတ်အားပေးရုံနှင့် လေယာဉ်ကွင်းဆောက်လုပ်လျက်ရှိသည်။ လမ်းပန်းဆက်သွယ်ရေးကိုလည်း တိုးချဲ့လျက်ရှိသည်။