Η Νέα Ζηλανδία είναι μία από τις πιο πρόσφατα αποικισμένες μεγάλες περιοχές γης. Πολυνήσιοι άποικοι κατέφθασαν με τα γουάκα (κανό) περίπου το 1250 και 1300[1], ολοκληρώνοντας σειρά ταξιδιών στον νότιο Ειρηνικό,[2] και εγκατέστησαν τον ιθαγενή πολιτισμό Μαορί. Ο αποικισμός στα Νησιά Τσάταμ στα νοτιοανατολικά της Νέας Ζηλανδίας δημιούργησε τους Μοριορί,[3][4] αλλά δεν έχει ακόμα εξαχθεί ασφαλές συμπέρασμα σχετικά με το αν μετακινήθηκαν εκεί από τη Νέα Ζηλανδία ή από κάπου αλλού στην Πολυνησία. Το μεγαλύτερο μέρος της Νέας Ζηλανδίας ήταν μοιρασμένο σε φυλετικές περιοχές που λέγονταν ρόχε και οι πηγές εντός τους ελέγχονταν από μια ίουι («φυλή»). Συνήθως δυο ίουι δεν υπερκάλυπταν μια ρόχε. Οι Μαορί προσάρμοσαν τη διατροφή τους στις τοπικές θαλάσσιες πηγές, χλωρίδα και πανίδα, κυνηγώντας το γιγάντιο μόα, που δεν πετούσε (και το οποίο σύντομα εξαφανίστηκε) και τρώγοντας τον Πολυνήσιο αρουραίο και κουμάρα (γλυκοπατάτα), που εισήγαγαν στη χώρα.

Οι πρώτοι Ευρωπαίοι, που είναι γνωστό ότι έφτασαν στη Νέα Ζηλανδία, οδηγήθηκαν από τον Άμπελ Γιάνσοον Τάσμαν, που έπλευσε στη δυτική ακτή του Βόρειου και Νότιου νησιού το 1642, όπου αντιμετώπισε εχθρικό περιβάλλον και τέσσερα μέλη του πληρώματός του σκοτώθηκαν.[5] Την ονόμασε Στάτεν Λάντ (Staten Landt), πιστεύοντας πως ήταν μέρος της γης που είχε ανακαλύψει ο Γιάκομπ Λε Μερ το 1616 έξω από την ακτή της Χιλής, στο νότιο άκρο της νότιας Αμερικής.[6] Η Στάτεν Λάντ εμφανίστηκε στους πρώτους χάρτες της Νέας Ζηλανδίας του Τάσμαν, αλλά άλλαξε σε Νόβα Ζεελάντια (Nova Zeelandia) από Ολλανδούς χαρτογράφους, από το όνομα της Ολλανδικής επαρχίας Ζέελαντ,[7][8] λίγο μετά την απόδειξη του Χέντρικ Μπράουερ πως η Νότιο-Αμερικάνικη γη ήταν νησί το 1643. Το Λατινικό Νόβα Ζεελάντια έγινε στα Ολλανδικά Nieuw Zeeland. Ο Καπετάνιος Τζέιμς Κουκ ακολούθως, αποκάλεσε το αρχιπέλαγος New Zealand, αν και τα ονόματα που επέλεξε για τα Βόρεια και Νότια νησιά απορρίφθηκαν (Aehei No Mouwe και Tovy Poenammu αντίστοιχα) και τα τρία βασικά νησιά έγιναν γνωστά ως Βόρειο, Μέσο και Νότιο, ενώ το Μέσο Νησί αποκλήθηκε αργότερα Νότιο Νησί. Ο Κουκ άρχισε εκτεταμένες έρευνες στα νησιά το 1769, οδηγώντας σε Ευρωπαϊκές φαλαινοθηρικές εκστρατείες και τελικά σε σημαντικό Ευρωπαϊκό εποικισμό. Ιεραπόστολοι εκχριστιάνισαν τους περισσότερους Μαορί τον 19ο αιώνα.[9] Από τις αρχές της δεκαετίας του 1780, οι Μαορί είχαν συναντήσεις με Ευρωπαίους φωκοθήρες και φαλαινοθήρες. Η απόκτηση μουσκέτων από τις iwi, αυτές που ήταν σε στενή επαφή με τους Ευρωπαίους, αποσταθεροποίησαν την υπάρχουσα ισορροπία δύναμης μεταξύ των φυλών Μαορί και υπήρξε μια παροδική, αλλά έντονη περίοδος αιματηρού δια-φυλετικού πολέμου, γνωστού ως πόλεμος των Μουσκέτων, που τερματίστηκε μόνο όταν όλες οι ίουι οπλίστηκαν ανάλογα. Μέχρι το 1840, 30.000 με 40.000 Μαορί έχασαν τη ζωή τους σε αυτόν τον πόλεμο.[10]

Το ενδιαφέρον για την εκμετάλλευση των Μαορί από Ευρωπαίους, πιέσεις από την Εκκλησιαστική Ιεραποστολική Εταιρεία και το Γαλλικό ενδιαφέρον στην περιοχή, οδήγησαν τους Βρετανούς να προσαρτήσουν τη Νέα Ζηλανδία με Βασιλική Προκήρυξη, τον Ιανουάριο του 1840. Για να νομιμοποιηθεί η Βρετανική προσάρτηση είχε αποσταλεί το 1839 ο Βοηθός Κυβερνήτη Γουίλλιαμ Χόμπσον.[11] Βιαστικά, μετά την άφιξή του, διαπραγματεύτηκε τη Συνθήκη Γουαϊτάνγκι με τις βόρειες iwi. Η Συνθήκη υπογράφηκε τον Φεβρουάριο και τα τελευταία χρόνια έχει αρχίσει να θεωρείται ως το ιδρυτικό ντοκουμέντο της Νέας Ζηλανδίας. Η μετάφραση της συνθήκης στα Μαορί, υποσχόταν στις φυλές των Μαορί "tino rangatiratanga" ότι θα διατηρούνταν, με αντάλλαγμα την παύση kawanatanga, που οι Αγγλικές εκδοχές μεταφράζουν ως "αρχηγία" για "εθνική κυριαρχία/αυτονομία". Το πραγματικό νόημα είναι σήμερα αντικείμενο διαφωνιών. Διαφωνίες για πωλήσεις γης και εθνική κυριαρχία προκάλεσαν τους Πολέμους γης της Νέας Ζηλανδίας, που έλαβαν χώρα μεταξύ του 1845 και 1872.[12]

Το 1975 με την Συνθήκη της Πράξης Γουαϊτάνγκι, εγκαθίδρυσαν το Δικαστήριο Γουαϊτάνγκι, στο οποίο ανατέθηκε να ακούει ισχυρισμούς για παραβιάσεις από το Στέμμα της Συνθήκης του Γουαϊτάνγκι, που χρονολογούνται από το 1840. Κάποιες φυλές Μαορί και οι Μοριορί δεν υπέγραψαν ποτέ τη συνθήκη.

Χάρτης της Νέας Ζηλανδίας (χωρίς τους Νήσους Μπάουντι, τους Αντίποδες Νήσους και τους Νήσους Κερμάντεκ) Πληθυσμός Υψόμετρο πάνω από 100.000   πάνω από 2.000 μ.   πάνω από 50.000   έως 2.000 μ.   πάνω από 10.000   έως 1.000 μ.   κάτω από 10.000   έως 500 μ.   έως 200 μ.  

Αν και η Νέα Ζηλανδία διοικούνταν αρχικά ως μέρος της Αυστραλιανής αποικίας της Νέας Νότια Ουαλίας, έγινε αποικία από μόνη της το 1841.[13] Η πρώτη πρωτεύουσα της Νέας Ζηλανδίας ήταν η Οκιάτο ή Ολντ Ράσσελλ στον Κόλπο των Νήσων, αλλά σύντομα έπειτα μεταφέρθηκε στο Ώκλαντ. Ο Ευρωπαϊκός αποικισμός προχώρησε πιο γρήγορα απ' ό,τι όλοι περίμεναν και σύντομα οι έποικοι υπερτέρησαν αριθμητικώς των Μαορί. Αυτο-κυβέρνηση παραχωρήθηκε στον πληθυσμό των εποίκων το 1852 και το 1854 συνεδρίασε το πρώτο κοινοβούλιο.[14] Κάποιες πολιτικές ανησυχίες ακολούθησαν την ανακάλυψη χρυσού στο Κεντρικό Οτάγκο το 1861, για το αν το Νότιο Νησί θα σχημάτιζε ξεχωριστή αποικία. Έτσι το 1865 η πρωτεύουσα μεταφέρθηκε επισήμως στην περισσότερο κεντρική πόλη Ουέλλινγκτον.[15]

Η Νέα Ζηλανδία έλαβε μέρος σε μια Συνταγματική Συνέλευση τον Μάρτιο του 1891 στο Σίδνεϊ, στη Νέα Νότια Ουαλία, μαζί με τις τότε αποικίες της Αυστραλίας. Αυτή έγινε για να θεωρηθεί το ενδεχόμενο ενός συντάγματος για την προτεινόμενη ομοσπονδία μεταξύ των - τότε - Βρετανικών Αποικιών της Αυστραλασίας. Η Νέα Ζηλανδία απώλεσε το ενδιαφέρον της για ένωση με την Αυστραλία σε μία ομοσπονδία, μετά τη συνέλευση αυτή. Το 1893 (19 Σεπτεμβρίου 1893) έγινε το πρώτο έθνος που έδωσε ψήφο στις γυναίκες.[16]

Η Νέα Ζηλανδία έγινε ανεξάρτητη επικράτεια στις 26 Σεπτεμβρίου 1907 με βασιλική αναγγελία.[17][18] Με το Θέσπισμα του Γουεστμίνστερ, το 1931 της παραχωρήθηκε πλήρης ανεξαρτησία από το Κοινοβούλιο του Ηνωμένου Βασιλείου. Η ανεξαρτησία ξεκίνησε με την υιοθεσία του Θεσπίσματος από το Κοινοβούλιο της Νέας Ζηλανδίας το 1947.

Από τότε η Νέα Ζηλανδία είναι μια ανεξάρτητη Συνταγματική Κοινοβουλευτική Μοναρχία, και αποτελεί μέλος της Βρετανικής κοινοπολιτείας ή Κοινοπολιτείας των Εθνών.[14]