Οι Τετράρχες συγκυβερνούσαν τη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία μετά τις μεταρρυθμίσεις του Διοκλητιανού - απεικόνιση τους σε γλυπτό στη Βασιλική του Αγίου Μάρκου που δημιουργήθηκε στην Ανατολή τον 4ο αιώνα.

Η περιοχή του Βένετο κατοικήθηκε την 2η χιλιετία π.χ. και στις αρχές της 1ης χιλιετίας π.χ. από τους "Ευγενείς", συνδέονται με τους Ρωμαϊκούς θρύλους σχετικά με την καταγωγή τους από τη μυθική Τροία. Η παράδοση λέει ότι οι "Βενετοί" ήρθαν από την Παφλαγονία στη Μαύρη Θάλασσα τον 12ο αιώνα π.χ. την εποχή που είχε ξεσπάσει ο Τρωικός Πόλεμος, αρχηγός τους ήταν ο Αντήνωρ ο Τρώας. Άλλοι ιστορικοί συνδέουν τους Βενετούς με τους Κέλτες. Τον 7ο - 6ο αιώνα π.χ. οι Βενετοί είχαν συχνές επαφές με τους Ετρούσκους και τους Έλληνες, ο αρχαίος πολιτισμός τους έφτασε στο αποκορύφωμα του τον 4ο αιώνα π.χ. Οι Βενετοί μιλούσαν μια μορφή Ινδοευρωπαϊκής γλώσσας που είχε σημαντικές διαφορές με τις γλώσσες των υπόλοιπων λαών στην Ιταλική χερσόνησο, είχαν όμως σημαντικά κέρδη με το εμπόριο του κεχριμπαριού και την εκτροφή των αλόγων. Τα σημαντικότερα Βενετικά κέντρα ήταν η Έστε, η Πάντοβα, η Άντρια, η Βιτσέντζα και η Βερόνα, την ίδια εποχή οι Βενετοί ασπάστηκαν τα έθιμα και το ντύσιμο των γειτονικών Κέλτικων φύλων.

Οι Βενετοί συμμάχησαν τον 3ο αιώνα π.χ. με τους Ρωμαίους καθώς η Ρώμη είχε επεκταθεί σημαντικά στην Ιταλική χερσόνησο σε βάρος των υπόλοιπων Κελτών. Όταν ξέσπασε ο Β΄ Καρχηδονιακός Πόλεμος (218 – 202 π.χ.) οι Βενετοί έστειλαν στρατό να πολεμήσει μαζί με τους Ρωμαίους την Καρχηδόνα και τον Αννίβα, πολλοί σφαγιάστηκαν στη Μάχη των Καννών (216 π.χ.). Οι Ρωμαίοι ίδρυσαν αποικία στην Ακυληία (181 π.χ.) με στόχο να προστατεύσουν τη Βένετο από τους Καρνίους και το Ιστρών έθνος, η εξουσία των Ρωμαίων παγιώθηκε. Οι Ρωμαίοι έστειλαν 1.500 οικογένειες να εποικίσουν την Ακυληία (148 π.χ.) και ολοκλήρωσαν τους οδικούς άξονες. Η Ρωμαϊκή Δημοκρατία έδωσε μια σειρά από προνόμια στους κατοίκους του Βένετο και τον τίτλο του Ρωμαίου πολίτη (91 π.χ.). Ο Ρωμαϊκός εμφύλιος πόλεμος έληξε με τη Μάχη των Φιλίππων (42 π.χ.), η περιοχή του Βένετο έγινε επαρχία μαζί με την Εντεύθεν των Άλπεων Γαλατία. Ο Οκταβιανός Αύγουστος αναδιοργάνωσε τη διετία 8 - 6 π.χ. την Ιταλία σε 11 περιοχές, το Βένετο μαζί με την Ίστρια, την Φρίουλι και την ανατολική Λομβαρδία έγιναν η "Περιοχή Χ" ή "Βενετία και Ίστρια", η ανεπίσημη πρωτεύουσα ήταν η Ακυληία.[1]

Η Πάντοβα έγινε μία από τις σημαντικότερες πόλεις του Ιταλικού βορά, μαζί με τις υπόλοιπες πόλεις στην περιοχή του Βένετο όπως η Βιτσέντζα ασπάστηκαν τη Λατινική γλώσσα και τον Ρωμαϊκό πολιτισμό, τα Λατινικά αντικατέστησαν τα Βενετικά σαν επίσημη γλώσσα στα τέλη του 1ου αιώνα π.χ.Οι Γερμανικές φυλές επιτέθηκαν στο Βένετο, ο Μάρκος Αυρήλιος έφερε νέες μορφές στη διοίκηση αποδίδοντας την "Περιοχή Χ" και την "Περιοχή ΧΙ" στην Εντεύθεν των Άλπεων Γαλατία, ο Διοκλητιανός μετονόμασε τις "Περιοχές" σε "Επαρχίες". Την εποχή που επιτέθηκαν ο Αλάριχος Α΄ και ο Αττίλας τον 5ο αιώνα η "Βενετία και Ίστρια" ήταν μία από τις 16 Επαρχίες της Ιταλίας, ο Αττίλας πολιόρκησε και κατέστρεψε την Ακυληία (452). Οι κάτοικοι βρήκαν καταφύγιο στις γειτονικές λιμνοθάλασσες, συγκεντρώθηκαν σε περιοχές που έμειναν γνωστές σαν Γκράντο στα ανατολικά και Βενετία στα δυτικά. Μετά τους Ούννους ακολούθησαν οι Οστρογότθοι οι οποίοι όχι μόνο επιτέθηκαν αλλά και εγκαταστάθηκαν στην περιοχή ειδικά κοντά στο Τρεβίζο που γεννήθηκε ο προτελευταίος βασιλιάς τους Τωτίλας.[2]

 

Τα Άλογα του Αγίου Μάρκου που μεταφέρθηκαν στη Βενετία από την Κωνσταντινούπολη (1204).

Ο Ιουστινιανός Α΄ κατέκτησε στα μέσα του 6ου αιώνα το Βένετο για λογαριασμό του Βυζαντίου, τοποθέτησε έναν Έξαρχο στη Ραβέννα και έναν Χιλίαρχο στην Οντέρζο. Η Βυζαντινή κυριαρχία δεν κράτησε ωστόσο πολύ, οι Λομβαρδοί διέσχισαν τις Ιουλιανές Άλπεις, επιτέθηκαν στο Βένετο, κατέκτησαν εύκολα την περιοχή και τη μοίρασαν σε αναρίθμητες κομητείες και δουκάτα, η Φρίουλι διαχωρίστηκε από το Βένετο. Η επίθεση είχε σαν αποτέλεσμα τη μετανάστευση του πληθυσμού στις ακτές και τα νησιά που παρέμειναν στον έλεγχο των Βυζαντινών. Οι Λομβαρδοί κατέκτησαν τη Βυζαντινή βάση του Οντέρζο με αποτέλεσμα να καταλάβουν ολόκληρο το Βένετο εκτός από τη Βενετία και το Γκράντο, τα 36 Λομβαρδικά δουκάτα που δημιουργήθηκαν περιείχαν μεγάλες πόλεις όπως η Τρεβίζο, Βερόνα, και η Βιτσέντζα. Οι Φράγκοι τον 8ο αιώνα κατέκτησαν την περιοχή και το Βένετο πέρασε στην Αυτοκρατορία των Καρολιδών, οι Γερμανοί εισβολείς ενσωματώθηκαν τους επόμενους αιώνες στους Βενετούς. Ο Βερεγγάριος Α΄ της Ιταλίας, Μαργράβος του Φρίουλι εξελέγη στα τέλη του 9ου αιώνα βασιλιάς της Ιταλίας, την ταραχώδη περίοδο που ήταν βασιλιάς η κομητεία του Φρίουλι ενώθηκε με την κομητεία της Βερόνα και έγινε το μεγαλύτερο δουκάτο στο Βένετο.

Οι Ούγγροι και οι Σλάβοι λεηλάτησαν την περιοχή που ενσωματώθηκε στην Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, ο πλούτος και η δύναμη των πόλεων αυξήθηκε. Ακολούθησε συμμαχία ανάμεσα στις πόλεις του Βένετο και τις υπόλοιπες πόλεις της βόρειας Ιταλίας που είχαν κατακτηθεί από τους Λομβαρδούς με το όνομα "Λομβαρδική Ένωση", ο αρχηγός της διεκδίκησε τον τίτλο του Ρωμαίου αυτοκράτορα. Η "Δεύτερη Συνθήκη της Κωνσταντίας" (1183) επιβεβαίωσε την "Ειρήνη της Βενετίας" (1177), οι πόλεις της "Λομβαρδικής Ένωσης" παρέμειναν μέλη της Αυτοκρατορίας όσο κατείχαν τα δικαιώματα τους. Η "Λομβαρδική Ένωση" διαλύθηκε με τον θάνατο του αυτοκράτορα Φρειδερίκου Β΄ (1250), την ίδια περίοδο ιδρύθηκε το Πανεπιστήμιο της Πάδοβας (1222), το δεύτερο αρχαιότερο Πανεπιστήμιο στην Ευρώπη και το πέμπτο στον κόσμο. Στην Πάντοβα κατοικούσε τότε ο Άγιος Αντώνιος της Πάντοβας που έμεινε γνωστός στους κατοίκους σαν Άγιος. Την εποχή που οι βάρβαροι επικράτησαν πλήρως στον ηπειρωτικό χώρο μεγάλο μέρος των κατοίκων δραπέτευσε στη Λιμνοθάλασσα της Βενετίας και στα νησιά της, γεννήθηκε η πόλη της Βενετίας. Μετά από τη Βυζαντινή κυριαρχία η Βενετία έγινε τον 8ο αιώνα ανεξάρτητη ναυτική Δημοκρατία, κυβερνήτης της εκλεγόταν ο Δόγης της Βενετίας.

 

Τα σύμβολα της Δημοκρατίας της Βενετίας

Η Δημοκρατία της Βενετίας έγινε πανίσχυρη ναυτική δύναμη, ήταν πρωταγωνίστρια ολόκληρο τον Μεσαίωνα και την Αναγέννηση, είχε περίπου 1100 χρόνια απόλυτη κυριαρχία σε ολόκληρη τη Μεσόγειο. Η κυριαρχία της εξαπλώθηκε στο Βένετο, τη Λομβαρδία, την Εμίλια-Ρομάνια, την Ίστρια, τη Δαλματία και τα Επτάνησα, από τον 13ο έως τον 17ο αιώνα κατείχε την Κρήτη και από τον 15ο αιώνα μέχρι τον 16ο αιώνα την Κύπρο. Οι μεγάλες εκτάσεις που κατείχε η Δημοκρατία τη βοήθησαν να είναι πρωταγωνίστρια στην Ευρωπαϊκή και στην παγκόσμια πολιτική της εποχής. Η δημοκρατική διακυβέρνηση και ο ελκυστικός τίτλος "Γαλήνια Δημοκρατία της Βενετίας" οδήγησαν τους υπηκόους να υποταχθούν πρόθυμα χωρίς εξεγέρσεις. Η Δημοκρατία βρέθηκε κατόπιν σε αμυντικό ρόλο, η Οθωμανική αυτοκρατορία εξαπλώθηκε ταχύτατα στην ανατολική Μεσόγειο και κατέλαβε τα ανατολικά νησιά, η κατάσταση αυτή σε συνδυασμό με τους νέους εμπορικούς δρόμους που άνοιξαν με την Αφρική και την Αμερική έφεραν την κατάρρευση της Δημοκρατίας.

Ο Ναπολέων Α΄ επιτέθηκε στη Δημοκρατία της Βενετίας (1797), τα στρατεύματα του συνέτριψαν και ανέτρεψαν τον τελευταίο Δόγη της ΒενετίαςΛουντοβίκο Μανίν, παραιτήθηκε και έζησε μέχρι τον θάνατο του στη βίλα του στο Φρίουλι. Η Δημοκρατία της Βενετίας διαλύθηκε μετά από μια ισχυρότατη ιστορία που διατηρήθηκε περισσότερο από 1000 χρόνια, οι πόλεις στο εσωτερικό της χερσονήσου ενοχλήθηκαν έντονα λόγω της μεγάλης συμπάθειας που είχαν στη Δημοκρατία. Με τη Συνθήκη του Κάμπο Φόρμιο (17 Οκτωβρίου 1797) η Βενετία πέρασε στον αυτοκράτορα του Οίκου των Αψβούργων Φραγκίσκο Β΄, το δυτικό της τμήμα προσαρτήθηκε στη Γαλλική Εντεύθεν των Άλπεων Γαλατία.

 

Η Βενετία τον 18ο αιώνα, έργο του Καναλέττο.

Η περιοχή κατακτήθηκε ξανά από τον Ναπολέοντα (1801). Ο Ναπολέων Βοναπάρτης κατέκτησε τη διετία 1805 - 1806 ολόκληρη την Ιταλία, η περιοχή επαναστάτησε εναντίον της Γάλλο-Ιταλικής κυριαρχίας (1809), οι επαναστάτες υποστήριξαν την Αυστρία στον "Πόλεμο της Α΄ Συμμαχίας".[3] Η αγροτική επανάσταση εναντίον του Ναπολέοντα οργανώθηκε από τον αντάρτη οπλαρχηγό Αντρέας Χόφερ με τη συμμετοχή χωρικών, η επανάσταση τελικά απέτυχε και ο Χόφερ εκτελέστηκε (1810). Το Συνέδριο της Βιέννης (1814 - 1815) μεταβίβασε το Βένετο στο Βασίλειο της Λομβαρδοβενετίας, ένα ανεξάρτητο βασίλειο στην Αυστριακή Αυτοκρατορία.

Όταν ξέσπασε ο Α΄ Πόλεμος της Ιταλικής ανεξαρτησίας οι Βενετοί επαναστάτησαν εναντίον της Αυστριακής κυριαρχίας και ανακήρυξαν τη "Δημοκρατία του Αγίου Μάρκου" που διατηρήθηκε 17 μήνες. Ζήτησαν να συμμαχήσουν με το Βασίλειο της Σαρδηνίας σε μία ομοσπονδία των Ιταλικών κρατών εναντίον της Αυστρίας με έμβλημα την Ιταλική τρίχρωμη σημαία, οι υπόλοιπες περιοχές εγκατέλειψαν τον αγώνα τον Μάιο του 1848, η Σαρδηνία υποτάχθηκε και η Βενετία έμεινε μόνη. Η Βενετία υποτάχθηκε τελευταία από όλες όταν έληξε η πολιορκία (24 Αυγούστου 1849).[4] Η αυταρχική διακυβέρνηση είχε γίνει εξαιρετικά μισητή στην Ιταλία λόγω του απολυταρχισμού του Κλέμενς φον Μέττερνιχ αλλά και ο αυτοκράτορας Φραγκίσκος Ιωσήφ Α΄ της Αυστρίας συνέχισε την ίδια πολιτική και αρνήθηκε να παραχωρήσει αυτονομία στο Βασίλειο της Λομβαρδοβενετίας. Οι κατώτερες τάξεις και οι αγρότες είχαν συμπάθεια στην Αυστριακή διακυβέρνηση λόγω της φιλολαϊκής της πολιτικής αλλά συμμετείχαν και αυτοί στην επανάσταση του 1848 - 1849.

 

Ο Αδίγης στη Βερόνα (2010).

Η Βενετία παρέμεινε στην εξουσία της Αυστρίας μέχρι την εποχή που ξέσπασε ο Αυστροπρωσικός Πόλεμος (1866), το Βασίλειο της Ιταλίας υποστήριξε την Πρωσία και της υποσχέθηκε σαν δώρο τη Βενετία, οι Ιταλοί το αρνήθηκαν σαν ατιμωτική πράξη. Αυτό δημιούργησε ένα νέο μέτωπο υπέρ της Αυστρίας στον νότο με αποτέλεσμα να ξεσπάσει ο "Γ΄ Πόλεμος της Ιταλικής Ανεξαρτησίας". Η "Συνθήκη της Βιέννης" (12 Οκτωβρίου 1866) παραχώρησε την περιοχή στη Γαλλία ενώ τα κάστρα παρέμειναν στον έλεγχο των Αυστριακών, μετά από πολλές διαμαρτυρίες οι Αυστριακοί εγκατέλειψαν τα κάστρα και οι Γάλλοι την παραχώρησαν στην Ιταλία (20 Οκτωβρίου 1866). Ακολούθησε ένα πλαστό δημοψήφισμα κάτω από μεγάλη πίεση στο οποίο συμμετείχε μονάχα το 30% του ενήλικου πληθυσμού, το δημοψήφισμα έδωσε 99.99% στην Ιταλική ενοποίηση.[5][6][7][8] Τη Φασιστική περίοδο απαγορεύτηκε η Βενετική γλώσσα στην Ιταλία λόγω του υπέρμετρου εθνικισμού.[9]

Στα τέλη του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ου αιώνα η μεγάλη φτώχεια και οι κοινωνικές ανισότητες έφεραν πολλά κινήματα μετανάστευσης για την Αμερική, τη Βραζιλία, την Αυστραλία και τον Καναδά. Όταν έληξε ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος πολλοί Βενετοί ακόμα έφυγαν για τις χώρες της δυτικής Ευρώπης, διατήρησαν όλοι στη νέα τους πατρίδα τη Βενετσιάνικη γλώσσα και έθιμα. Όσοι παρέμειναν στη Βενετία έζησαν την οδυνηρή εμπειρία δύο Παγκοσμίων Πολέμων, όταν ξέσπασε ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος η Ιταλία τάχθηκε με τη Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο απέναντι στη Γερμανία και την Αυστροουγγαρία, η Βενετία έγινε κέντρο μάχης. Οι Ιταλοί υπέστησαν τον Νοέμβριο του 1917 μία οδυνηρή ήττα στο Κομπαρίντ, οι Γερμανικές δυνάμεις προχώρησαν να κυριεύσουν το Βένετο αλλά συνάντησαν ισχυρή αντίσταση στον ποταμό Πιάβε, η "μάχη του ποταμού Πιάβε" τους εμπόδισε να προχωρήσουν. Η τελική συντριβή των αντιπάλων τους ακολούθησε στη "μάχη του Βιττόριο Βένετο" που κράτησε από τις 24 Οκτωβρίου 1918 μέχρι τις 3 Νοεμβρίου 1918, ήταν η οριστική νίκη των Ιταλών και των δυτικών τους συμμάχων. Η Ανακωχή της Βίλλα Τζούστι που υπεγράφη στη Βίλλα Τζούστι κοντά στην Πάντοβα έληξε τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η Βενετία συμμετείχε στην Ιταλική Κοινωνική Δημοκρατία (1943 - 1945), η περιοχή βομβαρδίστηκε από τις Συμμαχικές δυνάμεις στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, τις μεγαλύτερες φθορές είχαν το Τρεβίζο και η Βιτσέντζα.