Ο Νείλος έχει υπάρξει η ζωοδόχος πηγή των περιοχών από τις οποίες διέρχεται, για μεγάλο μέρος της ανθρώπινης ιστορίας.[1] Η εύφορη κοιλάδα του, με τις περιοδικές πλημμύρες, έδωσε στους ανθρώπους την ευκαιρία να αναπτύξουν μια σταθερή, πάγια αγροτική οικονομία και μια πιο περίτεχνη, συγκεντρωτική κοινωνία που έγινε ακρογωνιαίος λίθος στην ιστορία του ανθρώπινου πολιτισμού.[2] Νομάδες, ως σύγχρονοι τροφοσυλλέκτες άρχισαν να κατοικούν την κοιλάδα του Νείλου στο τέλος του Μέσου Πλειστόκαινου περίπου πριν 120 χιλιάδες χρόνια. Από τα τέλη της Παλαιολιθικής περιόδου, το ερημικό ξηρό κλίμα της Βόρειας Αφρικής έγινε βαθμιαία θερμότερο και ξηρότερο, αναγκάζοντας τους πληθυσμούς της περιοχής να συγκεντρωθούν στην παραποτάμια περιοχή.

 

Ένα τυπικό βάζο της περιόδου των Νακάντα II με γαζέλες ως διακοσμητικό μοτίβο, της Προδυναστικής Περιόδου

Κατά την Προδυναστική και Πρώιμη Δυναστική Περίοδο, το κλίμα της Αιγύπτου ήταν, αισθητά, λιγότερο ερημικό σε σχέση με το σημερινό. Μεγάλες εκτάσεις της Αιγύπτου καλύπτονταν από δασωμένη σαβάνα και τις διέσχιζαν κοπάδια οπληφόρων χορτοφάγων. Το φύλλωμα και η πανίδα ήταν πολύ πιο κοινά σε όλες τις περιοχές και η περιοχή του Νείλου έτρεφε μεγάλους πληθυσμούς waterfowl (είδος υδρόβιου πτηνού). Το κυνήγι ήταν, ενδεχομένως, κοινή δραστηριότητα για τους Αιγύπτιους και πολλά ζώα εξημερώθηκαν αυτήν την περίοδο.[4] Μέχρι το 5500 π.Χ., μικρές φυλές που διαβιούσαν στην κοιλάδα του Νείλου είχαν εξελιχθεί σε μια σειρά πολιτισμών, τοπικής κλίμακας, επιδεικνύοντας ιδιαίτερα αποδοτικές μεθόδους στη γεωργία και την κτηνοτροφία, όπως προσδιορίζεται από την αγγειοπλαστική και τα αντικείμενα προσωπικής χρήσης όπως, χτένες, βραχιόλια και χάντρες. Ο σπουδαιότερος από αυτούς τους πολιτισμούς στην άνω Αίγυπτο ήταν οι Πολιτισμός Μπαντάρι, που πιθανώς προήλθαν από τη Δυτική Έρημο· διακρινόταν για τα υψηλής ποιότητας κεραμικά του, τα λίθινα εργαλεία και τη χρήση του χαλκού.[5]

Τον πολιτισμό Μπαντάρι ακολούθησαν οι πολιτισμοί των Αμρατίων (Νακάντα I) και των Γκερζέχ (Νακάντα II),[6] που επέφεραν σειρά τεχνολογικών βελτιώσεων. Τουλάχιστον από την Περίοδο Νακάντα I, οι κάτοικοι της προδυναστικής Αιγύπτου εισήγαγαν οψιανό (ή οψιδιανό) από την περιοχή της Αιθιοπίας, τον οποίο χρησιμοποιούσαν για τη διαμόρφωση λεπίδων και άλλων αντικειμένων από μακρόστενα κομμάτια λίθων.[7] Την εποχή των Νακάντα II, υπάρχουν πρώιμα στοιχεία επαφής με την Εγγύς Ανατολή, ειδικά με τη Χαναάν και την ακτή της Βύβλου.[8] Στη διάρκεια μιας χιλιετίας, ο πολιτισμός Νακάντα εξελίχθηκε από μερικές μικρές αγροτικές κοινότητες σε έναν ισχυρό πολιτισμό, οι ηγέτες του οποίου είχαν πλήρη έλεγχο επί των ανθρώπων και των πόρων της κοιλάδας του Νείλου.[9] Εγκαθιδρύοντας ένα κέντρο εξουσίας στην Ιερακόπολη, και αργότερα στην Άβυδο, οι ηγεμόνες Νακάντα III επέκτειναν τον έλεγχό τους επί της Αιγύπτου βορείως στην Άνω Αίγυπτο, κατά μήκος του Νείλου.[10] Διεξήγαγαν, επίσης, εμπόριο με τη Νουβία στα νότια, με ορισμένες από τις οάσεις της δυτικής ερήμου και τους πολιτισμούς της ανατολικής Μεσογείου και της Εγγύς Ανατολής, στα ανατολικά.[10] Βασιλικές Νουβικές ταφές στο Κουστούλ έδωσαν αντικείμενα που φέρουν τα αρχαιότερα γνωστά παραδείγματα Αιγυπτιακών δυναστικών συμβόλων, όπως το λευκό στέμμα της Αιγύπτου και το γεράκι.[11][12]

Το « Πρώτο Ενδιάμεσο » είναι από το 1926 από τους Georg Steindorff και Henri Frankfort.

Το « Μέσο Βασίλειο » είναι από το 1845 από τους Karl Josias von Bunsen (25 Αυγούστου 1791 – 28 Νοεμβρίου 1860).

Το « Δεύτερο Ενδιάμεσο » είναι από το 1942 μέσω Hanns Stock (7 Οκτωβρίου 1908 - 23 Ιουλίου 1966).

Οι Φαραώ του Νέου Βασιλείου εγκαθίδρυσαν μια περίοδο ευημερίας άνευ προηγουμένου διασφαλίζοντας τα σύνορα τους και ενδυναμώνοντας τοις διπλωματικές σχέσεις με τους γείτονες τους, όπως οι Μιτάνι, η Ασσυρία και η Χαναάν. Εκστρατείες του Τούθμωση Α΄ και του εγγονού του Τούθμωση Γ΄ διεύρυναν την επιρροή των Φαραώ σε μια από τις μεγαλύτερες εκτάσεις που είχε σημειώσει, ως τότε, η Αίγυπτος. Μεταξύ των βασιλειών τους, η Χατσεψούτ, εν γένει, επέβαλε την ειρήνη και αποκατέστησε τους εμπορικούς δρόμους που είχαν απολεσθεί κατά την κατοχή από τους Υξώς, καθώς επίσης, επεκτάθηκαν σε νέες περιοχές. Όταν πέθανε ο Τούθμωσις Γ΄ το 1425 π.Χ., η Αίγυπτος κατείχε μια αυτοκρατορία από τη Niya στη βορειοδυτική Συρία μέχρι τον τέταρτο καταρράκτη του Νείλου στη Νουβία, θεμελιώνοντας συμμαχίες και επιτρέποντας την πρόσβαση καίριων προϊόντων όπως το κρατέρωμα και το ξύλο.[13]