Akropol ateński (nw.gr. Ακρόπολη Αθηνών, od akropolis = górne miasto) – akropol w Atenach, położony na wapiennym wzgórzu o wysokości względnej 70 m (prawie 157 m n.p.m.), zamieszkany w neolicie, w okresie mykeńskim znajdował się tu pałac z megaronem, od VI w. p.n.e. miejsce kultu Ateny.

Świątynie zbudowane w okresie archaicznym zostały zniszczone podczas wojen perskich. Podczas odbudowy zainicjowanej przez Peryklesa powstał tu kompleks świątyń: Partenon, Erechtejon, Apteros, sanktuarium Artemidy Brauronia i Propyleje. Zniszczone rzeźby, elementy starszych budowli zostały użyte przy poszerzaniu tarasu w kierunku południowym (odnaleziono je podczas prac archeologicznych rozpoczętych w latach 70. XVIII wieku, w tzw. „rumowisku perskim”). Perykles odbudowę Akropolu powierzył Fidiaszowi, a w pracach uczestniczyli architekci: Iktinos, Mnesikles i Kallikrates.

W 1987 roku akropol ateński został wpisany na listę światowego dziedzict...Czytaj dalej

Akropol ateński (nw.gr. Ακρόπολη Αθηνών, od akropolis = górne miasto) – akropol w Atenach, położony na wapiennym wzgórzu o wysokości względnej 70 m (prawie 157 m n.p.m.), zamieszkany w neolicie, w okresie mykeńskim znajdował się tu pałac z megaronem, od VI w. p.n.e. miejsce kultu Ateny.

Świątynie zbudowane w okresie archaicznym zostały zniszczone podczas wojen perskich. Podczas odbudowy zainicjowanej przez Peryklesa powstał tu kompleks świątyń: Partenon, Erechtejon, Apteros, sanktuarium Artemidy Brauronia i Propyleje. Zniszczone rzeźby, elementy starszych budowli zostały użyte przy poszerzaniu tarasu w kierunku południowym (odnaleziono je podczas prac archeologicznych rozpoczętych w latach 70. XVIII wieku, w tzw. „rumowisku perskim”). Perykles odbudowę Akropolu powierzył Fidiaszowi, a w pracach uczestniczyli architekci: Iktinos, Mnesikles i Kallikrates.

W 1987 roku akropol ateński został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Pierwsze ślady osadnictwa na wzgórzu pochodzą z okresu neolitu (ok. 4500–3000 p.n.e.); w pobliżu Erechtejonu znaleziono także pozostałości naczyń ceramicznych z wczesnej i środkowej epoki brązu[1]. Początkowo na wzgórzu znajdowała się najprawdopodobniej osada, pałac władcy i domy najważniejszych członków społeczności[2].

W XIII w. p.n.e., w okresie mykeńskim, wzgórze zostało ufortyfikowane murem cyklopowym o długości 760 m i wysokości 10 m[2], który częściowo zachował się w późniejszych strukturach architektonicznych[1]. Wzniesiono tu wówczas również pałac z megaronem[3][a].

W VIII w. p.n.e. wzgórze stało się miejscem kultu bogini Ateny Polias (pol. Ateny Bogini Miasta) ze świątyniami na północno-wschodnim zboczu[1]. Świadczą o tym figurki i brązowe kociołki z poł. VIII w. p.n.e. znalezione w ruinach[2].

Za panowania tyrana Aten Pizystrata w latach 561–527 p.n.e. ustanowiono święto upamiętniające narodziny bogini Ateny – Panatenaje, a na wzgórzu zaczęto wznosić pierwsze monumentalne budowle, m.in. dedykowane Atenie Stara Świątynię i hekatompedon, a także sanktuarium Artemidy Brauronii i pierwsze propyleje[1]. Do dziś zachowały się fragmenty najprawdopodobniej frontonów proto-Partenonu z pozostałościami rzeźb przedstawiających lwy atakujące woły oraz prace Heraklesa[4] oraz pozostałości dekoracji wschodniego frontonu Starej Świątyni Ateny ze scenami z Gigantomachii i najprawdopodobniej pierwszym rzeźbiarskim przedstawieniem Ateny na większą skalę[5]. W sanktuarium znajdowało się wówczas również wiele darów wotywnych, m.in. marmurowe posągi kor i koni oraz statuy z brązu i terakoty[1]. Na podstawie odnalezionych pozostałości szacuje się, że na wzgórzu stało ok. 200 posągów kor przedstawionych z charakterystycznym archaicznym uśmiechem[6].

W 490 roku p.n.e. po wygranej nad Persami w bitwie pod Maratonem wzniesiono 5-metrową kolumnę z posągiem Nike ku czci Kallimacha, jednego z bohaterskich dowódców greckich, który zginął w bitwie[7]. Rozpoczęła się wówczas budowa wielkiej świątyni – pre-Partenonu, która nie została nigdy ukończona, ponieważ Persowie zniszczyli świątynie, posągi i fortyfikacje Akropolu podczas inwazji Attyki w 480 roku p.n.e.[1] Akropol został następnie umocniony – wzniesiono dwa nowe mury: mur Temistoklesa od strony północnej (w który wbudowano fragmenty trzonów kolumn ze zniszczonego pre-Partenonu oraz elementy innych zniszczonych archaicznych budowli tak, by były widoczne z agory[7]) i mur Kimona od strony południowej, a wota przeniesiono do jaskiń[1]. Zniszczenia perskie nie przerwały tradycji składania darów wotywnych – odnaleziono wiele pozostałości posągów z tego okresu, które wykonano w nowym stylu – stylu surowym[8].

W połowie V w. p.n.e. Perykles (ok. 495–429 p.n.e.) zainicjował program budowy 12 świątyń na terenie Attyki i udekorowania imperialnych Aten finansowanego z budżetu związkowego[9], zasilonego przez łupy wojenne[10]. Program miał na celu ukazanie pobożności Ateczyków i wdzięczności Atenie i innym bogom za zwycięstwo nad Persami, odbudowanie pozycji Aten jako ośrodka kultu i wykorzystanie sztuki i architektury jako narzędzi propagandowych dla wzmocnienia wizerunku imperium[10]. Wówczas na Akropolu powstały monumentalne budowle, m.in. Partenon, Erechtejon, Propyleje i Świątynia Ateny Nike[1]. Według Plutarcha (ok. 50–125 n.e.) Fidiasz nadzorował prace nad budową akropolu[11]. Około 460 roku p.n.e. między Propylejami a Erechtejonem postawiono ogromny (ok. 7–16 m[b]) posąg z brązu autorstwa Fidiasza przedstawiający boginię Atenę, stojącą z tarczą trzymaną lewą ręką, z prawą wspartą na włóczni, której grot, połyskujący w słońcu, był widoczny dla okrętów zbliżających się do Pireusu[12][8].

W czasach rzymskich status sanktuarium Akropolu został utrzymany[1]. W 27 roku p.n.e. wzniesiono niewielką świątynię dedykowaną Augusta i Romy po wschodniej stronie Partenonu[1].

Po inwazji Herulów w III w. n.e. fortyfikacje wzgórza zostały wzmocnione – wzniesiono nowy mur z bramami po stronie zachodniej[1]. Jedna z nich zachowała się do dziś[1].

W VI w. świątynie Akropolu zostały zamienione w kościoły chrześcijańskie – Partenon stał się kościołem dedykowanym Matce Boskiej, Erechtejon – kościołem Zbawiciela, świątynia Ateny Nike kaplicą a propyleje siedzibą episkopatu[1]. W XI w. Partenon pełnił funkcję katedry[1].

W okresie frankokracji (1204–1456) w propylejach rezydował możnowładca[1].

Po zajęciu Aten przez Turków w 1458 roku Partenon został zamieniony w meczet – w jego południowo-zachodnim narożniku wzniesiono minaret[13].

W okresie Imperium Osmańskiego (1456–1833) na Akropolu stacjonował garnizon armii tureckiej[1]. W XVII w. Turcy w Partenonie urządzili magazyn amunicji, który eksplodował 26 września 1687 roku wskutek bombardowania podczas oblężenia Aten przez Wenecjan pod przywództwem Francesco Morosiniego (1618–1694)[13][1]. Eksplozja ta zniszczyła środkową część świątyni[13]. Na początku XIX wieku większość pozostałych tam jeszcze wówczas rzeźb (18 posągów, 15 metop i 56 bloków fryzu[14]) została za zgodą władz tureckich usunięta przez brytyjskiego dyplomatę Thomasa Bruce’a (1766–1841), wywieziona do Anglii jako tzw. „marmury Elgina” i sprzedana British Museum w 1816 roku[13]. Thomas Bruce złupił wówczas również Erechtejon i świątynię Ateny Nike[1].

W 1822 roku, podczas wojny o niepodległość, garnizon na Akropolu przeszedł w ręce Grecji, a jego pierwszym greckim dowódcą został Odysseas Androutsos (1788–1825)[1]. Po wyzwoleniu Grecji Akropol został objęty opieką nowo powstałego państwa greckiego[1]. Pierwsze prace archeologiczne przeprowadzono w latach 1835 i 1837, a w latach 1885–1890 przeprowadzono dokładne prace wykopaliskowe[15] pod kierownictwem greckiego archeologa Panagiotisa Kavvadiasa (1850–1928)[1]. W latach 1898–1902 i później w okresie 1921–1933 wdrożono programy rekonstrukcji Partenonu pod kierownictwem greckiego architekta Nikolaosa Balanosa (1860–1942)[15].

W 1975 roku greckie władze podjęły decyzje o renowacji Akropolu ze względu na postępującą degradację zabytków w tym Partenonu[15]. Wtedy też rozpoczęły się prace badawcze oraz inwentaryzacyjne[15]. Prace konserwacyjne i restauracyjne trwają do dziś[1].

W 1987 roku akropol ateński został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO[16].

↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v Venieri ↓. ↑ a b c d Valavanis 2015 ↓, s. 16. Encyklopedia PWN ↓. Valavanis 2015 ↓, s. 17. Valavanis 2015 ↓, s. 18. Valavanis 2015 ↓, s. 20–21. ↑ a b Valavanis 2015 ↓, s. 22. ↑ a b c Valavanis 2015 ↓, s. 23. Robertson 1981 ↓, s. 90. ↑ a b Valavanis 2015 ↓, s. 25. Robertson 1981 ↓, s. 91. Brøns 2016 ↓, s. 178. ↑ a b c d Encyclopædia Britannica – Parthenon 2018 ↓. YSMA – Parthenon 2018 ↓. ↑ a b c d YSMA 2018 ↓. UNESCO ↓.


Błąd w przypisach: Istnieje znacznik <ref> dla grupy o nazwie „uwaga”, ale nie odnaleziono odpowiedniego znacznika <references group="uwaga"/>
BŁĄD PRZYPISÓW
Photographies by:
Carole Raddato from FRANKFURT, Germany - CC BY-SA 2.0
Steve Swayne - CC BY 2.0
George E. Koronaios - CC BY-SA 4.0
Jebulon - CC0
Statistics: Position
89
Statistics: Rank
518568

Dodaj komentarz

To pytanie sprawdza czy jesteś człowiekiem i zapobiega wysyłaniu spamu.

Bezpieczeństwo
987426315Click/tap this sequence: 2299

Google street view

Videos

Where can you sleep near Akropol ateński ?

Booking.com
487.377 visits in total, 9.187 Points of interest, 404 Cele, 3 visits today.