Voor de komst van de islam

De eerste geciviliseerde bewoners van Jemen waren Qahtanieten, dat waren Semieten. Zij leefden tussen 2300 en 800 v.Chr. in het gebied dat nu Jemen is. Er is weinig over dit volk bekend, omdat zij het schrift niet kenden en omdat zij door de Grote Arabische Woestijn geïsoleerd leefden van de Semieten in Mesopotamië. Latere handel met stammen aan de Rode Zeekust bracht ze echter wel in contact met de Feniciërs en van hen werd in de 9e eeuw v.Chr. het schrift overgenomen, waarmee voor Jemen de geschreven geschiedenis begon.

In de tijd van de Sabeërs, van de 8e eeuw v.Chr. tot 275 n.Chr., bloeiden de landbouw en de handel volop, waardoor het land grote welvaart kende. Diverse soorten hars, zoals olibanum en mirre, werden geëxporteerd naar India, Abessinië en het Middellandse Zeegebied. Ook had het land een geavanceerd irrigatiesysteem, waaronder de indrukwekkende Maribdam, die rond 700 v.Chr. werd gebouwd en zorgde voor de irrigatie van 100 km² land. Bij de Romeinen, die onder de indruk waren van de welvaart en vooruitgang, stond het land bekend als Arabia Felix, oftewel het gelukkige Arabië. Het Sabeïsche Koninkrijk lag in het zuidwesten van Jemen. De hoofdstad Marib lag in de buurt waar nu Sanaa ligt. Sommige historici denken dat het Sabeïsche Koninkrijk hetzelfde land was als het Koninkrijk Sheba dat in het Oude Testament en de Koran wordt genoemd.

Naast het Sabeïsche Koninkrijk waren in die periode diverse andere koninkrijken in Jemen: Hadramaut, Ausan, Qataban, Ma'in en Himyar. Himar veroverde het gebied van de Sabeërs, Qataban en Hadramaut en verenigde hiermee een groot deel van het huidige Jemen. Aan het begin van de 6e eeuw kwam Himyar ten val toen het vanuit Eritrea werd veroverd door het Koninkrijk Aksum.

De islamitische periode tot aan de komst van de Ottomanen

De Aksumieten werden aan het einde van de 6e eeuw verdreven door het opkomende Perzische Rijk der Sassaniden. Toen Badhan de Perzische gouverneur van Jemen werd in 628 en zich bekeerde tot de islam, werd dit de nieuwe godsdienst. Door de val van het Rijk der Sassaniden, werd Jemen een deel van het door de profeet Mohammed gestichte Islamitisch Kalifaat, dat geleid werd door de Rechtgeleide Kaliefen. In 661 werden zij opgevolgd door de Omajjaden en in 750 door de Abbasiden. In 1173 werd Jemen veroverd door de Ajjoebiden. Toen zij in 1229 weer vertrokken, kwamen de Rasoeliden aan de macht, die tot het eind van de 15e eeuw zouden heersen in Jemen.

De Ottomaanse en Britse periode

In 1516 werd Jemen een onderdeel van het Egyptische Sultanaat der mammelukken, maar een jaar later moesten de mammelukken zich alweer overgeven aan de Ottomanen en werd Jemen een onderdeel van het Ottomaanse Rijk. De Ottomanen werden op hun beurt echter weer uitgedaagd door de lokale zaiditische imam al-Mansur al-Qasim, waardoor van 1630 tot aan de 19e eeuw alleen de kustgebieden in handen bleven van de Ottomanen, terwijl het binnenland bestuurd werd door de zaiditische imams. Het Zaiditisch Imamaat viel in de 19e eeuw door interne verdeeldheid uiteen, waardoor de Ottomanen in de jaren 1830 het hele noorden van Jemen in handen konden krijgen.

In de tijd dat de Ottomanen bezit namen van het noorden van Jemen kregen de Britten interesse in het zuiden van Jemen. In 1832 kwam de Britse Oost-Indische Compagnie in de havenstad Aden aan, die zij kon gebruiken om kolen te leveren aan de schepen die onderweg waren naar Brits-Indië. Om de piraterij in het gebied een halt toe te roepen, werd Aden in 1839 officieel door de Britten in bezit genomen. Door de opening van het Suezkanaal werd het strategische en economische belang van de haven steeds groter.

De rest van Zuid-Jemen was in die tijd verdeeld in allerlei sultanaten, emiraten en sjeikdommen. Aan het eind van de 19e en het begin van de 20e eeuw sloten de Britten met al deze staatjes verdragen en werd het Protectoraat Aden opgericht. Om administratieve redenen was dit protectoraat gesplitst in een westelijk en een oostelijk protectoraat. Het oostelijke protectoraat bestond uit het Quaïtisultanaat Shir en Mukalla, het Kathirisultanaat Seiyun en het Mahrasultanaat Qishn en Socotra. De andere staatjes maakten deel uit van het westelijke protectoraat. In 1904 spraken de Britten en Ottomanen een grens af tussen het Ottomaanse Rijk in Noord-Jemen en het Britse Protectoraat Aden, maar de grenzen in het binnenland werden niet goed vastgelegd doordat de Ottomanen in het noorden alleen de belangrijkste steden in handen hadden. Het overige deel van Noord-Jemen was weer in handen gekomen van de Zaidieten.

Na het beëindigen van de Eerste Wereldoorlog kregen de zaidische imams de macht over geheel Noord-Jemen en was er geen gebied in Jemen meer onderdeel van het Ottomaanse Rijk. De zaidische imams stichtten het Mutawakkilitisch Koninkrijk Jemen. Het zuiden bleef nog in Britse handen. De stad Aden werd tot 1937 vanuit Brits-Indië bestuurd en werd toen een aparte Engelse kroonkolonie, de Kolonie Aden. In 1959 gingen zes staten van het Protectoraat Aden in de nog altijd onder Britse protectie staande Federatie van Zuid-Arabische Emiraten op. Dit waren de sultanaten Audhali, Fadhli en Neder-Yafa, de emiraten Beidhan en Dhala en het sjeikdom Opper-Aulaqi. Later traden nog negen andere staten toe tot deze federatie. In 1962 werd de federatie weer opgeheven toen de nieuwe Zuid-Arabische Federatie werd opgericht. In 1963 trad ook de Kolonie Aden tot deze federatie toe. De staten die niet toetraden tot de federatie vormden het Protectoraat Zuid-Arabië. Op 30 november 1967 werden de federatie en het protectoraat samengevoegd en onafhankelijk onder de naam Volksrepubliek Zuid-Jemen. In 1969 grepen marxisten in het land de macht en een jaar later werd het land Democratische Volksrepubliek Jemen genoemd.

Moderne tijd

In 1962 vond in het Mutawakkalitisch Koninkrijk Jemen een staatsgreep plaats waarbij imam Muhammad al-Badr werd afgezet en de republikeinen de Jemenitische Arabische Republiek uitriepen. Dit leidde tot de acht jaar durende Noord-Jemenitische Burgeroorlog, waarbij de monarchisten werden gesteund door Saoedi-Arabië en de republikeinen door de Verenigde Arabische Republiek van president Nasser. Uiteindelijk wonnen de republikeinen en werd in 1970 een bestand bereikt, waarbij Saoedi-Arabië de republiek erkende. In 1971 hadden alle buitenlandse troepen het land verlaten.

Al in 1972 werden er plannen gemaakt om Noord- en Zuid-Jemen met elkaar te verenigen, maar in de praktijk kwam hier weinig van terecht door spanningen tussen beide landen over de ligging van de grens en de positionering van militairen langs die grens. In 1988 was het rustig tussen beide landen en kregen Jemenieten de mogelijkheid om vrij tussen beide landen te reizen. Op 22 mei 1990 werden beide landen verenigd in de Republiek Jemen. De Noord-Jemenitische president Ali Abdullah Saleh werd de president van het verenigde Jemen, de Zuid-Jemenitische secretaris-generaal Ali Salim al-Beidh werd vicepresident en de Zuid-Jemenitische president Haider Abu Bakr al-Attas werd premier.

De unificatie verliep echter niet voorspoedig. In mei 1994 kwam de Jemenitische Socialistische Partij in opstand tegen het bewind van president Saleh en riep in Aden de Democratische Republiek Jemen uit met al-Beidh als president en al-Attas als premier. De burgeroorlog die daarop volgde duurde echter maar kort. In juli was de opstand tegen Saleh onderdrukt en vluchtte al-Attas naar de Verenigde Arabische Emiraten.

Burgeroorlog en buitenlandse interventies

De recente geschiedenis van Jemen wordt gedomineerd door het conflict in Sa'dah. In juni 2004 kwam de zaiditische leider Hussein Badreddin al-Houthi in het gouvernement Sa'dah in opstand tegen de Jemenitische regering, naar eigen zeggen om de bevolking te beschermen tegen discriminatie en agressie van de regering, maar volgens de Jemenitische overheid om de regering omver te werpen en sjiitische religieuze wetten in te voeren. In augustus 2009 startte de Jemenitische regering een tegenoffensief om de rebellen te verdrijven. Volgens de zaidieten wordt de Jemenitische overheid hierin gesteund door onder andere Saoedi-Arabië en de Verenigde Staten. De Jemenitische overheid beschuldigt Iran ervan steun te verlenen aan de rebellen. Naar schatting heeft het conflict, dat zich uitgebreid heeft naar de omliggende gouvernementen, al zo'n 7000 mensen het leven gekost.

De Arabische Lente leidde in het land tot protesten die zich aanvankelijk tegen de slechte economische situatie maar later ook tegen president Saleh richtten. Na bemiddeling van de GCC en lang tegenstribbelen trad Saleh uiteindelijk toch af op 27 februari 2012. De centrale regering was echter hierdoor zeer verzwakt waardoor de toestand escaleerde tot een meervoudige burgeroorlog (de Jemenitische Crisis), waarin de volgende fracties actief zijn:

De nieuwe regering van president Abd Rabbuh Mansur Al-Hadi die aan de macht kwam na presidentsverkiezingen waar hij als enige aan mee mocht doen waardoor hij 99,80% van de stemmen kreeg. Deze regering wordt als legitieme regering erkend door de meeste landen en geniet de steun van de VS en een aantal Arabische landen; De Ansar Allah, in de volksmond bekend als de Houthi's, een sji'itische (zaydistische) rebellengroepering die al sinds 1994 tegen de regering rebelleerde en sindsdien grote delen van voormalig Noord-Jemen heeft bezet. Deze beweging geniet de steun van het eveneens sji'itische Iran. Zij bezetten in 2014 Sa'na en verklaarden een nieuwe regering te willen vormen, waarop president Hadi naar Aden uitweek; Aanhangers van de verdreven president Saleh, die soms met de Houthi's samenwerken; De Al-Hirak- of Zuidelijke Beweging, die een hernieuwde afscheiding van Zuid-Jemen wil; De salafistisch-jihadistische bewegingen Ansar al-Sharia en Al Qaida op het Arabisch Schiereiland; Salafistisch-jihadistische groeperingen die trouw hebben gezworen aan de Islamitische Staat, waaronder overgelopen leden van Ansar al-Sharia.Humanitaire crisis in 2017-2018

De aanhoudende burgeroorlog leidde in 2017 tot een ernstige humanitaire crisis. Ongeveer twee derde van de huishoudens, en meer dan 7 miljoen mensen, hadden in maart 2017 te kampen met ernstige voedseltekorten.[1] De Verenigde Naties[2] en UNICEF[3] sloegen alarm. In Nederland werd giro 555 opengesteld voor solidaire bijdragen,[4] in België lanceerde het consortium 1212 een gelijkaardige campagne.[5]

In oktober 2018 luidde de VN de noodklok over de grootschalige hongersnood die dreigt voor miljoenen Jemenieten.[6] Belangrijke oorzaken hiervan zijn de opgeworpen blokkades in het land en de aanhoudende bombardementen op bakkerijen en ziekenhuizen.[7]

↑ Sara Vandekerckhove, Honger bedreigt 20 miljoen mensen. De Morgen (8 maart 2017). Gearchiveerd op 21 maart 2017. Geraadpleegd op 20 maart 2017. ↑ Yemen on brink of famine, warns UN food relief agency chief, appealing for resources and access. Verenigde Naties (13 maart 2017). Geraadpleegd op 20 maart 2017. ↑ Yemen conflict: A devastating toll for children. UNICEF (2017). Gearchiveerd op 9 augustus 2017. Geraadpleegd op 20 maart 2017. ↑ Giro555 opengesteld tegen hongersnood in Jemen en delen Afrika. NU.nl (06 maart 2017). Gearchiveerd op 5 april 2017. Geraadpleegd op 20 maart 2017. ↑ Hulporganisaties lanceren actie tegen ergste hongersnood sinds einde WOII. Het Laatste Nieuws (14 maart 2017). Gearchiveerd op 21 maart 2017. Geraadpleegd op 20 maart 2017. ↑ Hongersnood dreigt voor 14 miljoen inwoners van Jemen, NOS, 24 oktober 2018 ↑ 'Jemen kan niemand wat schelen, een schande', NOS, 24 oktober 2018