ប្រាសាទ អង្គរវត្ត
( Անգկոր Վատ )
Անգկոր Վատ կամ Անգկովոատ (կխմեր.՝ អង្គរវត្ត [ʔɑŋkɔːvoat] — «Անգկոր տաճար»), տաճարային համալիր Կամբոջայում։ Աշխարհի ամենամեծ կրոնական հուշարձանն է։ Զբաղեցնում է 162․6 հա տարածք։ Նախապես կառուցվել է Քմերական կայսրության օրոք, որպես հինդուիստական տաճար, որը նվիրված էր Վիշնու աստծուն, սակայն աստիճանաբար փոխակերպվել է բուդդիստական տաճարի։
Համարվում է երբևէ ստեղծված ամենամեծ պաշտամունքային վայրերից, ինչպես նաև աշխարհի կարևորագույն հնագիտական հուշարձաններից մեկը։ Կառուցվել է 12-րդ դարի կեսերին քմեր թագավոր Սուրյավարման II-րդի կառավարման օրոք Յաշոդհարապուրա քաղաքում, որն այդ ժամանակ Քմերական կայսրության մայրաքաղաքն էր։ Համալիրը եղել է արքայական տաճար, իսկ հետագայում՝ դամբարան։ Նախորդ արքաները հետևել են շիվաիզմի ավանդույթներին, սակայն Անգկոր Վատը նվիրված է Վիշնու աստծուն։ Քանի որ տաճարը լավագույնս պահպանվել է, ըստ այդմ՝ այն միակն է այս տեղանքում, որն իր հիմնադրման օրվանից մնացել է որպես կարևոր կրոնական կենտրոն։ Համարվում է քմերական...Կարդալ ավելին
Անգկոր Վատ կամ Անգկովոատ (կխմեր.՝ អង្គរវត្ត [ʔɑŋkɔːvoat] — «Անգկոր տաճար»), տաճարային համալիր Կամբոջայում։ Աշխարհի ամենամեծ կրոնական հուշարձանն է։ Զբաղեցնում է 162․6 հա տարածք։ Նախապես կառուցվել է Քմերական կայսրության օրոք, որպես հինդուիստական տաճար, որը նվիրված էր Վիշնու աստծուն, սակայն աստիճանաբար փոխակերպվել է բուդդիստական տաճարի։
Համարվում է երբևէ ստեղծված ամենամեծ պաշտամունքային վայրերից, ինչպես նաև աշխարհի կարևորագույն հնագիտական հուշարձաններից մեկը։ Կառուցվել է 12-րդ դարի կեսերին քմեր թագավոր Սուրյավարման II-րդի կառավարման օրոք Յաշոդհարապուրա քաղաքում, որն այդ ժամանակ Քմերական կայսրության մայրաքաղաքն էր։ Համալիրը եղել է արքայական տաճար, իսկ հետագայում՝ դամբարան։ Նախորդ արքաները հետևել են շիվաիզմի ավանդույթներին, սակայն Անգկոր Վատը նվիրված է Վիշնու աստծուն։ Քանի որ տաճարը լավագույնս պահպանվել է, ըստ այդմ՝ այն միակն է այս տեղանքում, որն իր հիմնադրման օրվանից մնացել է որպես կարևոր կրոնական կենտրոն։ Համարվում է քմերական ճարտարապետության դասական ոճի ցայտուն օրինակ։ Կամբոջայի խորհրդանիշն է, պատկերված է ազգային դրոշի և զինանշանի վրա։ Մեծ մասսայականություն է վայելում զբոսաշրջիկների շրջանում։
Անգկոր Վատը տեղակայված է Սիեմրեապ քաղաքից 5,5 կմ հյուսիս, Կամբոջայի նույնանուն նահանգում, և իրենից ներկայացնում է տաճարային համալիր՝ քմերների պետության մայրաքաղաք Անգկորում։ Քաղաքը զբաղեցնում է 200 կմ²։ Վերջին ուսումնասիրությունները վկայում են, որ քաղաքն ընդգրկել է 3000 կմ², իսկ բնակչությունը կազմել է կես միլիոն մարդ, ըստ որի՝ այն եղել է նախաարդյունաբերական ժամանակաշրջանի ամենախոշոր բնակավայրը։
Ճարտարապետական առումով տաճարի մեջ միավորված են հինդուիստական տաճար-լեռը և տաճար-ճեմասրահը։ Առաջինը ներկայացնում էր առասպելական Մերու լեռը, որն աստվածների տունն էր, երկրորդը՝ քմերական ճարտարապետության հետագա դրսևորումն է։ Տաճարը բաղկացած է երեք համակենտրոն ուղղանկյուն կառույցներից։ Ներքին կառույցն ունի հինգ աշտարակ՝ ջրաշուշանի կառուցվածքով, կենտրոնական աշտարակի բարձրությունը 42 մետր է, իսկ ընդհանուր բարձրությունը՝ 65 մետր։
15-րդ դարում կառույցը չի օգտագործվել և լքվել է։
Համալիրը ներառված է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Համաշխարհային ժառանգության օբյեկտների ցանկում։
Անգկոր Վատը տեղակայված է ժամանակակից Սիեմրեապ քաղաքից 5.5 կմ դեպի հյուսիս, նախկին մայրաքաղաքից մի փոքր հարավ և արևելք։ Կամբոջայի այս հատվածում առկա է կարևոր կառույցների մի ամբողջություն։
Ըստ լեգենդի Անգկոր Վատի կառուցումը պատվիրել է Ինդրա աստվածը, որպես պալատ իր որդու Պրեչա Կետ Մեալեայի համար[1]։ Ըստ 13-րդ դարի ճանապարհորդ Չժոու Դագուանի որոշ մարդիկ ենթադրում են, որ տաճարը կառուցվել է մի գիշերվա ընթացքում աստվածային ճարտարապետի կողմից[2]։
Տաճարի կառուցումն ու ձևավորումը տեղի է ունեցել 12-րդ դարի առաջին կեսին Սուրյավարման II արքայի կողմից (կառավարել է 1113 – 1150 թթ)։ Նվիրված է Վիշնու աստծուն, կառուցվել է որպես արքայական պալատ և մայրաքաղաք։ Հիմնադրման վերաբերյալ չկա ո՛չ քարակոթող, և ո՛չ էլ արձանագրություններ, դրա սկզբնական անունը անհայտ է, սակայն հնարավոր է, որ այն պաշտամունքի առարկա դառնալուց հետո հայտնի է եղել որպես Վարահ Վիշնու-լոկ։ Աշխատանքը դադարել է թագավորի մահից հետո, ըստ այդմ որոշ ռելիեֆային ձևավորումներ մնացել են անավարտ[3]։ 1177 թվականին, Սուրյավարման II արքայի մահից հետո Անգկորը նվաճում են քմերների ավանդական թշնամի՝ չամպաները[4]։ Հետագայում կայսրությունը վերականգնվել է նոր արքայի՝ Ջայավարման VII-ի կողմից, որը մի քանի կիլոմետր դեպի հյուսիս հիմնադրել է նոր մայրաքաղաք և տաճար (Անգոր Տհոմ և Բայոն)։
12-րդ դարի վերջում Անգկոր Վատը աստիճանաբար հինդուիստական պաշտամունքային կենտրոնից վերափոխվում է բուդդիստականի, որն էլ շարունակվում է առ այսօր[5]։ Անգկոր Վատը Անգկորի ոչ սովորական տաճարներից է, և թեև այն 16-րդ դարից հետո մի փոքր անտեսվել է, սակայն երբեք չի լքվել։ Դա պայմանավորված է նրա դիրքով և այն փաստով, որ քաղաքի մոտակա ջրով լցված խրամը նրան պաշտպանել է ներխուժումներից[6]։
Արևմտյան այցելուներից առաջինը, ով եղել է տաճարում, պորտուգալացի վանական Անտոնիո դա Մադալենան էր։ Նա տաճարում եղել է 1586 թվականին և ասել է, որ «դա այնքան արտասովոր կառույց է, որ հնարավոր չէ նկարագրել գրչով, դա նման չէ աշխարհի որևէ այլ շինության»։ Ունի աշտարակներ, ձևավորում և այնպիսի մշակումներ, որոնք մարդկային հանճարը կարող է պատկերացնել[7]։
Մինչև 17-րդ դարը Անգկոր Վատը լիովին չի լքվել, այլ ծառայել է որպես բուդդայական տաճար։ Դրա տարածքում հայտնաբերվել է 17-րդ դարի թվագրության տասնչորս արձանագրություններ, որոնք վկայում են, որ ճապոնացի բուդդիստ ուխտավորները փոքր բնակավայր են հիմնադրել տեղացի քմերների կողքին[8]։ Այդ ժամանակ ճապոնացի այցելուները կարծել են, թե տաճարը հայտնի Բուդդայի Ջետավանա այգին է, որն իրականում տեղակայված է եղել Հնդկաստանի Մագադհա թագավորությունում[9]։ Հանրահայտ մի արձանագրության մեջ նշված է ճապոնացի ճանապարհորդ, առևտրական և ուխտավոր Ուկոնդաֆու Կազուֆուսայի մասին, որը 1623 թվականին այցելել է Անգկոր Վատ և այստեղ նշել քմերական Նոր տարին[10]։
19-րդ դարի կեսին տաճար այցելության է եկել ֆրանսիացի բնագետ և հետազոտող Անրի Մուոն, որի ճամփորդական գրառումների շնորհիվ վայրը հանրաճանաչ է դառնում արևմուտքում։
Այս տաճարներից մեկը Սողոմոնի տաճարի մրցակիցն է, որը կառուցվել է ինչ-որ հնագույն Միքելանջելոյի կողմից, և այն կարող է իր պատվավոր տեղը գտնել մեր ամենագեղեցիկ շենքերի կողքին։ Դա ավելի շքեղ է, քան այն, ինչ մնացել է Հունաստանի կամ Հռոմի կողմից, և ներկայացնում է բարբարոսության տխուր հակադրությունը, որում այժմ խորասուզված է ազգը[11]։
Անգկոր Վատը կարող է վերաբերվել հունական և հռոմեական ճարտարապետությանը, որն ուսումնասիրված է արևմտյան սահմանումներում, այլ ոչ թե տաճարի արևելյան կողմնորոշմամբ։ Որոշ ճարտարապետներ գրել են, որ «ճիշտ է», որ կառույցն ուղղված լինի դեպի արևմուտք։ Տաճարի կողմնորոշման մեջ հունական և էտրուսկյան համատեքստում արևմուտքը կապվում է «ճիշտ» և «դժոխքի» հետ, որը ենթադրում է շենքի կրոնական կապի մասին[12]։
Մուոն, ինչպես և մյուս արևմտյան այցելուները, դժվարանում էին հավատալ, որ քմերները կարող էին կառուցել տաճարը և սխալմամբ վերագրել այն միևնույն դարաշրջանին, ինչպես և Հռոմը։ Անգկոր Վատի ճշմարիտ պատմությունը ամբողջականացվել էր միայն Անգկորի ողջ տարածքում իրականացվող հետագա մաքրման և վերականգնման աշխատանքների ընթացքում կուտակված ոճական և բնաբանական ապացույցներից։ Չկային սովորական կացարաններ, տներ կամ բնակավայրերի այլ նշաններ, հնագույն տարածքներում սովորաբար հայտնաբերված խոհանոցային պարագաներ, զենքեր կամ հագուստ նույնպես չկային։ Դրանց փոխարեն կան միայն հուշարձանները[13]։
Անգկոր Վատը զգալիորեն վերականգնվեց 20-րդ դարում, հիմնականում հեռացվեցին կուտակված հողն ու բուսականությունը[14]։ 1970-ականների և 1980-ականների ընթացքում աշխատանքը ընդհատվել է Կամբոջայի քաղաքացիական պատերազմի և Կարմիր քմերական վերահսկողության պատճառով, սակայն այդ ընթացքում համեմատաբար քիչ վնաս է հասցվել։ Կարմիր քմերների զորքերը որպես վառելանյութ օգտագործել էին փայտյա ամեն բան, որ մնացել էր տաճարի կառույցներում, տաղավարը ավերվել էր ամերիկյան արկից, իսկ վերջիններիս և վիետնամական ուժերի միջև տեղի ունեցած կրակոցների արդյունքում մի քանի փամփուշտներից անցքեր են բացվել խորաքանդակների վրա։ Ավելի շատ վնաս է հասցվել պատերազմից հետո արվեստի գողերի կողմից, որոնք 1980-ականների վերջին և 1990-ականների սկզբին յուրացնում էին կառույցների հատվածները, ինչպես նաև վերակառուցված մասերը[15]։
Տաճարը Կամբոջայի խորհրդանիշն է և հանդիսանում է ազգային հպարտության աղբյուր։ Դրա պատկերը Կամբոջայի ազգային դրոշի մի մասն է։ Վերջինս 1863 թվականի առաջին տարբերակն է եղել[16]։ Պատմական և նույնիսկ միջմշակութային տեսանկյունից, սակայն, Անգկոր Վատ տաճարը չի դարձել ազգային հպարտության խորհրդանիշը, այլ ներգրավվել է ֆրանսիական գաղութային ժառանգության արտադրության ավելի խոշոր քաղաքական-մշակութային գործընթացում։ Տաճարի բնօրինակը ներկայացվել է Փարիզ և Մարսել քաղաքների ֆրանսիական գաղութային և համընդհանուր ցուցահանդեսներում, 1889-1937 թվականներին[17]։ Տաճարի գեղագիտությունը ցուցադրվել է նաև Լուի Դելապորտեի թանգարանում[18]։
1953 թվականի նոյեմբերի 9-ին Կամբոջան անկախություն ձեռք բերեց Ֆրանսիայից և այդ ժամանակից ի վեր սկսեց վերահսկել է Անգկոր Վատը։ Իսկ 1992 թվականին տաճարն ընդգրկվում է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի համաշխարհային ժառանգության օբյեկտների ցանկում, ինչը նպաստում է մշակութային ժառանգության ժամանակակից և աստիճանաբար գլոբալացվող հայեցակարգի ձևավորմանը[19]։
↑ J. Hackin, Clayment Huart, Raymonde Linossier, Raymonde Linossier, H. de Wilman Grabowska, Charles-Henri Marchal, Henri Maspero, Serge Eliseev (1932)։ Asiatic Mythology:A Detailed Description and Explanation of the Mythologies of All the Great Nations of Asia։ էջ 194 ↑ daguan Zhou (2007)։ A Record of Cambodia: The Land and Its People։ Translated by Peter Harris։ Silkworm Books ↑ «Angkor Wat, 1113–1150»։ The Huntington Archive of Buddhist and Related Art։ College of the Arts, The Ohio State University։ Արխիվացված է օրիգինալից 2006-01-06-ին։ Վերցված է ապրիլի 27, 2008 ↑ Coedès George (1968)։ Walter F. Vella, ed.։ The Indianized States of Southeast Asia։ trans.Susan Brown Cowing։ University of Hawaii Press։ էջ 164։ ISBN 978-0-8248-0368-1 ↑ Քաղվածելու սխալ՝ Սխալ <ref> պիտակ՝ cyark անվանումով ref-երը տեքստ չեն պարունակում: ↑ Glaize, The Monuments of the Angkor Group p. 59. ↑ Higham, The Civilization of Angkor pp. 1–2. ↑ Masako Fukawa, Stan Fukawa (6 Nov 2014)։ «Japanese Diaspora - Cambodia»։ Discover Nikkei։ Վերցված է հոկտեմբերի 18, 2015 ↑ Abdoul-Carime Nasir։ «Au-dela du plan Japonais du XVII siècle d'Angkor Vat, (A XVII century Japanese map of Angkor Wat)» (French)։ Վերցված է հոկտեմբերի 18, 2015 ↑ «History of Cambodia, Post-Angkor Era (1431 - present day)»։ Cambodia Travel։ Արխիվացված է օրիգինալից 2019-09-11-ին։ Վերցված է հոկտեմբերի 18, 2015 ↑ Quoted in Brief Presentation by Venerable Vodano Sophan Seng ↑ Aveni A., Romano G. (September 1994)։ «Orientation and Etruscan ritual»։ Antiquity (անգլերեն) 68 (260): 545–563։ ISSN 0003-598X։ doi:10.1017/S0003598X00047049 ↑ Time Life Lost Civilizations series: Southeast Asia: A Past Regained (1995). p.67–99 ↑ Glaize p. 59. ↑ Russell Ciochon & Jamie James (հոկտեմբերի 14, 1989)։ The Battle of Angkor Wat։ New Scientist: 52–57։ Վերցված է նոյեմբերի 22, 2015 ↑ Flags of the World, Cambodian Flag History ↑ Falser, Michael (2011). Krishna and the Plaster Cast. Translating the Cambodian Temple of Angkor Wat in the French Colonial Period. ↑ Falser, Michael (2013). From Gaillon to Sanchi, from Vézelay to Angkor Wat. The Musée Indo-Chinois in Paris: A Transcultural Perspective on Architectural Museums.. ↑ Falser, Michael: Clearing the Path towards Civilization - 150 Years of "Saving Angkor". In: Michael Falser (ed.) Cultural Heritage as Civilizing Mission. From Decay to Recovery. Springer: Heidelberg, New York, pp. 279–346.
Ավելացնել նոր մեկնաբանություն