Το Μαυροβούνιο ήταν μέχρι το 1910 ανεξάρτητο πριγκηπάτο. Στην περίοδο 1910 - 1918 μετετράπη σε βασίλειο ώσπου ενσωματώθηκε στο Βασίλειο της Γιουγκοσλαβίας. Στη Σοσιαλιστική Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας 1945 - 1992 το Μαυροβούνιο υπήρξε ως σοσιαλιστική συνιστώσα. Μετά τις ανεξαρτοποιήσεις των υπόλοιπων σοσιαλιστικών δημοκρατιών (Σλοβενία, Κροατία, Βοσνία και Ερζεγοβίνη και Βόρεια Μακεδονία) αποτέλεσε μέλος της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γιουγκοσλαβίας με τη Σερβία.

Στις 4 Φεβρουαρίου του 2003 η Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας, έπειτα από μία συμφωνία, μετασχηματίστηκε στην ομοσπονδία Σερβίας και Μαυροβουνίου. Η ομοσπονδία αυτή, διαλύθηκε τον Ιούνιο του 2006 με την ανεξαρτητοποίηση του Μαυροβουνίου ύστερα από δημοψήφισμα. Νομικά διάδοχο κράτος της Ένωσης Σερβίας και Μαυροβουνίου είναι η Σερβία. Μακροπρόθεσμα σκοπεύεται η ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Τα πρώτα ευρήματα που πιστοποιούν την ανθρώπινη παρουσία στην περιοχή ανάγονται στην παλαιολιθική εποχή. Ειδικότερα, έχουν ανακαλυφθεί οικισμοί εκείνης της περιόδου σε μέρη όπως το Φαράγγι του Μόρατσα και σε σπηλιές του όρους Μαλίσινα. Στις ακτές της Αδριατικής αναπτύχθηκαν κέντρα των αρχαίων Ιλλυριών, τα οποία αργότερα υποτάχθηκαν στους Ρωμαίους. Στην περιοχή της κωμόπολης Κότορ (ιταλικά: Κάταρο), στον ομώνυμο κόλπο εγκαταστάθηκαν τον 3ο αιώνα π.Χ.

Αποτελώντας μέρος της ρωμαϊκής επαρχίας Praevalis το σημερινό Μαυροβούνιο, στους Βυζαντινούς χρόνους θα ονομαστεί Διόκλεια από την ομώνυμη πόλη της περιοχής και από τον 11ο αιώνα Ζέτα από τον ομώνυμο ποταμό της περιοχής.

Οι Σέρβοι θα εγκατασταθούν στην περιοχή τον 7ο αιώνα. Η Διόκλεια θα αποτελέσει έναν από τους δύο πυρήνες συγκρότησης του μεσαιωνικού Σερβικού κράτους. Ο 11ος αιώνας ήταν η περίοδος ακμής του: γνώρισε εδαφική επέκταση, η επισκοπή στο Αντίβαρη γίνεται αρχιεπισκοπή (1067) και ο ηγεμόνας Μιχαήλ Βοϊσλάβος στέφεται βασιλιάς από παπικό εκπρόσωπο. Ο γιος του, Κωνσταντίνος Βοδινός, συμμετείχε στη Βουλγαρική εξέγερση του 1072 και αυτοανακηρύχθηκε τσάρος της Βουλγαρίας στην πόλη Πριζρένη. Όταν η εξέγερση κατεστάλη αιχμαλωτίστηκε κι εξορίστηκε στην Αντιόχεια. Με τη βοήθεια των Βενετών δραπέτευσε και γύρισε για να κυβερνήσει τη χώρα του. Η πολιτική του ήταν αντιβυζαντινή: εδαφικές επεκτάσεις (προσαρτά Ρασκία και Βοσνία, στενές σχέσεις με τη Ρώμη, μη ανάμειξη σε Νορμανδοβυζαντινή σύγκρουση). Τη δεκαετία του 1090 αιχμαλωτίζεται για δεύτερη φορά. Από τότε η Ζέτα περιέρχεται σε παρακμή και λόγω ενδοδυναστικής διαμάχης.[1]

Οι Νεμανίδες ηγεμόνες της Ρασκίας θα προσαρτήσουν οριστικά τη Διοκλεία/Ζετα όπου εγκατέστησαν τοποτηρητές. Μετά το θάνατο του Στέφανου Δουσάν το 1355 εκδηλώθηκαν διάφορες αποσχιστικές τάσεις πολυδιασπάσθηκε το κράτος σε διάφορα ανεξάρτητα πριγκηπάτα. Το 1360 η Ζέτα πολιορκήθηκε από την οικογένεια των Balšici. Θα κυβερνήσουν μέχρι το 1421 και κατέκτησαν την πόλη Πριζρένη, τη Βοσνία κι ένα μεγάλο μέρος της Αλβανίας. Η εμφάνιση του Τουρκικού κινδύνου στη Βαλκανική θα τους κάνει να προσεγγίσουν τη Βενετία και να τους παραχωρήσουν το Δυρράχιο και τα Σκόδρα. Με το θάνατο και του τελευταίου εκπροσώπου των Balšici την περιοχή διεκδίκησαν οι Βενετοί και ο Σέρβος δεσπότης Στέφαν Λαζάρεβιτς. Η περιοχή στο παραλιακό της μέρος θα περιέλθει στους Βενετούς και η ενδοχώρα σε κλάδο της οικογένειας των Balšici.[2] Η οικογένεια των Crnojevic θα πρωταγωνιστήσει στις τελευταίες προσπάθειες για να μην κατακτηθεί το Μαυροβούνιο από τους Τούρκους, άλλοτε συμμαχώντας με τους Βενετούς κι άλλοτε με το στρατό του Σκεντέρμπεη. Παρά τις εφήμερες επιτυχίες τους τελικά το 1499 το Μαυροβούνιο έγινε Οθωμανικό και έγινε μέρος του σαντζακίου της Σκόδρας.

Η γεωγραφική απομόνωση και το ορεινό ανάγλυφό της, ήταν οι δύο κύριες αιτίες για την αδυναμία επιβολής άμεσου ελέγχου εκ μέρους της Οθωμανικής εξουσίας. Υπαγόμενο στον πασά της Σκόρδας δεν του παρείχε τις προϋποθέσεις για οικονομική εκμετάλλευση: έχοντας πρωτόγονη οικονομική (ασχολούνταν με την κτηνοτροφία, το κυνήγι και τις ληστείες[3]), αλλά και κοινωνική οργάνωση ήταν μια επαρχία αρκετά φτωχή. Οι δεσμοί οι οποίοι ένωναν τους κατοίκους ήταν βασισμένοι στις γενιές και τα φύλα. Οι προεστοί που εκλέγονταν από τους ίδιους ρύθμιζαν θέματα κληρονομιών και δικαιοσύνης. Η φυλετική οργάνωση θα αποτελέσει όμως και το μειονέκτημα των κατοίκων αφού αποτελεί πηγή εσωτερικών ερίδων. Έτσι, ενώ από το 1505 δημιουργούν μετά από εξέγερση ξεχωριστό σαντζάκι και εξασφαλίζουν φορολογικές ελαφρύνσεις, πάλι περιέρχονται στον πιο στενό Οθωμανικό έλεγχο. Ρόλο καθοδηγητικό θα αναλάβει ο μητροπολίτης Ζέτας με έδρα τη μονή της Κετίγγης, ο οποίος εκτός από εκκλησιαστικός ηγέτης θα είναι και πολιτικός. Από τα τέλη του 17ου αιώνα το αξίωμά του γίνεται κληρονομικό και σε συνδυασμό με το ότι ήταν ντόπιος κι όχι αλλοεθνής διορισμένος από τον Σουλτάνο ή το Φανάρι, ενίσχυε αυτήν την ανεξαρτησία των Μαυροβούνιων. Ο πρώτος επίσκοπος που το καθιέρωσε ήταν ο Ντανίλο Α΄ Πέτροβιτς-Νιέγκος (1697-1735). Ενδεικτικό αυτής της χειραφέτησης τους ήταν οι αλλεπάλληλες νίκες τους καθ'όλο τον 17ο αιώνα σε βάρος των Οθωμανών: 1603,1612,1613, 1623, 1624, 1687, 1690. Προσεγγίζουν τη Βενετία η οποία εκπροσωπείται με αξιωματούχο της στο Μαυροβούνιο.[4] Με τον Ντανίλο Α΄ Πέτροβιτς-Νιέγκος η οικογένεια των Πέτροβιτς-Νιέγκος θα κυβερνήσει μέχρι το 1918[5].

Στη διάρκεια του 18ου αιώνα θα προσεγγίσει ευρωπαϊκές δυνάμεις όπως την Αυστρία και τη Ρωσία. Όταν εκδηλώθηκε ο Ρωσοτουρκικός πόλεμος (1710–1711) θα ζήτησε η Ρωσία αρωγούς στα Βαλκάνια κι ένα εξ αυτών θα είναι οι Μαυροβούνιοι. Με τη συμμετοχή τους λειτούργησαν σαν αντιπερισπασμός σε μέρος των δυνάμεών των Τούρκων. Αυτό θα προκαλέσει σκληρά αντίποινα σε βάρος τους. Ο Ντανίλο Α΄ Πέτροβιτς-Νιέγκος θα προσφύγει στη Ρωσία για να ζητήσει βοήθεια για τις προκληθείσες καταστροφές. Την έντονη ρωσοφιλία θέλησε να εκμεταλλευτεί και πέτυχε να ανέλθει στην εξουσία του Μαυροβουνίου ένας τυχοδιώκτης ο επονομαζόμενος Στέφανος ο Μικρός, ο οποίος στα 1767 εμφανίστηκε ως καταδιωγμένος τσάρος Πέτρος Γ' σύζυγος της Αικατερίνης Β΄. θα κυβερνήσει το Μαυροβούνιο από τα 1767 έως τα 1773 Στα επιτεύγματα της διακυβέρνησής του θα είναι η εξάλειψη της βεντέτας[6] Στις αρχές του 19ου αιώνα ο επίσκοπος Πέτρος Α΄(1782-1830) θα προωθήσει τον εκσυγχρονισμό του δικαίου της χώρας του με την έκδοση του πρώτου, γραπτού, Γενικού νομικού κώδικα και την αναμόρφωση της δικαιοσύνης. Θα εξασφαλίσει την εκκλησιαστική αναγνώρισή του από τη Ρωσική Εκκλησία και το Φανάρι. Το 1788 με 1791 στα πλαίσια του Αυστροτουρκικού πολέμου λαμβάνει το μέρος της Αυστρίας προσδοκώντας οφέλη: την αναγνώριση της πολιτικής ανεξαρτησίας από τους Αυστριακούς. Όμως στη Αυστροτουρκική συνθήκη που ακολούθησε του πολέμου δόθηκε στους Μαυροβούνιους μόνο αμνηστία για τη συμμετοχή τους. Το 1796 κερδίζουν τους Τούρκους και κατορθώνουν να επεκτείνουν τα σύνορά τους βορειοανατολικά και βόρεια. Η νίκη αυτή σήμανε το τέλος της τουρκικής επικυριαρχίας στο Μαυροβούνιο.[7] Ο αναβαθμισμένος ρόλος του Μαυροβουνίου στις εξελίξεις της εποχής αποτυπώνεται στην εμπλοκή του στους Ναπολεόντειους Πολέμους παίρνοντας το μέρος των Άγγλων και των Ρώσων κατά των Γάλλων.

Από τα τέλη του 18ου αιώνα αρχίζει να είναι τύποις μόνο μέρος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας το Μαυροβούνιο. Αρχίζει να εξελίσσεται σε ένα δεύτερο κέντρο των Σέρβων, όμως κατά τη Σερβική επανάσταση οι Μαυροβούνιοι δεν μπόρεσαν να βοηθήσουν τους ομοεθνείς τους και έτσι να αναλάβουν έναν ηγετικό ρόλο στον απελευθερωτικό αγώνα των Σλάβων της Βαλκανικής.[8] Ο Πέτρος Β΄ Πέτροβιτς-Νιέγκος θα επισκεφθεί τη Ρωσία το 1833 και θα λάβει ενισχυμένη οικονομική βοήθεια όχι όμως και την επιδοκιμασία για μια νέα ένοπλη σύγκρουση με τους Τούρκους. Όμως ο Πέτρος Β΄ Πέτροβιτς-Νιέγκος θα βοηθήσει τις ένοπλες εξεγέρσεις των γειτόνων του: το 1848 στη νότιο Αλβανία και στην Ερζεγοβίνη. Με την Αυστρία το 1842 θα γίνει μια πρώτη οριοθέτηση των συνόρων. Ως προς την εσωτερική του πολιτική θα ενισχύσει το συγκεντρωτικό κράτος πατάσσοντας κάθε φυγόκεντρη από τους τοπάρχες κίνηση και αναθέτοντας την εκτελεστική εξουσία σε μια Γερουσία από δώδεκα εκπροσώπους της ντόπιας φυλετικής αριστοκρατίας, θα οργανώσει την τακτική φορολόγηση του πληθυσμού της χώρας, και θα προσπαθήσει να καταπολεμήσει τον αναλφαβητισμό. Ο πρώτος αποκλειστικά κοσμικός ηγέτης κι όχι κληρικός ήταν ο Ντανίλο Α΄ ο οποίος ανήλθε το 1852 στην εξουσία. Συνεχίζοντας τις εκσυγχρονιστικές πρωτοβουλίες του προκατόχου του, εξέδωσε Γενικό ποινικό και Αστικό Κώδικα, καθιέρωσε την υποχρεωτική στράτευση των ανδρών από την ηλικία των 16 μέχρι των 60 ετών κι αυτό απέδωσε στον πόλεμο με τους Τούρκους το 1858 όταν οι Μαυροβούνιοι κέρδισαν στο Γκράχοβο. Η νίκη αυτή χαιρετίστηκε από τους Σέρβους σαν εκδίκηση για την ήττα στο Κοσσυφοπέδιο το 1389. Η νίκη αυτή απέδωσε στο Μαυροβούνιο διακανονισμό των συνόρων και νέα προσάρτηση εδαφών.[9] Οι Μεγάλες Δυνάμεις καθόρισαν τα σύνορα του κράτους αναγνωρίζοντας έμμεσα τη χώρα ως ξεχωριστή πολιτική υπόσταση.

Ο Δανιήλ καταπολέμησε τις κεντρόφυγες τάσεις των ντόπιων φυλάρχων η συντηρητική τοπική φυλετική αριστοκρατία όμως αντέδρασε στις μεταρρυθμίσεις που προωθούσε. Τελικά θα δολοφονηθεί από ένα εξόριστο συμπατριώτη του το 1860. Τον διαδέχθηκε ο ανιψιός του Νικόλαος (ή Νικήτας). Υπήρξε ο τελευταίος ηγέτης του κράτους, μέχρι το 1919. Την περίοδο διακυβέρνησής του καλύπτει η συμμετοχή του σε αντιτουρκικές συμμαχίες με τους Σέρβους, το 1876 και το 1877 και στη βοήθεια που παρείχε στην εξέγερση στην Ερζεγοβίνη και τη Βοσνία. Τα Μαυροβουνιακά στρατεύματα απελευθερώνουν μια σειρά από πόλεις: Δουλτσίνο, Αντίβαρη.

Με τη Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου-στην πραγματικότητα επρόκειτο περί ενός ρωσοτουρκικού προσυμφώνου-η ηγεμονία του Μαυροβουνίου αποκτούσε την ανεξαρτησία της, τριπλασιάζοντας την έκτασή του και αποκτώντας διέξοδο στην Αδριατική θάλασσα, με τρεις παράλιες πόλεις. Όμως δεν ικανοποίησε τις επιθυμίες του για Μεγάλο Μαυροβούνιο η Συνθήκη του Βερολίνου (1878). Τελικά η έκταση του κράτους ήταν 9.443 τετραγωνικά χιλιόμετρα και ο πληθυσμός 286.000 κάτοικοι.[10] Επίσης οι Αυστριακοί είχαν τον έλεγχο των λιμανιών της Αδριατικής, με την απαγόρευση στους Μαυροβούνιους να διατηρούν στα λιμάνια αυτά πολεμικό στόλο[11]- και του Νόβι-Παζάρ, ώστε να αποτραπεί μελλοντική ένωση Σερβίας-Μαυροβουνίου.[12]

 

Στα εσωτερικά του κράτος, ο βασιλιάς Νικόλαος ενίσχυσε τη μοναρχική εξουσία του, με διπλωματικές επαφές με ευρωπαϊκά κράτη και με βήματα εκσυγχρονισμού του κράτους. Ο προοδευτικός εξαστισμός της χώρας, η ανάπτυξη του εμπορίου και του οδικού δικτύου ανέπτυξε οικονομικά τη χώρα. Νέες κοινωνικές ομάδες αναδύονται και παύει η κοινωνία να είναι αποκλειστικά αγροτική. Η ανάπτυξη της διοικητικής γραφειοκρατίας και του στρατού απαίτησε νέα μορφωμένα στελέχη και οδήγησε στη διάδοση και οργάνωση του εκπαιδευτικού συστήματος. Κυρίως οι πιο εύποροι νεόι σπούδαζαν στο Βελιγράδι γινόμενοι στη συνέχεια φορείς αντιλήψεων περί ενοποίησης των Σέρβων υπό τη δυναστεία των Καραγιώργεβιτς. Αιτήματα εκδημοκρατισμού της πολιτικής ζωής της χώρας ακούγονταν από μια μειοψηφία διανοουμένων και ντόπιων προκρίτων.

Από το 1918 και μετά, θα ενταχθεί στη Σερβία και ο βασιλιάς Νικόλαος μαζί με τη δυναστεία Πέτροβιτς κηρύχθηκαν έκπτωτοι στις 12 Νοεμβρίου 1918. Αμέσως μετά εμφανίσθηκαν δύο κινήσεις μέσα στους κόλπους των Μαυροβουνίων: εκείνοι που υποστήριζαν την ένωση με τη Σερβία, οι bjelaši και οι υποστηρικτές του ανεξάρτητου Μαυροβουνίου, οι zelenaši. Η μεταξύ τους σύγκρουση ήταν σφοδρή με πολλές ανθρώπινες και υλικές απώλειες. Η ένωση δεν έλυσε προβλήματα των Μαυροβουνίων, όπως της σίτισης και του ανεφοδιασμού τους. Έτσι συχνοί ήταν οι λιμοί τη δεκαετία του 1930 οι οποίοι μάστιζαν τον πληθυσμό.[13]

 

Μετά την κατάληψη του Βελιγραδίου από τα γερμανικά στρατεύματα στις 11 Απριλίου του 1941, ο βασιλιάς και η κυβέρνηση θα αποσυρθούν για λίγο στο Μαυροβούνιο κι έπειτα θα εγκαταλείψουν τη χώρα. Γερμανοί και Ιταλοί θα μοιραστούν τα Γιουγκοσλαβικά εδάφη, ενώ οι Ιταλοί θα λάβουν μεταξύ άλλων σαν μερίδιο το Μαυροβούνιο. Ο Μουσσολίνι θα αποπειραθεί να ανασυστήσει το ανεξάρτητο βασίλειο του Μαυροβουνίου. Η εθνοσυνέλευση της χώρας τον Ιούλιο της ίδιας χρονιάς ψήφισε την επιστροφή στη συνταγματική μοναρχία υπό τον ιταλικό βασιλικό οίκο: η βασίλισσα της Ιταλίας ήταν η κόρη του Νικολάου του τελευταίου ηγεμόνα του Μαυροβουνίου[14] Όμως ο βασιλικός οίκος του Μαυροβουνίου ήταν χωρίς οπαδούς κι έτσι μια τέτοια προσπάθεια ναυάγησε. Η αντίσταση κατά των κατακτητών υπήρξε διασπασμένη,στην κομμουνιστική με αρχηγό τον Άρσο Γιοβάνοβιτς ο οποίος προσχώρησε στο επιτελείο του Τίτο και στην εθνική του Ντράζα Μιχαήλοβιτς. Επικράτησαν οι σκληροπυρηνικοί κομμουνιστές υπό τον πολιτικό επίτροπο Μίλοβαν Τζίλας οι οποίοι έφτασαν να ανακηρύξουν το Μαυροβούνιο σε Σοβιετική δημοκρατία.[15] Μετά τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας, τον Σεπτέμβριο του 1943 απελευθερώθηκε.

Θα ανακηρυχθεί μεταπολεμικά ομόσπονδη Δημοκρατία με πρωτεύουσα το Τίτογκραντ (πριν το 1946 και σήμερα ονομάζεται Ποντγκόριτσα). Η εκπροσώπηση των Μαυροβουνίων στα πολιτικά και οικονομικά πράγματα της Γιουγκοσλαβίας θα είναι έντονη.[16] Η ρήξη Τίτο-Στάλιν, δεν άφησε ανεπηρέαστο το Μαυροβούνιο καθώς υπήρχε εκεί έντονο φιλορωσικό ρεύμα, τέτοιο μάλιστα που έφτασε στη συγκρότηση φιλοσοβιετικού κινήματος από στελέχη της τοπικής κομμουνιστικής οργάνωσης. Ο Τίτο όμως τους απομάκρυνε από τις θέσεις τους. Στα τέλη της δεκαετίας του 80' είναι στενή η συνεργασία με τον Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς.

Στις 4 Φεβρουαρίου του 2003 αποτέλεσε τμήμα ενός Ομοσπονδιακού Κράτους, με την ονομασία Σερβία και Μαυροβούνιο. Πρόεδρος της Δημοκρατίας εξελέγη ο Φίλιπ Βουγιάνοβιτς και πρωθυπουργός ανέλαβε ο Μίλο Τζουκάνοβιτς. Δόθηκε η δυνατότητα στους κατοίκους του να διεκδικήσουν με δημοψήφισμα την ανεξαρτησία τους. Οι Μαυροβούνιοι θεμελιώνουν το αίτημά τους για διακριτή εθνική υπόσταση επικαλούμενοι την ιστορική συνέχεια του Μαυροβουνίου κατά την Οθωμανική περίοδο έως το 1918, αλλά και τη διαδεδομένη προφορά της σερβικής γλώσσας στο Μαυροβούνιο, η οποία είναι η ije-καβική, ενώ στη Σερβία η e-καβική[17]. Με δημοψήφισμα που διεξήχθη στις 21 Μαΐου του 2006 αποφασίστηκε κατά πλειοψηφία (55,4% υπέρ) ανεξαρτησία από την Ομοσπονδία. Συνεπεία του δημοψηφίσματος, το Μαυροβούνιο έγινε ανεξάρτητο κράτος στις 3 Ιουνίου του 2006. Το Σεπτέμβριο του ιδίου χρόνου, ο κεντροαριστερός συνασπισμός του Τζουκάνοβιτς αναδείχθηκε νικητής των βουλευτικών εκλογών.