Το Απολιθωμένο δάσος της Λέσβου είναι ένα από τα δύο μεγαλύτερα απολιθωμένα δάση στον κόσμο (το άλλο είναι το Εθνικό Πάρκο Απολιθωμένου Δάσους στην Αριζόνα). Απολιθωμένοι κορμοί βρίσκονται διάσπαρτοι σε μία έκταση 150 τετραγωνικών χιλιομέτρων που περικλείεται από τους οικισμούς Σίγρι, Ερεσός και Άντισσα στη δυτική Λέσβο. Μεμονωμένα απολιθώματα βρίσκονται και σε πολλά άλλα μέρη του νησιού, συμπεριλαμβανομένων των χωριών Μόλυβος, Πολιχνίτος, Πλωμάρι και Άκρασι.
Ο σχηματισμός του απολιθωμένου δάσους σχετίζεται με την έντονη ηφαιστειακή δραστηριότητα που έλαβε χώρα στη Λέσβο κατά το τέλος του Ολιγοκαίνου μέχρι το μέσο Μειόκαινο, περίπου πριν 20 εκατομμύρια χρόνια. Η δραστηριότητα αυτή δημιούργησε, εκτός από λάβα, πυροκλαστικά υλικά και ηφαιστειακή σποδό (στάχτη), με συνέπεια την κάλυψη της χλωρίδας στην περιοχή, και μάλιστα σε ιδιαίτερα σύντομο χρονικό διάστημα. Η κάλυψη αυτή είχε ως συνέπεια την απομόνωση των οργανικών υλικών της χλωρίδας από την ατμ...Διαβάστε περισσότερα
Το Απολιθωμένο δάσος της Λέσβου είναι ένα από τα δύο μεγαλύτερα απολιθωμένα δάση στον κόσμο (το άλλο είναι το Εθνικό Πάρκο Απολιθωμένου Δάσους στην Αριζόνα). Απολιθωμένοι κορμοί βρίσκονται διάσπαρτοι σε μία έκταση 150 τετραγωνικών χιλιομέτρων που περικλείεται από τους οικισμούς Σίγρι, Ερεσός και Άντισσα στη δυτική Λέσβο. Μεμονωμένα απολιθώματα βρίσκονται και σε πολλά άλλα μέρη του νησιού, συμπεριλαμβανομένων των χωριών Μόλυβος, Πολιχνίτος, Πλωμάρι και Άκρασι.
Ο σχηματισμός του απολιθωμένου δάσους σχετίζεται με την έντονη ηφαιστειακή δραστηριότητα που έλαβε χώρα στη Λέσβο κατά το τέλος του Ολιγοκαίνου μέχρι το μέσο Μειόκαινο, περίπου πριν 20 εκατομμύρια χρόνια. Η δραστηριότητα αυτή δημιούργησε, εκτός από λάβα, πυροκλαστικά υλικά και ηφαιστειακή σποδό (στάχτη), με συνέπεια την κάλυψη της χλωρίδας στην περιοχή, και μάλιστα σε ιδιαίτερα σύντομο χρονικό διάστημα. Η κάλυψη αυτή είχε ως συνέπεια την απομόνωση των οργανικών υλικών της χλωρίδας από την ατμόσφαιρα. Η ηφαιστειακή δραστηριότητα ακολουθήθηκε από τη δημιουργία υδροθερμικών διαλυμάτων, πλούσιων σε διοξείδιο του πυριτίου (SiO2). Τα διαλύματα αυτά εμπότισαν τη σποδό που είχε καλύψει τους κορμούς των δένδρων, σηματοδοτώντας την έναρξη της απολίθωσής τους, καθώς η οργανική ύλη των κορμών σταδιακά αντικαταστάθηκε από το διοξείδιο του πυριτίου. Η διαγένεση, όπως ονομάζεται αυτή η διαδικασία, έγινε υπό σχεδόν ιδανικές συνθήκες. Τα μορφολογικά χαρακτηριστικά των κορμών, όπως οι ετήσιοι δακτύλιοι, οι ανωμαλίες του εξωτερικού φλοιού κτλ. είναι διατηρημένα σε άριστη κατάσταση.
Έχει υποδειχθεί ως προστατευμένο φυσικό μνημείο. Το Απολιθωμένο Δάσος της Λέσβου είναι διατηρητέο μνημείο της φύσης από το 1985, σύμφωνα με το ΦΕΚ 160/Α/1985. Το 1987 πραγματοποιήθηκαν οι πρώτες ανασκαφές στο Πάρκο Απολιθωμένο Δάσος Λέσβου, το πρώτο πάρκο που δημιουργήθηκε, ενώ από το 1997 πραγματοποιούνται συστηματικές ανασκαφές από το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου. Το Μουσείο ιδρύθηκε το 1994 στο Σίγρι και έχει ως σκοπό τη μελέτη, ανάδειξη και προστασία του Απολιθωμένου Δάσους. Από το 2000, το Μουσείο είναι ιδρυτικό μέλος του δικτύου Ευρωπαϊκών Γεωπάρκων και το 2004 εντάχθηκε στο Παγκόσμιο Δίκτυο Γεωπάρκων της UNESCO. Υπάρχουν άλλες πέντε προστατευόμενες εκτάσεις, το πάρκο Πλάκας, το πάρκο Σιγρίου, το θαλάσσιο πάρκο της Νησιώπης και το πάρκο Χαμανδρούλα. Το 2012, ύστερα από σχετική εισήγηση, η περιοχή του προστατευόμενου γεωπάρκου επεκτάθηκε ώστε να περιλαμβάνει όλο το νησί της Λέσβου.
Η πρώτη παλαιοβοτανική έρευνα των απολιθωμένων φυτών της Λέσβου και της Ελλάδας γενικότερα, πιστεύεται ότι έγινε τον 4ο αιώνα π.χ. από τον Θεόφραστο (372-287 π.Χ.) ο οποίος καταγόταν από τη Λέσβο. Πιθανότατα στο χαμένο έργο του «Περί των Λιθουμένων» περιέχει περιγραφές των απολιθωμένων φυτών της Λέσβου. Επίσης την ύπαρξη απολιθωμένων φυτών περιγράφει στο έργο του "Περί λίθων" που σώζεται.
Η θέση «Μπαλή Αλώνια», όπου βρίσκεται το πάρκο απολιθωμένου δάσους, ήταν γνωστή το 18ο αιώνα με το όνομα «Κύρια απολιθωμένη» εξαιτίας του μεγάλου αριθμού απολιθωμάτων. Η έκταση αυτή, μαζί με τη θέση Χαμανδρούλα κοντά στην Ερεσό, απαλλοτριώθηκε από το ελληνικό δημόσιο το 1966, σύμφωνα με την απόφαση του Υπουργείου Οικονομικών και Γεωργίας αριθμό Γ. 2755/5305/26.11.64, έτσι ώστε να προστατευθούν και να αναδειχθούν τα απολιθώματα. Το 1842 σε μια έκθεση απολιθωμάτων στο Γκρατς της Αυστρίας, εκτέθηκαν δείγματα απολιθωμένων φυτών από τη Λέσβο, τα οποία είχε συλλέξει ο Αρχιδούκας Ιωάννης. Την ίδια εποχή ο Αυστριακός βοτανολόγος Franz Unger περιέγραψε διάφορα είδη απολιθωμένων φυτών από τη Λέσβο.[1]
Η ευρύτερη περιοχή που βρίσκεται το απολιθωμένο δάσος, έκτασης 150.000 στρεμμάτων, απέκτησε το καθεστώς διατηρητέου μνημείο με το προεδρικό διάταγμα 443/85, το οποίο δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ 160, που εκδόθηκε τις 19 Σεπτεμβρίου 1985. Το διάταγμα όρισε πέντε πάρκα, τέσσερα χερσαία (θέση Παλή Αλώνια, Νησιώπη, Σίγρι και Χαμανδρούλα) και ένα θαλάσσιο στη θέση Λάφη, με έκταση 100 στρέμματα. Η συνολική έκταση των πάρκων ανέρχεται σε 516,5 στρέμματα. Σύμφωνα με το διάταγμα, το απολιθωμένο δάσος Λέσβου αποτελεί «ανεπανάληπτο δημιούργημα της φύσης και φυσική κληρονομιά της χώρας με σπάνια παλαιοντολογική και γεωμορφολογική αξία».[2]
Η θέση Μπαλή Αλώνια περιφράχθηκε με τη δημιουργία του πάρκου, έκτασης 286 στρεμμάτων. Η μελέτη αξιοποίησης του πάρκου έγινε από τη διεύθυνση δασών Λέσβου σε συνεργασία με το Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και με χρηματοδότηση του Υπουργείου γεωργίας (Ελληνικό δημόσιο και Ευρωπαϊκή Ένωση). Στο πάρκο χαράχθηκαν και κατασκευάστηκαν περιπατητικές διαδρομές, καθώς και διάφορα έργα διευκόλυνσης των επισκευτών. Κατά τη διάρκεια διάνοιξης των περιπατητικών διαδρομών το 1987 έγιναν και οι πρώτες ανασκαφές απολιθωμένων κορμών, όπως ενός κατακείμενου κορμού μήκους 20 μέτρων που βρέθηκε κοντά στην είσοδο του πάρκου. Το 1997 και έπειτα πραγματοποιούνται συστηματικές ανασκαφές και προγράμματα συντήρησης και αποκατάστασης των απολιθωμένων κορμών στο πάρκο από Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου.
Το πάρκο Πλάκας που βρίσκεται σε ένα ακρωτήριο, περίπου 500 μέτρα νότια του Σιγρίου και είναι μία από τις πέντε περιοχές που προστατεύονται με το προεδρικό διάταγμα. Η έκταση παραχωρήθηκε το 2000 από το Υπουργείο Γεωργίας για τη δημιουργία πάρκου, ύστερα από αίτημα του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου. Αμέσως μετά τη παραχώρηση της έκτασης άρχισαν οι διαδικασίες προστασίας και ανάδειξης της έκτασης. Διάφοροι κορμοί ανακαλύφθηκαν με τη χρήση της τεχνικής γεωφυσική διασκόπηση. Ένας από τους κορμούς που αποκαλύφθηκε είχε διάμετρο 3,7 μέτρα και περίμετρο 14 μέτρα και είναι ο μεγαλύτερος που έχει βρεθεί στο απολιθωμένο δάσος Λέσβου.[3] Το πάρκο άρχισε να λειτουργεί το Ιουλίου του 2005. Στα μέσα του 2012 άρχισαν συστηματικές ανασκαφές στη νησίδα Νησιώπη, που οδήγησαν στην ανακάλυψη δεκάδων ιστάμενων ή κατακείμενων κορμών, ανάμεσα στους οποίους βρίσκεται ένας κορμός μήκους 17,2 μέτρων και με διάμετρο κοντά στη βάση 1,70 μέτρα.[4]
Το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου ιδρύθηκε το 1994 (νόμος 2260/1994) και βρίσκεται στο Σίγρι, στο δυτικό άκρο της Λέσβου. Η δημιουργία του Μουσείου συγχρηματοδοτήθηκε από την Ελληνική πολιτεία και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Το Μουσείο έχει ως στόχο τη μελέτη, έρευνα, ανάδειξη, συντήρηση και φύλαξη του Απολιθωμένου Δάσους της Λέσβου. Από το 2000, το Μουσείο είναι ιδρυτικό μέλος του δικτύου Ευρωπαϊκών Γεωπάρκων και το 2004 εντάχθηκε στο Παγκόσμιο Δίκτυο Γεωπάρκων της UNESCO. Το 2001 απέσπασε το πρώτο ευρωπαϊκό βραβείο από το Ευρωπαϊκό δίκτυο προστατευόμενων περιοχών eurocite για τη διαχείριση του απολιθωμένου δάσους Λέσβου.
Το Νοέμβριο του 2011, ο δήμος Λέσβου έστειλε φάκελο στην UNESCO, με σκοπό όλο το νησί να ενταχθεί στο Παγκόσμιο Δίκτυο Γεωπάρκων αυτής. Την 21η Σεπτεμβρίου του 2012, η UNESCO ενέκρινε την υποψηφιότητα της Λέσβου και την ενέταξε ολόκληρη στο Παγκόσμιο Δίκτυο Γεωπάρκων, έπειτα από απόφαση που λήφθηκε στο Οπόρτο. Την επιτροπή αξιολόγησης απάρτιζαν ο δόκτωρ Ζ. Μαρτινί, διευθυντής γεωπάρκου στις γαλλικές Άλπεις και ο δόκτωρ Α. Σίλερ, διευθυντής γεωπάρκου στο Φούλκαν Άιφελ της Γερμανίας.[5]
Το 2014, το απολιθωμένο δάσος της Λέσβου προστέθηκε στον ενδεικτικό κατάλογο Μνημείων Παγκόσμιας Κληρονομιάς.[6]
Προσθήκη νέου σχολίου