United States

Amerika Birləşmiş Ştatları
DougW at English Wikipedia - Public domain Swampyank at en.wikipedia - CC BY-SA 3.0 LHOON from Mechelen, Belgium - CC BY-SA 2.0 Pierre Camateros - CC BY-SA 3.0 Mcneda - CC BY-SA 4.0 Kleinhern - CC BY-SA 4.0 Daniel Schwen - CC BY-SA 2.5 AhwatukeeBauer - CC BY-SA 3.0 view2az: cropped and adjusted by Beyond My Ken (talk) 17:32, 11 November 2018 (UTC) - CC BY 2.0 Arashnikkhah - CC BY-SA 3.0 Laban712 on en - Public domain Shari Garland - CC BY-SA 4.0 Bob Wick; Bureau of Land Management - Public domain Michael Grindstaff - CC BY-SA 3.0 - Public domain jcutrer - CC BY-SA 4.0 Hear2heaL - CC BY-SA 3.0 Bureau of Land Management - Public domain Frank Schulenburg - CC BY-SA 4.0 Hypnotica Studios Infinite from Toms River, New Jersey, USA - CC BY 2.0 MatthewUND - CC BY-SA 3.0 dconvertini - CC BY-SA 2.0 Kelvin Kay -- Kkmd at English Wikipedia - CC BY-SA 3.0 upload by Adrian Michael - CC BY-SA 3.0 MasterDoggo - CC BY-SA 4.0 Tobias Haase from Hanover, Germany - CC BY 2.0 National Park Service - Public domain Pavel Špindler - CC BY 3.0 MichaelDPhotos - CC BY-SA 4.0 Bureau of Land Management - Public domain Serge Melki from Indianapolis, USA - CC BY 2.0 hakkun - CC BY-SA 3.0 Kidderdan - CC BY-SA 4.0 Bureau of Land Management - Public domain Alexey Potov - CC BY 2.5 jay8085 - CC BY 2.0 David James Henry - CC BY-SA 4.0 Seth G. Cowdery - CC BY 2.0 Kmccoy - CC BY-SA 2.0 Gary - CC BY-SA 2.0 Daniel Schwen - CC BY-SA 4.0 PIERRE ANDRE LECLERCQ - CC BY-SA 4.0 Original uploaded by Quintin3265 (Transfered by Gavin.perch) - CC BY-SA 3.0 CGP Grey - CC BY 2.0 Mobilus In Mobili - CC BY-SA 2.0 Jim Gordon - CC BY 2.0 Mobilus In Mobili - CC BY-SA 2.0 No images

Context of Amerika Birləşmiş Ştatları

Amerika Birləşmiş Ştatları (ing. United States of America), ABŞ (ing. USA), Birləşmiş Ştatlar (ing. United States) və ya sadəcə Amerika (ing. America) — 50 ştatdan, bir federal dairədən, beş böyük özünüidarə edən ərazidən və müxtəlif mülklərdən ibarət ölkə. 3,8 milyon mil2 (9,8 milyon km2) əraziyə malik ABŞ dünyanın ərazisinə görə 3-cü və ya 4-cü ölkəsidir və bütün Avropa qitəsindən təxminən 3,9 milyon mil2 (10,1 milyon km2) kiçikdir. 327 milyon nəfərdən çox əhalisi olan ABŞ dünyanın ən çox əhaliyə malik üçüncü ölkəsidir. Paytaxtı Vaşinqton, ən çox əhaliyə malik şəhəri Nyu-Yorkdur. Qırx səkkiz ştat və federal ərazi kontinentaldır və Şimali Amerikada Kanada və Meksika arasında yerləşir.

Paleohindilər ən azı 12 min il əvvəl Sibirdən Şimali Amerika materikinə köçmüşdürlər. Avropalıların kol...Read more

Amerika Birləşmiş Ştatları (ing. United States of America), ABŞ (ing. USA), Birləşmiş Ştatlar (ing. United States) və ya sadəcə Amerika (ing. America) — 50 ştatdan, bir federal dairədən, beş böyük özünüidarə edən ərazidən və müxtəlif mülklərdən ibarət ölkə. 3,8 milyon mil2 (9,8 milyon km2) əraziyə malik ABŞ dünyanın ərazisinə görə 3-cü və ya 4-cü ölkəsidir və bütün Avropa qitəsindən təxminən 3,9 milyon mil2 (10,1 milyon km2) kiçikdir. 327 milyon nəfərdən çox əhalisi olan ABŞ dünyanın ən çox əhaliyə malik üçüncü ölkəsidir. Paytaxtı Vaşinqton, ən çox əhaliyə malik şəhəri Nyu-Yorkdur. Qırx səkkiz ştat və federal ərazi kontinentaldır və Şimali Amerikada Kanada və Meksika arasında yerləşir.

Paleohindilər ən azı 12 min il əvvəl Sibirdən Şimali Amerika materikinə köçmüşdürlər. Avropalıların kolonizasiyası XVI əsrdə başlamışdır. ABŞ şərq sahili boyunca qurulan On üç ingilis koloniyasından yarandı. Fransız-hindu müharibəsindən sonra Böyük Britaniya ilə koloniyalar arasında çoxsaylı mübahisələr 1775-ci ildə başlamış Amerika inqilabına və ardından 1776-cı ildə ABŞ istiqlal bəyannaməsi ilə nəticələndi. Müharibə ABŞ-ın Avropa hakimiyyətindən müstəqillik əldə edən ilk ölkə olması ilə 1783-cü ildə başa çatdı. Mövcud konstitusiya 1788-ci ildə qəbul edilmiş və bir çox fundamental vətəndaş azadlıqlarını təmin etmək üçün ümumilikdə hüquqlar haqqında Bill adlanan ilk on dəyişikliklə 1791-ci ildə ratifikasiya edilmişdir. ABŞ XIX əsrdə Şimali Amerikada güclü bir genişlənməyə başladı, yeni torpaqlar aldı, yerli amerika qəbilələrini köçürdü və 1848-ci ildə qitəyə yayılanadək tədricən ştatları qəbul etdi. XIX əsrin ikinci yarısında ABŞ-da vətəndaş müharibəsi ölkədə hüquqi köləliyin sona çatmasına səbəb oldu. Əsrin sonunda ABŞ Sakit okeana qədər genişləndi və Sənaye inqilabı tərəfindən böyük ölçüdə yönləndirilən iqtisadiyyatı yüksəlməyə başladı. İspan-ABŞ müharibəsi və Birinci Dünya Müharibəsi ölkənin qlobal hərbi güc statusunu təsdiqlədi. ABŞ İkinci dünya müharibəsindən qlobal bir supergüc, nüvə silahı inkişaf etdirən ilk ölkə, müharibədə istifadə edən yeganə ölkə və Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Təhlükəsizlik Şurasının daimi üzvü olaraq çıxdı. Amin'de bele deyirdi Mülkiyyət hüquqları qanunvericiliyinin, xüsusən 1964-cü il Vətəndaş hüquqları aktı, 1965-ci il Səsvermə hüquqları aktı və 1968-ci il Ədalətli mənzil aktının qəbulu irqi və ya rəngə əsaslanan ayrı-seçkiliyi qadağan etmişdir. Soyuq müharibə zamanı ABŞ və Sovet İttifaqı 1969-cu ildə ABŞ-ın Aya enişi ilə pik nöqtəsinə çatan Kosmik yarışda mübarizə apardı. Soyuq müharibənin sona çatması və 1991-ci ildə Sovet İttifaqının dağılması ABŞ-ı dünyanın yeganə supergücü etdi.

O, federativ respublika və nümayəndəlik demokratiyasıdır. ABŞ Birləşmiş Millətlər Təşkilatının, Dünya Bankının, Beynəlxalq Valyuta Fondunun, Amerika Dövlətləri Təşkilatının (ADT) və bir çox digər beynəlxalq təşkilatların təsisçi üzvüdür. Qlobal ÜDM-in təxminən dörddə birini təşkil edən nominal ÜDM üzrə dünyanın ən iri iqtisadiyyatı və AQP üzrə ikinci ən iri iqtisadiyyatına malik ABŞ yüksək inkişaf etmiş ölkədir. ABŞ iqtisadiyyatı xidmətlərin və biliyə əsaslanan fəaliyyətlərin dominantlığı ilə xarakterizə edilən geniş postsənaye iqtisadiyyatdır, buna baxmayraq istehsalat sektoru dünyada ən böyük ikincidir. ABŞ dünyada dəyərinə görə məhsulların ən böyük idxalçısı və ikinci ən böyük ixracatçısıdır. Əhalisi dünya cəminin yalnız 4,3%-i olmasına baxmayaraq ABŞ dünyada ümumi sərvətin 31%-ni təşkil edir, qlobal sərvətin ən böyük payı tək bir ölkədə cəmlənmişdir.

Geniş gəlir və sərvət bərabərsizliyinə baxmayaraq, ABŞ orta əmək haqqı, insan inkişafı, adambaşına düşən ÜDM və işçi məhsuldarlığı da daxil olmaqla sosial-iqtisadi göstəricilərdə çox yüksək sırada qalmağa davam edir. Qlobal hərbi xərclərinin üçdə birini təşkil edən ABŞ dünyanın ən qabaqcıl hərbi qüvvəsidir və beynəlxalq səviyyədə aparıcı siyasi, mədəni və elmi gücdür.

More about Amerika Birləşmiş Ştatları

Basic information
  • Currency ABŞ dolları
  • Native name United States
  • Calling code +1
  • Internet domain .us
  • Mains voltage 120V/60Hz
  • Democracy index 7.92
Population, Area & Driving side
  • Population 331449281
  • Area 9826675
  • Driving side right
History
  • Gnome-searchtool.svg  Əsas məqalələr: ABŞ tarixi, ABŞ tarixinin xronologiyası, ABŞ-ın biznes tarixi, ABŞ-ın iqtisadi tarixi, və ABŞ-ın əmək tarixi
    Yerli xalqlar və Kolumba qədərki dövr tarixi Ətraflı bax: ABŞ-da yerli amerikalılar
    Read more
    Gnome-searchtool.svg  Əsas məqalələr: ABŞ tarixi, ABŞ tarixinin xronologiyası, ABŞ-ın biznes tarixi, ABŞ-ın iqtisadi tarixi, və ABŞ-ın əmək tarixi
    Yerli xalqlar və Kolumba qədərki dövr tarixi Ətraflı bax: ABŞ-da yerli amerikalılar
     
    Kahokiyada yerləşən Monks-Maund, UNESCO-nun ümumdünya irsi
     
    Anasazilər tərəfindən inşa edilən Klif sarayı

    Ümumi olaraq qəbul olunmuşdur ki, Şimali Amerikanın ilk sakinləri Berinq torpaq körpüsü vasitəsi ilə Sibirdən köçmüş və ən azı 12 min il əvvəl gəlib çatmışdılar, baxmayaraq ki, artan sübutlar daha əvvəl gəlmələrini göstərir.[1][2][3] Torpaq körpüsündən keçdikdən sonra ilk amerikalılar Sakit Okean sahili boyunca[4] və Kordilyer və Lavrentid buz örtükləri arasında daxili buzsuz dəhliz vasitəsilə cənuba hərəkət etdilər.[5] Klovis mədəniyyəti e.ə. 11,000-də meydana çıxdı və bu, Amerikanın sonrakı yerli mədəniyyətlərinin əksəriyyətinin əcdadı hesab olunur.[6] Klovis mədəniyyətinin Amerikanın ilk insan məskənini təmsil etdiyinə inanılırdı.[7] İllər keçdikcə 15.550 il bundan əvvələ aid alətlərin də daxil olduğu daha çox sübutlar "pre-Klovis" mədəniyyətləri ideyasını inkişaf etdirmişdi. Bu, ehtimal ki, Şimali Amerikaya immiqrsayianın üç böyük dalğasının ilkini təmsil edir.[8]

    Vaxt keçdikcə Şimali Amerikadakı yerli mədəniyyətlər getdikcə daha mürəkkəbləşdi, cənub-şərqdə mövcüd olmuş Kolumba qədərki dövr Missisipi mədəniyyəti kimi bəziləri qabaqcıl kənd təsərrüfatı, möhtəşəm memarlıq və dövlət səviyyəsində cəmiyyətlər inkişaf etdirdi.[9] Cənubda Missisipi mədəniyyəti eramızın 800–1600-cü illər arasında Meksika sərhədindən Floridaya qədər genişlənərək çiçəkləndi.[10] Şəhər dövləti Kahokiya müasir ABŞ-ın ən böyük, ən mürəkkəb Kolumba qədərki dövr arxeoloji sahəsi sayılır.[11] Dörd Künc bölgəsində isə Anasazilər mədəniyyəti əkinçilikdən daha çox asılılıq yaradan yüzilərlə davam edən kənd təsərrüfatı təcrübəsinin ən yüksək nöqtəsi kimi inkişaf etdi.[12] ABŞ-da mövcud olan UNESCO-nun ümumdünya irsinin üçü Pueblosa aid edilir: Mesa-Verde Milli Parkı, Çako Mədəniyyəti Milli Tarix Parkı və Taos-Pueblo.[13][14] Həmçinin Luiziananın şimal-şərqindəki Poverti-Poynt mədəniyyətinə aid yerli amerikalılar tərəfindən inşa edilən torpaq işləri də UNESCO-nun ümumdünya irsinə daxil edilib. Böyük Göllər bölgəsinin cənubunda İrokezlər İttifaqı (Haudenosuni) XII və XV əsrlər arasında bir vaxtda yaradılmışdı.[15]

    Havay adalarının ilk yaşayış məntəqələri tarixi müzakirə mövzusu olmağa davam edir.[16] Arxeoloji dəlillər eramızın 124-cü ilində yaşayış məntəqəsinin mövcudluğunu göstərir.[17]

    Yerli xalqlar üstündə təsirləri və qarşılıqlı əlaqə Ətraflı bax: Hindi müharibələri, Hindi soyqırımları və Yerli amerikalıların xəstəlikləri və epidemiyaları

    Müasir ABŞ ərazilərində Avropa müstəmləkəçiliyinin tərəqqisi ilə yerli amerikalılar tez-tez işğal edildi və didərgin düşdülər.[18] Amerikanın yerli əhalisi avropalılar gəldikdən sonra və əsasən təbii çiçək və qızılca xəstəlikləri kimi müxtəlif səbəblərə görə azaldı.[19][20]

    Avropa ilə təmas zamanı Şimali Amerikanın orijinal əhalisinin sayını təxmin etmək çətin olsa da, XX əsrin əvvəllərində Ceyms Muni tərəfindən tarixi qeydlərdən istifadə edərək 1600-cü ildə Meksikanın şimalındakı yerli əhalinin sayını təxmin etmək üçün cəhd edildi.[21][22] Daha sonrakı illərdə Smitsonian İnstitutundan Duqlas Yubleykr bu rəqəmləri yeniləyib.[23] Yubleykr cənub Atlantik ştatlarında əhalinin sayını 92.916 və Körfəz ştatlarında əhalinin sayını 473.616 olduğunu təxmin etsə də, alimlərin əksəriyyəti rəqəmi çox aşağı hesab edir.[21] Antropoloq Henri Dobins əhalinin çox daha yüksək, Meksika körfəzinin sahillərində 1.100.000, Florida və Massaçusets arasında yaşayan 2.211.000 adam, Mississipi vadisində və qollarında 5.250.000 və Florida yarımadasında 697.000 nəfər olduğuna inanırdı.[21][22]

    Avropalılar və yerli amerikalılar arasında ilk qarşılıqlı əlaqə skandinavlar tərəfindən edilmişdir. İndiyədək qalan bir sıra skandinav saqası Dənizkənarı əyalətlər və onun yerli əhalisi ilə əlaqəli məlumatlar verir. Skandinavlar Kolumbdan təxminən 500 il əvvəl Şimali Amerikada məskunlaşmağa cəhd etdilər.[24][25][26]

    Kolonizasiyanın ilk günlərində bir çox avropalı qida çatışmazlığına, xəstəliklərə və yerli amerikalıların hücumlarına məruz qalmışdılar. Yerli amerikalılar tez-tez qonşu tayfalarla müharibə etmiş və Avropalılarla onların koloniya müharibələrində müttəfiq olmuşdular. Ancaq eyni zamanda bir çox yerli və kolonist bir-birindən asılı hala gəldi. Kolonistlər qida və heyvan dərisi, yerlilər isə silah, sursat və digər Avropa malları üçün ticarət edirdi.[27] Yerlilər bir çox kolonistə qarğıdalı, paxla və balqabağın harada, nə vaxt və necə becərilməli olduğunu öyrətdi. Avropalı misyonerlər və digərləri yerli amerikalıların "mədəniləşdirilməsinin" əhəmiyyətli olduğuna hiss edir və onları Avropa kənd təsərrüfatı metodlarına və həyat tərzinə uyğunlaşmağa çağırırdılar.[28][29]

    Avropalıların məskunlaşması Ətraflı bax: ABŞ-ın kolonizasiya tarixi, Şimali Amerikanın kolonizasiyası və On üç koloniya
     
    Sent-Oqastin kontinental ABŞ-da avropalıların qurduğu ən qədim daimi yaşayış məntəqəsidir (1565-ci il)[30]
     
    Meyflauer sazişi, 1620-ci il Jan Leon Jerom Ferrisin rəsm əsəri

    İndiki ABŞ-ın ərazisində Avropa kolonizasiyasının inkişafı ilə, yerli amerikalılar tez-tez işğal edilmiş və yerlərindən qovulmuşdular.[31] Müasir ABŞ ərazisinə çatan ilk avropalılar 1513-cü ildə Floridaya ilk səfərini edən Xuan Ponse de Leon kimi ispan konkistadorları olmuşdu, lakin qeydiyyata alınmamış ərazilər də nəzərə alınsa 1493-cü il ekspedisiyasında Puerto-Rikoya çıxan Xristofor Kolumb bu şərəfə nail olub. İspanlar Florida və Nyu-Meksikoda Sent-Oqastin[30] və Santa-Fe kimi ilk yaşayış məntəqələrini saldılar. Fransızlar özlərininkini Mississippi çayı boyunca qurdular. Şimali Amerikanın şərq sahillərində İngilislərin müvəffəqiyyətli məskunlaşması 1607-ci ildə Ceymstaunda Virciniya koloniyası və 1620-ci ildə Pilqremlərin Pilmut koloniyası ilə başladı. Mühacirləri çoxu dini azadlıq axtaran müxalifətçi xristian qrupları idi. Qitənin ilk seçilmiş qanunvericilik məclisi olan Virciniyanın Berjesslərin Evi 1619-cu ildə yaradıldı, sahilə çıxmazdan əvvəl Pilqremlər ilə Meyflauer sazişi bağlandı və Konnektikutun Əsas Sərəncamları Amerika koloniyaları boyunca inkişaf edəcək nümayəndəliklərin özünüidarəetmə və konstitusionalizm nümunəsi üçün presedentlər yaratdı.[32][33]

    Hər koloniydakı mühacirlərin böyük hissəsi kiçik fermerlər idi, ancaq bir neçə on il ərzində koloniyaların müxtəlifliyi kimi digər sənaye sahələri də inkişaf etdi. Əmtəə bitkilərinə tütün, düyü və buğda daxil idi. Hasilat sənayesində xəz, balıqçılıq və taxta-şalban üstünlük təşkil edirdi. İstehsalçılar rom və gəmi hazırlayırdılar və kolonizasiya dövrününü sonunda amerikalılar dünyanın dəmir təchizatının yeddidə birini istehsal edirdilər.[34] Nəticədə şəhərlər yerli iqtisadiyyatları dəstəkləmək və ticarət mərkəzləri kimi xidmət etmək üçün sahillərə səpələndilər. İngilis kolonistlər Şotland-İrland və digər qrupların dalğaları ilə tamamlandı. Sahilyanı torpaqlar daha da bahalaşdıqca azad edilmiş muzdlu nökərlər daha qərbə sıxışdırıldılar.[35]

    İngilis kaperləri ilə geniş miqyaslı bir kölə ticarətinə başlanıldı.[36] Xəstəliklərin az olması və daha yaxşı qida və müalicə səbəbi ilə Şimali Amerikada kölələrin orta ömür uzunluğu cənuba nisbətən daha çox olması kölə sayının sürətlə artmasına səbəb oldu.[37][38] Kolonist cəmiyyət əsasən köləliyin dini və mənəvi yönü baxımından bölünmüşdü və koloniyalar bu praktikanın lehinə və əleyhinə qanun aktları qəbul etdilər.[39][40] Amma XVIII əsrin başlaması ilə xüsusilə cənub bölgələrində əmtəə bitkilərinin əkilməsində afrikalı kölələrin yerini muzdlu nökərlər aldı.[41]

    1732-ci ildə Corciyanın Britaniyalılar tərəfindən kolonizasiyası ilə ABŞ-ı əmələ gətirəcək on üç koloniyanın əsası qoyuldu.[42] Hamısında İngilislərin qədim hüquqlarına və respublikaçılığa dəstək verən, özünüidarə hissinə sadiqliyi artan azad kişilərin bir çoxuna açıq seçkilərlə müəyyənləşdirilmiş yerli hökumətləri vardı.[43] Son dərəcə yüksək doğum göstəriciləri, aşağı ölüm göstəriciləri və sabit məskunlaşma ilə koloniya əhalisi sürətlə böyüdü. Nisbətən daha az yerli amerikalı əhalisi tutulurdu.[44] Böyük Oyanış kimi tanınan 1730-cu və 1740-cı illərin Xristian dirçəliş hərəkatı həm dinə, həm də dini azadlığa marağı artırdı.[45]

    Yeddiillik müharibə (ABŞ-da Fransız-Hindi müharibəsi kimi tanınır) dövründə ingilis orduları Kanadanı fransızlardan aldılar, ancaq frankofon əhali cənub koloniyalarından siyasi cəhətdən təcrid olunmuş vəziyyətdə qaldı. Zəbt edilmiş və sürgün edilmiş yerli amerikalıları nəzərə almasaq, 1770-ci ildə 13 Britaniya koloniyasının 2,1 milyondan çox əhaliyəsi var idi, bu təxminən Britaniyanın üçdə birinə bərabərdi. Yeni gələnlərin davam etməsinə baxmayaraq, 1770-ci illərdə təbii artım tempi xaricdə anadan olan amerikalıların az olduğu vəziyyətdə idi.[46] Koloniyaların İngiltərədən olan məsafəsi özünüidarəetmənin inkişafına imkan verdi, lakin müvəffəqiyyətləri monarxları mütəmadi olaraq krallıq hakimiyyətini yenidən təsdiq etdirməyə sövq etdi.[47]

    1774-cü ildə İspaniya Hərbi Dəniz Qüvvələri gəmisi Santiago Xuan Xose Peres Ernandes başçılığı altında indiki Britaniya Kolumbiyasındakı Vankuver adasının Nutka boğazının girişinə daxil oldu və lövbər saldı. İspanların gəmidən enməməsinə baxmayaraq yerlilər xəz ilə Kaliforniyadan gətirilmiş balıq qulağı qabığı mübadiləsi etmək üçün gəmiyə tərəf üzdülər.[48] O vaxtlar İspaniya Portuqaliyaya məhdud lisenziya verməklə Asiya və Şimali Amerika arasında ticarəti inhisara almağa müvəffəq olmuşdu. Ruslar Alyaskada böyüyən xəz ticarət sistemini qurmağa başladıqda ispanlar Peresin pasifik şimal-qərbdə bir çoxu ilə ilkə imza atan səyahətləri ilə ruslara meydan oxudu.[49][qeydlər 1]

    Üçüncü və son ekspedisiyası zamanı kapitan Ceyms Kuk Havay ilə rəsmi təmasda olmuş ilk avropalıdır.[51] Kapitan Ceyms Kukun son ekspedisiyası Şimal-Qərb keçidinin axtarışı məqsədi ilə Şimali Amerika və Alyaska sahillərində üzməsi daxil olmaqla təxminən doqquz ay çəkdi.[52]

    Müstəqillik və genişləndirmə (1776–1865) Ətraflı bax: ABŞ İstiqlal müharibəsi, ABŞ istiqlal bəyannaməsi, Amerika inqilabı və ABŞ ərazisinin formalaşması
     
    İstiqlal bəyannaməsi, Con Trambullun rəsm əsəri

    ABŞ İstiqlal müharibəsi Avropa hakimiyyətinə qarşı müstəqillik uğrunda ilk uğurlu koloniya mübarizəsi idi. Amerikalılar hökumətin xalqın yerli qanunvericilikdə ifadə edilən iradəsinə uyğun olan bir "respublikaçılıq" ideologiyası hazırladılar. Onlar ingilis olmaq və "təmsilçiliyi olmayanlardan vergitutmama" hüquqlarını tələb etdilər. İngilislər imperiyanı parlament vasitəsilə idarə etməkdə təkid edirdilər və münaqişə müharibəyə çevrildi.[53]

    İkinci Kontinental konqres 4 iyulda İstiqlal bəyannaməsini yekdilliklə qəbul etdi, uzun preambulada bütünü kişilərin bərabər və Yaradıcıları tərəfindən onların ayrılmaz hüquqları ilə birlikdə yaradıldığı və bu hüququların Böyük Britaniya tərəfindən mühafizə edilmədiyini tanındı və qətnamənin sözlərinə görə on üç birləşmiş Koloniya müstəqil bir dövlət meydana gətirdi və daha Britaniya tacına sadiq qalmağa ehtiyac qalmadı. Hər il iyul ayının dördüncü günü Müstəqillik günü kimi qeyd olunur.[54] 9 sentyabrda İkinci Kontinental konqres bəyan etdi ki, "burada bu vaxta qədər 'Birləşmiş Koloniyalar' sözləri istifadə edilir, bu müraciət forması gələcəkdə 'Birləşmiş Ştatlar' kimi dəyişdirilə bilər".[55] 1777-ci ildə Konfederasiyanın Maddələri 1789-cu ilə qədər fəaliyyət göstərən zəif bir hökumət qurdu.[54]

     
    ABŞ ərazilərinin satın alınması–XVII əsrdən bəri hər bir əraziyə ştat statusu verildi.

    1781-ci ildə Yorktaun məğlubiyyətindən sonra[56] Britaniya 1783-cü il sülh müqaviləsini imzaladı və Atlantikin qərb sahilindən Missisipi çayına qədər Amerikanın suverenliyi tanındı. Milliyətçilər ABŞ Konstitusiyasının yazılıdığı 1787-ci il Filadelfiya qurultayına rəhbərlik etdilər, 1788-ci ildə ştat qurultaylarında ratifikasiya edildi. 1789-cu ildə federal hökumət əlverişli nəzarət və balans yaratma prinsipi ilə üç şöbə olmaqla yenidən təşkil edildi. İnqilab ordusuna rəhbərlik edən Corc Vaşinqton yeni konstitusiya ilə seçilən ilk prezident oldu. 1791-ci ildə fərdi azadlıqların məhdudlaşdırılmasını federal səviyyədə qadağan edən və bir sıra hüququ müdafiəni təmin edən hüquqlar haqqında Bill qəbul edildi.[57]

    1808-ci ildə federal hökumət beynəlxalq qul ticarətinin cinayət olduğunu qəbul etməsinə baxmayaraq, 1820-ci ildən sonra Dərin Cənubda yüksək gəlirli pambıq əkini və buna bağlı olaraq qul sayı kəskin artdı.[58][59][60] İkinci Böyük Oyanış, xüsusən 1800–1840-cı illər milyonları yevangel protestantına çevrdi. Bu, şimalda abolisionizm daxil olmaqla bir çox ictimai islahat hərəkatlarını gücləndirdi;[61] cənubda metodistlər və baptistlər qul əhalisi arasında yayılırdı.[62]

     
    ABŞ-ın ştat və ərazilərinin xəritəsi, təx. 1834-cü il

    Amerikalıların qərbə genişlənmək istəyi uzun müddət davam edən Hindi müharibələrinə səbəb oldu.[63] 1803-cü ildə Fransanın torpaq iddiasında olduğu Luiziananın satın alınması demək olar ki ölkə ərazisini iki dəfə artırdı.[64] Müxtəlif narazılıqlara görə İngiltərəyə qarşı 1812-ci il müharibəsi elan edildi və birlikdə mübarizə edildi, ABŞ millətçiliyi gücləndi.[65] Floridaya bir sıra hərbi müdaxilələr 1819-cu ildə İspaniyanın burdan və digər Körfəz sahili əraziləridən imtina etməsinə səbəb oldu.[66] Genişlənmə paraxodların Eri və I&M kimi yeni kanallar ilə bağlanan böyük su nəqliyyatı vasitəsilə Amerika boyunca hərəkət etməyə, daha sonra sürətli dəmiryollarının ölkə ərazisi boyunca yayılmasına başlamasından sonra buxar gücündən asılı oldu.[67]

    1820-ci ildən 1850-ci illərə qədər Cekson demokratiyası daha çox ağdərili kişilərin seçki hüququnu əhatə edən bir sıra islahatlara başladı, bu 1828-ci ildən 1854-cü illərə qədər Demokratlar və Viqlərin hakim partiyalar olduğu İkinci Partiya Sisteminin yüksəlməsinə səbəb oldu. 1830-cu illərdə Gözyaşı yolu hindi rezervlərindən hindiləri qərbə köçürməklə hindilərin sürgün siyasətinə nümunə oldu. Ekspansionist tale manifesti ərzində Texas Respublikası 1845-ci ildə ABŞ-a birləşdi.[68] 1846-cı ildə Britaniya ilə imzalanan Oreqon müqaviləsi indiki şimal-qərbi Amerikanın ABŞ nəzarətinə keçməsinə gətirib çıxardı.[69] Meksika-ABŞ müharibəsində qələbə Kaliforniya və indiki cənub-qərbi Amerikanın böyük qisminin Meksikanın güzəştə getməsi ilə nəticələndi.[70]

     
    Milli məməməli olan Amerika bizonu Yellouston Milli Parkında, Vayominq

    1848–1849-cu illər Kaliforniya qızıl hərisliyi qərbə miqrasiyaya, Kaliforniya soyqırımına[71][72][73][74] və əlavə qərb ştatlarının yaranmasına sövq verdi.[75] ABŞ-da vətəndaş müharibəsindən sonra yeni transkontinental dəmiryolları məskunların yerdəyişməsini asanlaşdırdı, daxili ticarət genişləndi və yerli amerikalılarla qarşıdurmalar artdı.[76] Yarım əsr ərzində Amerika bizonunun (bəzən "bufallo" adlanır) məhvi bir çox düzənlik hindilərinin mədəniyyətlərinə ekzistensial zərbə vurdu.[77] 1869-cu ildə yeni sülh siyasəti yerli amerikalıları sui-istifadədən qorumaq, daha çox müharibədən yayınmaq və onların sonrakı ABŞ vətəndaşlığını təmin etmək üçün çalışırdı. Bununla belə, geniş miqyaslı münaqişələr Qərbdə 1900-cü illərə qədər davam etdi.

    Vətəndaş müharibəsi və Yenidənqurma dövrü Ətraflı bax: ABŞ-da vətəndaş müharibəsi və Yenidənqurma dövrü
     
    Gettisberq döyüşü, Ture de Tulstrupun rəsm əsəri

    Afrikalıların və afroamerikalıların köləliyinə dair fikir ayrılığı nəticədə ABŞ-da vətəndaş müharibəsinə gətirib çıxardı.[78] Əvvəlcə, İttifaqa daxil olan ştatlar kölə və azad ştatlar olmaqla dəyişiliyə yol açaraq, Senatda balans saxlanılmışdılar, amma əhali arasında və Nümayəndələr Palatasında azad ştatlar kölə ştatlara nəzərən üstünlük təşkil edirdilər. Amma əlavə qərb ərazisi və daha çox boş torpaqlar ilə kölə və azad ştatlar arasındakı gərginlik köləliyi genişləndirmək və ya məhdudlaşdırmaq üçün federalizm və ərazilərin yerləşdirilməsinə dair müzakirələrə səbəb oldu.[79]

    1860-cı ildə köləliyə qarşı Respublika Partiyasından olan ilk prezident Avraam Linkolnun seçilməsi ilə on üç kölə ştatı qurultay nəticəsində ayrıldığını elan etdi və Amerika Konfederativ Ştatlarını ("Cənub"u) qurdu, baxmayaraq ki federal hökumət ("İttifaq") ayrılmanın qanunsuz olduğunu müdafiə etdi.[79] Bu ayrılmanı təmin etmək üçün separatçılar hərbi əməliyyatlara başladı və İttifaq da eyni cavabı verdi. Bunun nəticəsi olan müharibə təxminən 618.000 əsgərin və bir çox vətəndaşın ölümünə səbəb oldu. Bu münaqişə Amerika tarixində ən ölümcül hərbi münaqişə oldu.[80] Cənub qulların azadlığına qarşı mübarizə aparırdı, İttifaq isə ilk növbədə ölkəni bir bütün halda saxlamaq üçün mübarizə aparırdı. Bunula belə 1863-cü ildən sonra meydana gələn itkilər və Linkolnun öz Azadlıq Bəyannaməsini elan etməsi İttifaq baxımından müharibənin əsas məqsədini köləliyin ləğvinə çevirdi. Həqiqətən də İttifaq 1865-ci il aprel ayında müharibəni tamamilə qazandıqda məğlub olan Cənubdakı ştatların hər birini köləliyi qadağan edən on üçüncu dəyişikliyi ratifikasiya etməyə məcbur etdi.

    Müharibədən sonrakı illərdə ABŞ Konstitusiyasına üç dəyişiklik əlavə edildi: yuxarıda adı çəkilən on üçüncü dəyişiklik ilə yanaşı kölə olmuş təxminən dörd milyon afroamerikalıya vətəndaşlığı təmin edən on dördüncü dəyişiklik[81] və afroamerikalıların nəzəriyyədə səs vermə hüququnu təmin edən on beşinci dəyişiklik. Müharibə və onun nəticəsi reinteqrasiya və yeni azad olunan qulların hüquqlarını təmin etməklə Cənubun yenidən bərpası məqsədi daşıyan federal gücün[82] əhəmiyyətli dərəcədə artımına səbəb oldu.

    Müharibədən sonra ciddi şəkildə yenidənqurma başladı. Prezident Linkoln İttifaq və keçmiş Konfedarasiya arasında dostluq və əfvi təşviq etməyə təşəbbüs göstərərkən, 14 aprel 1865-ci ildə bir sui-qəsdçi gülləsi Şimal ilə Cənub arasında təkrar bir sərhəd çəkdi. Federal hökumətdə Respublikaçılar Cənubun yenidən qurulmasını və afroamerikalıların hüquqlarının təmin edilməsini öz amallarına çevirdilər. Onlar Demokratların 1876-cı prezident seçkilərini güzəştə getmək müqabilində Respublikaçıların afroamerikalıların hüquqlarının qorunması barədə razılaşdığı 1877-ci il Kompromisinə qədər israr etdilər.

    Özlərini "Xilaskarlar" adlandıran Cənublu ağ Demokratlar Yenidənqurmadan sonra Cənubu öz nəzarətlərinə aldılar. 1890-cı ildən 1910-cu illərə qədər qondarma Jim Krou qanunları bölgənin bir çox qara və bəzi kasıb ağlarını hüquqlarından məhrum etdi. Qaralar xüsusilə Cənubda irqi seqresiya ilə üzləşdilər.[83] Onlar həmçinin vaxtaşırı linç daxil olmaqla qeyri-qanuni zorakılığa məruz qaldılar.[84]

     
    Nyu-York şəhərindəki Ellis adası avropalı immiqrantlar üçün başlıca giriş qapısı olmuşdu.[85]
     
    1886-cı ildə hədiyyə edilmiş Nyu-York şəhərindəki Azadlıq heykəli ABŞ ilə yanaşı azadlıq, demokratiya və ədalətin də simvoludur.[86]
    Əlavə immiqrasiya, genişləndirmə və sənayeləşmə
    Gnome-searchtool.svg  Əsas məqalələr: ABŞ-ın iqtisadi tarixi və ABŞ-ın texnologiya və sənaye tarixi

    Şimalda urbanizasiya və Cənubi və Şərqi Avropadan immiqrantların görünməmiş axını ölkəni sənayeləşmə üçün izafi içşi qüvvəsi ilə təmin etdi və onun mədəniyyətinə çevrildi.[87] Teleqraf və transkontinental dəmir yolları daxil olmaqla milli infrastruktur iqtisadi artıma və Vəhşi Qərbin yaşayış məntəqələrinin böyüməsinə və inkişafına səbəb oldu. Daha sonra elektrik lampasının və telefonun ixtirası kommunikasiya və şəhər həyatına da təsir edəcəkdir.[88]

    ABŞ, 1810-cu ildən ən az 1890-cı ilədək Mississippi çayının qərbindəki Hindi müharibələrində vuruşdu.[89] Bu münaqişələrin əksəriyyəti yerli hindi ərzilərinin güzəştə gedilməsi və sonuncuların hindi rezervlərinə məhkum olması ilə nəticələndi. Bu, mexaniki becərilən əkin sahələrini daha da genişləndiridi, beynəlxalq bazarlar üçün əlavə dəyərləri artırdı.[90] Materik genişlənməsi 1867-ci ildə Rusiyadan Alyaskanın satın alınmasını da əhatə etmişdi.[91] 1893-cü ildə Havayda Amerikayönümlü qüvvələr monarxiyanı devirdi və 1898-ci ildə ABŞ-a qoşulacaq Havay Respublikasını yaratdı. Eyni il İspan-ABŞ müharibəsi nəticəsində Puerto-Riko, Quam və Filippin İspaniya tərəfindən güzəştə gedildi.[92] 1900-cü ildə İkinci Samoa Vətəndaş müharibəsi başa çatdıqdan sonra Amerika Samoası ABŞ tərəfindən əldə edildi.[93] ABŞ 1917-ci ildə ABŞ Vircin adalarını Danimarkadan satın aldı.[94]

    XIX əsrin sonu və XX əsrin əvvəllərində sürətli iqtisadi inkişaf bir çox görkəmli sənayeçilərin yüksəlməsinə səbəb oldu. Kornelius Vanderbilt, Con Rokfeller və Endrü Karnegi kimi maqnatlar dəmir yolu, neft və polad sənayesində milli irəliləyişə rəhbərlik etmişdi. Bankçılıq C. P. Morqanın əhəmiyyətli rolu ilə birlikdə iqtisadiyyatın mühüm hissəsinə çevrildi. Edison və Tesla elektrik enerjisinin sənayeyə, evlərə və küçələrin işıqlandırılması üçün geniş yayılmasını öz öhdələrinə götürdülər. Henri Ford avtomobil sənayesində inqilab etdi. Amerika iqtisadiyyatı bum yaşayaraq dünyanın ən nəhənginə çevrildi və ABŞ böyük güc statusu əldə etdi.[95] Bu dramatik dəyişikliklər ictimai iğtişaşlar və populist, sosialist və anarxist hərəkatların yüksəlməsi ilə müşayiət olundu.[96] Bu dövr sonunda qadınlara seçki hüququnun verilməsi, spirtli içki qadağası, istehlak mallarının tənzimlənməsi, işçi vəziyyətinə rəqabət və diqqətin təmin edilməsi üçün daha çox antiinhisar tədbirləri daxil olmaqla, bir çox ictimai sahələrdə ciddi islahatlar keçirən Proqressiv dövrünün inkişafı ilə sona çatdı.[97][98][99]

    Birinci Dünya müharibəsi, Böyük böhran və İkinci Dünya Müharibəsi Ətraflı bax: Birinci Dünya müharibəsi, Böyük böhran və İkinci Dünya müharibəsi
     
    Böyük böhran dövründə, 1931-ci ildə Empayr Steyt Bildinq tamamlandığında dünyanın ən hündür binası idi.

    ABŞ Birinci Dünya müharibəsinin başladığı 1914-cü ildən Mərkəzi qüvvələrin axınına qarşı Müttəfiq dövlətləri ilə formal olaraq yanaşı "dəstək qüvvə" qismində müharibəyə qoşulduğu 1917-ci ilə qədər bitərəf qaldı. 1919-cu ildə prezident Vudro Vilson Paris Sülh Konfransında aparıcı diplomatik rol oynadı və ABŞ-ın Millətlər Liqasına qoşulmasını güclü şəkildə müdafiə etdi. Buna baxmayaraq, Senat bunu təsdiqləməkdən imtina etdi və Millətlər Liqasını təsis edən Versal müqaviləsini ratifikasiya etmədi.[100]

    1920-ci ildə qadın hüquqları hərəkatı qadınlara seçki hüququ verən konstitusiya dəyişikliyinin qəbulunu təmin etmişdi.[101] 1920-ci və 1930-cu illərdə kütləvi kommunikasiya üçün radioların artışı və erkən televiziyanın ixtirası müşahidə edildi.[102] Kükrəyən iyirmilərin tərəqqisi 1929-cu il Uoll-Strit iflası və Böyük böhranın başlanğıcı ilə sona çatdı. 1932-ci ildə prezident seçildikdən sonra Franklin D. Ruzvelt Sosial Təminatın yaradılmasını da əhatə edən Yeni xətt ilə cavab verdi.[103] Amerikanın cənubundan milyonlarla afroamerikalının böyük köçü Birinci Dünya müharibəsindən əvvəl başlamış və 1960-cı illərə qədər davam etmişdir;[104] halbuki, 1930-cu illərin ortalarında Toz kasası bir çox kənd təsərrüfatı icmalarını yoxsullaşdırdı və qərbə yeni köç dalğasını gücləndirdi.[105]

    İkinci Dünya müharibəsi dövründə əvvəlcə bitərəf olan ABŞ Almaniyanın Avropa qitəsinin böyük hissəsini işğal etməsi ilə 1941-ci il mart ayında Lend-Liz proqramı vasitəsilə Müttəfiqlərə material tədarük etməyə başladı. 7 dekabr 1941-ci ildə Yaponiya imperiyasının gözlənilmədən başladığı Pörl-Harbor hücumu ABŞ-ı Ox qüvvələrinə qarşı Müttəfiqlərə qoşulmağa təşviq etdi.[106] Müharibə dövründə ABŞ Britaniya, Sovet İttifaqı və Çin ilə yanaşı müharibədən sonrakı dünya planını razılaşdıran Müttəfiq qüvvələrinin "Dörd polisindən"[107] biri hesab olunurdu.[108][109] Ölkə təxminən 400.000 hərbi personalını itirməsinə[110] baxmayaraq müharibədən iqtisadi və hərbi nüfuzunu daha da artıraraq nisbətən zərər görmədən çıxdı.[111]

     
    Manhetten layihəsinin Triniti sınağı nüvə silahının ilk partlayışı idi.

    Böyük Britaniya, Sovet İttifaqı və digər müttəfiqlər ilə yeni beynəlxalq maliyyə institutları və Avropanın müharibədən sonra yenidən qurulması haqqında müqavilələrin imzalandığı Bretton-Vuds və Yalta konfranslarında ABŞ-ın aparıcı rolu olmuşdur. Müttəfiqlər Avropada qələbə qazandıqda 1945-ci ildə San-Fransiskoda keçirilən beynəlxalq konfransda müharibədən sonra fəaliyyətə başlayacaq BMT Nizamnaməsi hazırlandı.[112] ABŞ ilk nüvə bombasını inkişaf etdirdi və Yaponiyanın Hiroşima və Naqasaki şəhərlərində istifadə etməsi yaponların təslim olmasına səbəb olaraq 2 sentyabrda İkinci Dünya müharibəsini sonlandırdı.[113][114] Qələbə Günü olaraq bilinən parad və bayramlar başladı.[115]

    Soyuq müharibə və mülki hüquqlar dövrü
    Gnome-searchtool.svg  Əsas məqalələr: ABŞ tarixi (1945–1964), ABŞ tarixi (1964–1980), və ABŞ tarixi (1980–1991)
    Ətraflı bax: Soyuq müharibə, Mülki hüquqlar hərəkatı, Yoxsulluğa qarşı müharibə, Kosmik yarış və Reyqanomika
     
    Martin Lüter Kinq Sent-Pol şəhərində yerləşən Minnesota Universitetində Vyetnam müharibəsinə qarşı mitinqdə çıxış edərkən, 27 aprel 1967-ci il
     
    ABŞ Prezidenti Ronald Reyqan (solda) və Sov.İKP MK-nın Baş katibi Mixail Qorbaçovun (sağda) 1985-ci ildə Cenevrədə görüşü

    İkinci Dünya müharibəsindən sonra Soyuq müharibə kimi tanınan dövrdə ideoloji olaraq kapitalizm və kommunizm[116] və geosiyasi baxımdan Atlantik və Avrasiya düşərgələrinə bölünmüş ABŞ və Sovet İttifaqı güc yarışına başladı. Bir tərəfdə ABŞ və onun NATO müttəfiqləri, digər tərəfdə isə SSRİ və onun Varşava Paktı müttəfiqləri ilə Avropanın hərbi əlaqələrində hökmranlıq edirdilər. ABŞ kommunist nüfuzunun genişlənməsinə qarşı çəkindirmə siyasəti hazırladı. ABŞ və Sovet İttifaqı vasitəçilik müharibələri etsələr və güclü nüvə silahları inkişaf etdirsələr də iki ölkə birbaşa hərbi münaqişədən çəkinirdi.

    ABŞ bir çox hallarda Sovet himayəsində olduğunu düşündüyü Üçüncü dünya hərəkatına qarşı çıxırdı və bəzən sağçı hökumətlərə qarşı rejim dəyişikliyi üçün birbaşa müdaxilə edirdi.[117] 1950–53-cü illərdə Koreya müharibəsində Amerika əsgərləri kommunist Çin və Şimali Koreya qüvvələri ilə döyüşdülər.[118] Sovet İttifaqının 1957-ci ildə ilk süni peyki buraxması və 1961-ci ildə ilk insanlı kosmik uçuşu başlatmasına qarşı 1969-cu ildə ABŞ-ın Aya insanın ayaq basdığı ilk ölkəyə çevrilməsi "Kosmik yarış"-ın başlanğıcını qoydu.[118] Cənub-Şərqi Asiyada vasitəçilik müharibəsi sonda Vyetnam müharibəsində ABŞ-ın tam iştirak etməsi ilə nəticələndi.

    Öz ölkəsində ABŞ davamlı iqtisadi inkişafa və əhalisinin və orta sinifin sürətlə artımına nail oldu. Ştatlararası avtomagistral sisteminin tikintisi növbəti on illər ərzində ölkənin infrastrukturuna böyük təsir göstərdi. Milyonlarla insan fermalardan və daxili şəhərlərdən böyük şəhərətrafı mənzillərə köçdü.[119][120] 1959-cu ildə Havay ölkəyə qoşulan 50-ci və sonuncu ABŞ ştatı oldu.[121] Artan mülki hüquqlar hərəkatı Martin Lüter Kinqin görkəmli liderliyi və öndərliyində seqreqasiya və diskriminasiyaya qarşı dinc mübarizədən istifadə edirdi. Məhkəmə qərarları və qanunvericiliyin birləşməsi irqçi ayrı-seçkiliyi dayandırmağa çalışan 1968-ci il Mülki Hüquqlar aktı ilə başa çatmışdı.[122][123][124] Bu arada, Vyetnam müharibəsinə, qara millətçiliyinə və seksual inqilaba qarşı alovlanan kontur-mədəniyyət hərəkatı genişlənirdi.

    Medikeyr və Medikeydin yaradılması, eləcə də yaşlılara və yoxsullara tibbi səhiyyə xidməti təmin edən müfavif olaraq qida talonu və himayəsində uşaqlar olan ailələrə yardım adlı iki proqram daxil olmaqla "Yoxsulluğa qarşı müharibə"nin başlaması sosial təminat hüquqlarını və xərclərini genişləndirdi.[125]

    1970-ci illər və 1980-ci illərin əvvəlləri staqflyasiyanın başlanğıcı oldu. 1980-ci ildə prezident seçildikdən sonra Ronald Reyqan iqtisadi durgunluğa azad bazar yönümlü islahatlarla cavab verdi. Yumşalmanın çöküşündən sonra o, "çəkindirmə"dən imtina etdi və SSRİ-yə qarşı daha təcavüzkar "geriyə qaytarma" strategiyasına başladı.[126][127][128][129][130] Keçən on il ərzində qadınların əmək fəaliyyətində iştirakının artmasından sonra 1985-ci ilədək yaşı 16 və daha çox olan qadınların əksəriyyəti işlə təmin olundu.[131]

    1980-ci illərin sonları Sovet İttifaqı ilə münasibətlərə "yumşalma" gətirdi və 1991-ci ildə onun dağılması Soyuq Müharibəni sonlandırdı.[132][133][134][135] Bu, ABŞ-ın dünyadakı dominant supergücü kimi tək qütblü[136] olmasına gətirib çıxardı. İkinci Dünya müharibəsindən sonrakı dövrdə ortaya çıxan Pax Americana konsepsiyası Soyuq müharibədən sonra yeni dünya nizamı termini olaraq geniş populyarlıq qazanmışdı.

    Yeni tarix
    Gnome-searchtool.svg  Əsas məqalələr: ABŞ tarixi (1991–2008) və ABŞ tarixi (2008-bügünə qədər)
    Ətraflı bax: Körfəz müharibəsi, 11 sentyabr terror aktları, Terrorizmlə Mübarizə, 2007-2008-ci il maliyyə böhranı və Xəstə müdafiəsi və əlverişli qayğı aktı
     
    Aşağı Manhettendə yerləşən Dünya Ticarət Mərkəzi islam terorist qrupu Əl-Qaidə tərəfindən törədilən 2001-ci il 11 sentyabr terror aktları zamanı
     
    Onun yerində yeni tikilmiş Dünya Ticarət Mərkəzi 1

    Soyuq müharibədən sonra 1990-cı ildə Səddam Hüseynin rəhbərliyində İraqın ABŞ-ın müttəfiqi olan Küveyti işğal və birləşdirməyə cəhd etdiyi vaxt Yaxın Şərqdə yaranan münaqişə 1990-cı ildə böhrana səbəb oldu. Qeyri-sabitliyin digər bölgələrə yayılacağından qorxan prezident Corc H. U. Buş Səudiyyə Ərəbistanı müdafiə məqsədi ilə Səhra qalxanı əməliyyatı və Səhra fırtınası əməliyyatına başladı, İraqa qarşı ABŞ liderliyindəki 34 ölkədən olan koalisiya qüvvələri İraq qüvvələrini Küveytdən müvəffəqiyyətlə çıxartdı və keçmiş monarxiyanı bərpa etdi.[137]

    ABŞ-ın müdafiə şəbəkələrindən yaranan İnternet beynəlxalq akademik şəbəkələrə, sonra isə 1990-cı illərdə ictimaiyyətə yayılır, bu da qlobal iqtisadiyyata, cəmiyyətə və mədəniyyətə böyük təsir göstərir.[138]

    Dot-kom bumu, Alan Qrinspen rəhbərliyində sabit pul siyasəti və sosial təminat xərclərinin azaldılması səbəbiylə, 1990-cı illər 2001-ci ildə sona çatan müasir ABŞ tarixində ən uzun iqtisadi böyüməyə şahid oldu.[139] 1994-cü ilin əvvəllərində ABŞ 450 milyon insanın 17 trilyon $ dəyərində məhsul və xidmət istehsal etdiyi Şimali Amerika Azad Ticarət Assosiasiyasına (NAFTA) daxil oldu. Müqavilənin məqsədi 1 yanvar 2008-ci ilədək ABŞ, Kanada və Meksika arasında ticarət və investisiya maneələrini aradan qaldırmaq idi. Üç tərəfdaş arasında ticarət NAFTA qüvvəyə mindikdən sonra artmışdır.[140]

    2001-ci il sentyabrın 11-də Əl-Qaidə terrorçuları Nyu-York şəhərindəki Dünya Ticarət Mərkəzinə və Vaşinqtonda yerləşən Pentaqona zərbə vurdu, təxminən 3,000 nəfər həlak oldu.[141] Buna cavab olaraq ABŞ, Əfqanıstanda müharibə və İraq müharibəsini əhatə edən Terrorizmlə Mübarizə başlatdı.[142][143] 2007-ci ildə Buş administrasiyası İraq müharibəsində böyük hərbi birlikləri artırmış,[144] bu da şiddətin müvəffəqiyyətlə azaldılmasına və regionda daha çox sabitliyə gətirib çıxarmışdı.[145][146]

    Əlverişli mənzillərin təşviq edilməsi üçün hökumət siyasəti,[147] korporativ və tənzimləyici idarəetmədə geniş yayılmış uğursuzluqlar[148] və Federal Ehtiyat tərəfindən müəyyən edilmiş tarixən aşağı faiz dərəcələri[149] Böyük böhrandan sonra ölkə tarixində ən böyük daralma olan 2008-ci il maliyyə böhranı ilə nəticələnən 2000-ci illərin ortalarının mənzil bumuna səbəb oldu.[150] İlk afroamerikalı[151] və çoxirqli[152] prezident olan Barak Obama böhranın ortasında 2008-ci ildə seçilmiş[153] və böhranın mənfi təsirlərini azaltmaq və təkrarlanmamasını təmin etmək üçün stimullaşdırıcı tədbirlər olan Dodd-Frank Uoll-Strit islahatları və istehlakçı qoruma aktının qəbuluna nail oldu. Bu stimul infrastrukturun təkmilləşdirilməsinə[154] və işsizliyin nisbətən azalmasına şərait yaratdı.[155] İqtisadiyyata təsirləri haqqında müzakirələr olmasına baxmayaraq[156] Dodd-Frank maliyyə sabitliyi və istehlakçı qorumasını yaxşılaşdırdı.[157]

    2010-cu ildə Obama administrasiyası təxminən beş on il ərzində ölkənin səhiyyə sisteminə mandat, subsidiya və sığorta mübadiləsi daxil olmaqla ən geniş islahatları həyayta keçirən əlverişli qayğı aktını qəbul etdi. Qanun 2016-cı ildə 24 milyon nəfəri əhatə edərək, sağlamlıq sığortası olmayan insanların sayının və faizinin əhəmiyyətli dərəcədə azaldılmasına gətirib çıxardı,[158] lakin səhiyyə xərcləri, sığorta haqları və iqtisadi göstəricilərə təsirləri səbəbindən mübahisəli qalır.[159] 2009-cu il iyun ayında tənəzzülün miniumuma çatmasına baxmayaraq, seçicilər iqtisadiyyatın bərpasının yavaş tempi qarşısında məyus qaldılar. Obamanın siyasətinə qarşı çıxan Respublikaçılar 2010-cu ildə səs çoxluğu ilə Nümayəndələr Palatasını və 2014-cü ildə Senatı nəzarət altına aldılar.[160]

    2009 və 2010-cu illərdə İraqdakı ABŞ qoşunlarının böyük qismi geri çəkildi və bölgədəki müharibənin 2011-ci il dekabr ayında rəsmən bitdiyi elan edildi.[161] Geri çəkilmə Əl-Qaidənin bölgədəki varisi olan İraq Şam İslam Dövlətinin yüksəlməsi nəticəsində məzhəb qiyamlarının artmasına səbəb oldu.[162][163] 2014-cü ildə Obama Kuba ilə tam diplomatik əlaqələrin bərpa ediləcəyini elan etdi.[164] Növbəti il, ABŞ 5+1 qrupu ölkələrinin üzvü olaraq İranın nüvə proqramının inkişafını ləngitməyə yönəldilmiş saziş olan Hərtərəfli Birgə Fəaliyyət Planını imzaladı,[165] baxmayaraq ki, ABŞ 2018-ci il may ayında sazişdən geri çəkildi.[166] 2016-cı il ABŞ Prezident seçiklərində Respublikaçı Donald Tramp ABŞ-ın 45-ci prezidenti seçildi. Tramp ABŞ tarixində ən yaşlı və ən varlı prezident seçilmişdir.[167]

    Erlandson, Rick və Vellanoweth, 2008. səh. 19 Savage, 2011. səh. 55 Haviland, Walrath və Prins, 2013. səh. 219 Fladmark, 2017. səh. 55–69 Meltzer, 2009. səh. 129 Waters, Stafford, 2007. səh. 1122–1126 Flannery, 2015. səh. 173–185 Gelo, 2018 Lockard, 2010. səh. 315 Inghilleri, 2016. səh. 117 Martinez, Sage və Ono, 2016. səh. 4 Fagan, 2016. səh. 390 Martinez, Bordeaux, 2016. səh. 602 Weiss, Jacobson, 2000. səh. 180 Dean R. Snow. The Iroquois. Blackwell Publishers, Ltd. 1994. ISBN 978-1-55786-938-8. İstifadə tarixi: 16 iyul 2010. Pearce, Charles E.M.; Pearce, F. M. Oceanic Migration: Paths, Sequence, Timing and Range of Prehistoric Migration in the Pacific and Indian Oceans. Springer Science & Business Media. 17 iyun 2010. səh. 167. ISBN 978-90-481-3826-5. 2022-03-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-10-31. Whittaker, Elvi W. The Mainland Haole: The White Experience in Hawaii. Columbia University Press. Yanvar 1986. səh. 3. ISBN 978-0-231-05316-7. 2022-03-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-10-31. Paul Joseph. The SAGE Encyclopedia of War: Social Science Perspectives. SAGE Publications. 11 oktyabr 2016. səh. 590. ISBN 978-1-4833-5988-5. 2021-10-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-11-24. "The Cambridge encyclopedia of human paleopathology Arxivləşdirilib 2016-02-08 at the Wayback Machine". Arthur C. Aufderheide, Conrado Rodríguez-Martín, Odin Langsjoen (1998). Cambridge University Press. p. 205. ISBN 0-521-55203-6 Bianchine, Russo, 1992 pp. 225–232 ↑ 1 2 3 Perdue, Green, 2005. səh. 40 ↑ 1 2 Haines, Haines və Steckel, 2000. səh. 12 Thornton, 1998. səh. 34 Volo, Volo, 2007. səh. 11 Cowper, 2011. səh. 67 Wilson, Thompson, 1997. səh. 14 Ripper, 2008 p. 6 Ripper, 2008 p. 5 Calloway, 1998, p. 55 ↑ 1 2 "St. Augustine Florida, The Nation's Oldest City". staugustine.com (ingilis). 2017-10-19 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-10-31. Joseph, 2016. səh. 590 Remini, 2007. səh. 2–3 Johnson, 1997. səh. 26–30 Walton, 2009, fəsil 3 Lemon, 1987 Jackson, L. P. "Elizabethan Seamen and the African Slave Trade". The Journal of Negro History. 9 (1). 1924: 1–17. doi:10.2307/2713432. JSTOR 2713432. Tadman, 2000, p. 1534 Schneider, 2007, p. 484 Lien, 1913, p. 522 Davis, 1996, p. 7 Quirk, 2011, p. 195 Bilhartz, Terry D.; Elliott, Alan C. Currents in American History: A Brief History of the United States. M.E. Sharpe. 2007. ISBN 978-0-7656-1817-7. 2021-08-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-11-01. Wood, Gordon S. The Creation of the American Republic, 1776–1787. UNC Press Books. 1998. səh. 263. ISBN 978-0-8078-4723-7. 2021-08-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-11-02. Walton, 2009, pp. 38–39 Foner, Eric. The Story of American Freedom (1st). W.W. Norton. 1998. 4–5. ISBN 978-0-393-04665-6. Walton, 2009, p. 35 Otis, James. The Rights of the British Colonies Asserted and Proved. 1763. Pethick, Derek. The Nootka Connection: Europe and the Northwest Coast 1790–1795. Vancouver: Douglas & McIntyre. 1980. 8–9. ISBN 978-0-88894-279-1. Pethick, Derek. The Nootka Connection: Europe and the Northwest Coast 1790–1795. Vancouver: Douglas & McIntyre. 1980. 7–8. ISBN 978-0-88894-279-1. Robert J. King, "'The long wish'd for object' — Opening the trade to Japan, 1785–1795", The Northern Mariner / le marin du nord, vol. XX, no. 1, January 2010, pp. 1–35. Collingridge, Vanessa. Captain Cook: The Life, Death and Legacy of History's Greatest Explorer. Ebury Press. 2003. səh. 380. ISBN 978-0-09-188898-5. Hayes, Derek. Historical Atlas of the Pacific Northwest: Maps of exploration and Discovery. Sasquatch Books. 1999. 42–43. ISBN 978-1-57061-215-2. Humphrey, Carol Sue. The Revolutionary Era: Primary Documents on Events from 1776 To 1800. Greenwood Publishing. 2003. 8–10. ISBN 978-0-313-32083-5. 2021-08-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-11-28. ↑ 1 2 Fabian Young, Alfred; Nash, Gary B.; Raphael, Ray. Revolutionary Founders: Rebels, Radicals, and Reformers in the Making of the Nation. Random House Digital. 2011. 4–7. ISBN 978-0-307-27110-5. 2021-08-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-11-28. Samuel, 1920. səh. 323-324 Greene and Pole, A Companion to the American Revolution p 357. Jonathan R. Dull, A Diplomatic History of the American Revolution (1987) p. 161. Lawrence S. Kaplan, "The Treaty of Paris, 1783: A Historiographical Challenge", International History Review, Sept 1983, Vol. 5 Issue 3, pp 431–442 Boyer, 2007, pp. 192–193 Cogliano, Francis D. Thomas Jefferson: Reputation and Legacy. University of Virginia Press. 2008. səh. 219. ISBN 978-0-8139-2733-6. 2021-08-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-11-29. Walton, 2009, p. 43 Gordon, 2004, pp. 27,29 Clark, Mary Ann. Then We'll Sing a New Song: African Influences on America's Religious Landscape. Rowman & Littlefield. May 2012. səh. 47. ISBN 978-1-4422-0881-0. Heinemann, Ronald L., et al., Old Dominion, New Commonwealth: a history of Virginia 1607–2007, 2007 ISBN 978-0-8139-2609-4, p.197 Billington, Ray Allen; Ridge, Martin. Westward Expansion: A History of the American Frontier. UNM Press. 2001. səh. 22. ISBN 978-0-8263-1981-4. "Louisiana Purchase" (PDF). National Park Services. 2011-10-29 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 1 mart 2011. Wait, Eugene M. America and the War of 1812. Nova Publishers. 1999. səh. 78. ISBN 978-1-56072-644-9. 2021-08-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-11-29. Klose, Nelson; Jones, Robert F. United States History to 1877. Barron's Educational Series. 1994. səh. 150. ISBN 978-0-8120-1834-9. Winchester, pp. 198, 216, 251, 253 Morrison, Michael A. Slavery and the American West: The Eclipse of Manifest Destiny and the Coming of the Civil War. University of North Carolina Press. 28 aprel 1997. 13–21. ISBN 978-0-8078-4796-1. 2021-08-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-12-09. Kemp, Roger L. Documents of American Democracy: A Collection of Essential Works. McFarland. 2010. səh. 180. ISBN 978-0-7864-4210-2. 2021-10-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 oktyabr 2015. McIlwraith, Thomas F.; Muller, Edward K. North America: The Historical Geography of a Changing Continent. Rowman & Littlefield. 2001. səh. 61. ISBN 978-0-7425-0019-8. İstifadə tarixi: 25 oktyabr 2015. Madley, Benjamin (2016). An American Genocide: The United States and the California Indian Catastrophe, 1846–1873. Yale University Press. ISBN 978-0-300-23069-7. Johansen, Bruce E.; Pritzker, Barry M. "California Indians, Genocide of". Encyclopedia of American Indian History [4 volumes]. ABC-CLIO. 23 iyul 2007. 226–231. 2022-06-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-09-19 – Google Books vasitəsilə. Lindsay, Brendan C. Murder State: California's Native American Genocide, 1846–1873 (ingilis). U of Nebraska Press. 2012. ISBN 978-0-8032-4021-6. 2022-03-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-09-19. Wolf, Jessica. "Revealing the history of genocide against California's Native Americans". UCLA Newsroom (ingilis). 2021-10-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 iyul 2018. Rawls, James J. A Golden State: Mining and Economic Development in Gold Rush California. University of California Press. 1999. səh. 20. ISBN 978-0-520-21771-3. 2021-08-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-12-10. Black, Jeremy. Fighting for America: The Struggle for Mastery in North America, 1519–1871. Indiana University Press. 2011. səh. 275. ISBN 978-0-253-35660-4. 2021-08-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-12-10. Wishart, David J. Encyclopedia of the Great Plains. University of Nebraska Press. 2004. səh. 37. ISBN 978-0-8032-4787-1. 2022-03-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-12-10. Stuart Murray. Atlas of American Military History. Infobase Publishing. 2004. səh. 76. ISBN 978-1-4381-3025-5. 2021-08-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 oktyabr 2015.
    Harold T. Lewis. Christian Social Witness. Rowman & Littlefield. 2001. səh. 53. ISBN 978-1-56101-188-9. 2021-10-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-12-10.
    ↑ 1 2 Patrick Karl O'Brien. Atlas of World History. Oxford University Press. 2002. səh. 184. ISBN 978-0-19-521921-0. 2015-09-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 oktyabr 2015. Vinovskis, Maris. Toward A Social History of the American Civil War: Exploratory Essays. Cambridge; New York: Cambridge University Press. 1990. səh. 4. ISBN 978-0-521-39559-5. "1860 Census" (PDF). U.S. Census Bureau. 2008-08-24 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 10 iyun 2007. Yeddinci səhifədə ümumi kölə əhalisinin 3,953,760 nəfər olduğu siyahılanmışdır. De Rosa, Marshall L. (1997). The Politics of Dissolution: The Quest for a National Identity and the American Civil War. Edison, NJ: Transaction. p. 266. ISBN 1-56000-349-9. Shearer Davis Bowman. Masters and Lords: Mid-19th-Century U.S. Planters and Prussian Junkers. Oxford UP. 1993. səh. 221. ISBN 978-0-19-536394-4. 2022-05-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-02-17. Jason E. Pierce. Making the White Man's West: Whiteness and the Creation of the American West. University Press of Colorado. 2016. səh. 256. ISBN 978-1-60732-396-9. 2021-10-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-02-17. Marie Price; Lisa Benton-Short. Migrants to the Metropolis: The Rise of Immigrant Gateway Cities. Syracuse University Press. 2008. səh. 51. ISBN 978-0-8156-3186-6. 2021-10-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-02-17. "Statue of Liberty". World Heritage. UNESCO. 2018-12-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 20 oktyabr 2011. John Powell. Encyclopedia of North American Immigration. Infobase Publishing. 2009. səh. 74. ISBN 978-1-4381-1012-7. 2021-08-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 oktyabr 2015. Winchester, pp. 351, 385 Michno, Gregory. Encyclopedia of Indian Wars: Western Battles and Skirmishes, 1850–1890. Mountain Press Publishing. 2003. ISBN 978-0-87842-468-9. "Toward a Market Economy". CliffsNotes. Houghton Mifflin Harcourt. 2015-06-22 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 dekabr 2014. "Purchase of Alaska, 1867". Office of the Historian. U.S. Department of State. 2016-01-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 dekabr 2014. "The Spanish-American War, 1898". Office of the Historian. U.S. Department of State. 2019-06-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 24 dekabr 2014. Ryden, George Herbert. The Foreign Policy of the United States in Relation to Samoa. New York: Octagon Books, 1975. "Virgin Islands History". Vinow.com. 2017-01-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 yanvar 2018. Kirkland, Edward. Industry Comes of Age: Business, Labor, and Public Policy (1961). 400–405. Zinn, 2005, pp. 321–357 Paige Meltzer, "The Pulse and Conscience of America" The General Federation and Women's Citizenship, 1945–1960," Frontiers: A Journal of Women Studies (2009), Vol. 30 Issue 3, pp. 52–76. James Timberlake, Prohibition and the Progressive Movement, 1900–1920 (Harvard UP, 1963) George B. Tindall, "Business Progressivism: Southern Politics in the Twenties," South Atlantic Quarterly 62 (Winter 1963): 92–106. McDuffie, Jerome; Piggrem, Gary Wayne; Woodworth, Steven E. (2005). U. S. History Super Review. Piscataway, NJ: Research & Education Association. p. 418. ISBN 0-7386-0070-9. Voris, Jacqueline Van. Carrie Chapman Catt: A Public Life. Women and Peace Series. New York City: Feminist Press at CUNY. 1996. səh. vii. ISBN 978-1-55861-139-9. Carrie Chapmann Catt led an army of voteless women in 1919 to pressure Congress to pass the constitutional amendment giving them the right to vote and convinced state legislatures to ratify it in 1920. ... Catt was one of the best-known women in the United States in the first half of the twentieth century and was on all lists of famous American women. Winchester pp. 410–411 Axinn, June; Stern, Mark J. Social Welfare: A History of the American Response to Need (7th). Boston: Allyn & Bacon. 2007. ISBN 978-0-205-52215-6. Lemann, Nicholas. The Promised Land: The Great Black Migration and How It Changed America. New York: Alfred A. Knopf. 1991. səh. 6. ISBN 978-0-394-56004-5. James Noble Gregory. American Exodus: The Dust Bowl Migration and Okie Culture in California. Oxford University Press. 1991. ISBN 978-0-19-507136-8. 2021-08-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 oktyabr 2015.
    "Mass Exodus From the Plains". American Experience. WGBH Educational Foundation. 2013. 2017-03-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 oktyabr 2014.
    Fanslow, Robin A. "The Migrant Experience". American Folklore Center. Library of Congress. 6 aprel 1997. 2014-10-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 oktyabr 2014.
    Walter J. Stein. California and the Dust Bowl Migration. Greenwood Press. 1973. ISBN 978-0-8371-6267-6. 2021-10-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 oktyabr 2015.
    Yamasaki, Mitch. "Pearl Harbor and America's Entry into World War II: A Documentary History" (PDF). World War II Internment in Hawaii. 13 dekabr 2014 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 14 yanvar 2015. Kelly, Brian. "The Four Policemen and. Postwar Planning, 1943–1945: The Collision of Realist and. Idealist Perspectives". 2015-10-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 iyun 2014. Hoopes, Brinkley, 1997. səh. 100 Gaddis, 1972. səh. 25 Leland, Anne; Oboroceanu, Mari–Jana. "American War and Military Operations Casualties: Lists and Statistics" (PDF). Congressional Research Service. 26 fevral 2010. 2018-12-09 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 18 fevral 2011. p. 2. Kennedy, Paul (1989). The Rise and Fall of the Great Powers. New York: Vintage. p. 358. ISBN 0-679-72019-7 "The United States and the Founding of the United Nations, August 1941 – October 1945". U.S. Dept. of State, Bureau of Public Affairs, Office of the Historian. Oktyabr 2005. 2005-10-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 11 iyun 2007. "Why did Japan surrender in World War II? | The Japan Times". The Japan Times (ingilis). 2022-06-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 fevral 2017. Pacific War Research Society (2006). Japan's Longest Day. New York: Oxford University Press. ISBN 4-7700-2887-3. "The National WWII Museum | New Orleans: Learn: For Students: WWII at a Glance: Remembering V-J Day". www.nationalww2museum.org. 2017-06-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 fevral 2017. Wagg, Stephen; Andrews, David. East Plays West: Sport and the Cold War. Routledge. 2012. səh. 11. ISBN 978-1-134-24167-5. 2021-08-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-03-03. Blakeley, 2009, p. 92 Arxivləşdirilib 2021-10-09 at the Wayback Machine ↑ 1 2 Collins, Michael. Liftoff: The Story of America's Adventure in Space. New York: Grove Press. 1988. Winchester, pp. 305–308 Blas, Elisheva. "The Dwight D. Eisenhower National System of Interstate and Defense Highways" (PDF). societyforhistoryeducation.org. Society for History Education. 2017-04-02 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 19 yanvar 2015. Richard Lightner. Hawaiian History: An Annotated Bibliography. Greenwood Publishing Group. 2004. səh. 141. ISBN 978-0-313-28233-1. 2021-08-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-03-03. Dallek, Robert. Lyndon B. Johnson: Portrait of a President. Oxford University Press. 2004. səh. 169. ISBN 978-0-19-515920-2. "Our Documents – Civil Rights Act (1964)". United States Department of Justice. 2021-09-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 iyul 2010. "Remarks at the Signing of the Immigration Bill, Liberty Island, New York". 3 oktyabr 1965. 16 may 2016 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 1 yanvar 2012. "Social Security". ssa.gov. 2021-05-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 oktyabr 2015. Soss, 2010, p. 277 Fraser, 1989 Ferguson, 1986, pp. 43–53 Williams, pp. 325–331 Niskanen, William A. Reaganomics: an insider's account of the policies and the people. Oxford University Press. 1988. səh. 363. ISBN 978-0-19-505394-4. İstifadə tarixi: 25 oktyabr 2015. "Women in the Labor Force: A Databook" (PDF). U.S. Bureau of Labor Statistics. 2013. səh. 11. 2021-08-17 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 21 mart 2014. Howell, Buddy Wayne. The Rhetoric of Presidential Summit Diplomacy: Ronald Reagan and the U.S.-Soviet Summits, 1985–1988. Texas A&M University. 2006. səh. 352. ISBN 978-0-549-41658-6. 2017-01-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 oktyabr 2015. Kissinger, Henry. Diplomacy. Simon & Schuster. 2011. 781–784. ISBN 978-1-4391-2631-8. İstifadə tarixi: 25 oktyabr 2015.
    Mann, James. The Rebellion of Ronald Reagan: A History of the End of the Cold War. Penguin. 2009. səh. 432. ISBN 978-1-4406-8639-9.
    Hayes, 2009 USHistory.org, 2013 Charles Krauthammer, "The Unipolar Moment," Foreign Affairs, 70/1, (Winter 1990/1), 23–33. Persian Gulf War // Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica, Inc. 2016. 2015-06-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 24 yanvar 2017. Winchester, pp. 420–423 Dale, Reginald. "Did Clinton Do It, or Was He Lucky?". The New York Times. 18 fevral 2000. 2016-09-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 mart 2013.
    Mankiw, N. Gregory. Macroeconomics. Cengage Learning. 2008. səh. 559. ISBN 978-0-324-58999-3. İstifadə tarixi: 25 oktyabr 2015.
    "North American Free Trade Agreement (NAFTA) | United States Trade Representative". www.ustr.gov. 2013-03-17 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 11 yanvar 2015.
    Thakur; Manab Thakur Gene E Burton B N Srivastava. International Management: Concepts and Cases. Tata McGraw-Hill Education. 1997. 334–335. ISBN 978-0-07-463395-3. 2021-08-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 oktyabr 2015.
    Akis Kalaitzidis; Gregory W. Streich. U.S. Foreign Policy: A Documentary and Reference Guide. ABC-CLIO. 2011. səh. 201. ISBN 978-0-313-38376-2. 2021-09-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-03-05.
    Flashback 9/11: As It Happened. Fox News. 9 sentyabr 2011. 2021-08-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 mart 2013.
    "America remembers Sept. 11 attacks 11 years later". CBS News. Associated Press. 11 sentyabr 2012. 2013-10-17 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 mart 2013.
    "Day of Terror Video Archive". CNN. 2005. 2010-11-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 mart 2013.
    Walsh, Kenneth T. "The 'War on Terror' Is Critical to President George W. Bush's Legacy". U.S. News & World Report. 9 dekabr 2008. 2021-10-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 mart 2013.
    Atkins, Stephen E. The 9/11 Encyclopedia: Second Edition. ABC-CLIO. 2011. səh. 872. ISBN 978-1-59884-921-9. 2021-08-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 oktyabr 2015.
    Wong, Edward. "Overview: The Iraq War". The New York Times. 15 fevral 2008. 2018-02-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 mart 2013.
    Johnson, James Turner. The War to Oust Saddam Hussein: Just War and the New Face of Conflict. Rowman & Littlefield. 2005. səh. 159. ISBN 978-0-7425-4956-2. İstifadə tarixi: 25 oktyabr 2015.
    Durando, Jessica; Green, Shannon Rae. "Timeline: Key moments in the Iraq War". USA Today. Associated Press. 21 dekabr 2011. 2020-09-04 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 mart 2013.
    George W. Bush. "Fact Sheet: The New Way Forward in Iraq". Office of the Press Secretary. 10 yanvar 2007. 2022-03-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 yanvar 2017. After talking to some Afghan leaders, it was said that the Iran's would be revolting if more troops were to be sent to Iran. Feaver, Peter. "Hillary Clinton and the Inconvenient Facts About the Rise of the Islamic State". Foreign Policy. 13 avqust 2015. 2022-03-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-03-06. [T]he Obama team itself, including Clinton, have repeatedly confirmed that they understand that the surge was successful. Clinton even conceded to former Defense Secretary Robert Gates: 'The surge worked.' "Iraqi surge exceeded expectations, Obama says". NBC News. Associated Press. 4 sentyabr 2008. 2022-03-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-03-06. Obama said the surge of U.S. troops has 'succeeded beyond our wildest dreams.' Wallison, Peter. Hidden in Plain Sight: What Really Caused the World's Worst Financial Crisis and Why It Could Happen Again. Encounter Books. 2015. ISBN 978-978-59407-7-0. Financial Crisis Inquiry Commission. Financial Crisis Inquiry Report (PDF). 2011. ISBN 978-1-60796-348-6. 2017-01-27 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2018-03-06. Taylor, John B. "The Financial Crisis and the Policy Responses: An Empirical Analysis of What Went Wrong" (PDF). Hoover Institution Economics Paper Series. Yanvar 2009. 2017-02-15 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 21 yanvar 2017. Hilsenrath, Jon; Ng, Serena; Paletta, Damian. "Worst Crisis Since '30s, With No End Yet in Sight". The Wall Street Journal. Dow Jones & Company. 18 sentyabr 2008. 2021-08-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 yanvar 2017. "Barack Obama elected as America's first black president". History.com. A&E Television Networks, LLC. 2014-10-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 oktyabr 2014. "Barack Obama: Face Of New Multiracial Movement?". NPR. 12 noyabr 2008. 2021-08-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 oktyabr 2014. Washington, Jesse; Rugaber, Chris. "African-American Economic Gains Reversed By Great Recession". Huffington Post. Associated Press. 9 sentyabr 2011. 16 iyun 2013 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 mart 2013. "What the Stimulus Accomplished". The New York Times. The New York Times Company. 22 fevral 2014. 2017-01-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 yanvar 2017. "Economic Stimulus". IGM Polls. Initiative on Global Markets at the University of Chicago. 15 fevral 2012. 2016-11-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 yanvar 2017. "Did Dodd-Frank really hurt the US economy?". Financial Times. 13 fevral 2017. 2018-01-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 yanvar 2018. "The Impact of the Dodd-Frank Act on Financial Stability and Economic Growth" (PDF). Brookings. 24 oktyabr 2014. 2017-09-05 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 31 avqust 2017.; Martin Neil Baily; Aaron Klein; Justin Schardin. "The Impact of the Dodd-Frank Act on Financial Stability and Economic Growth". The Russell Sage Foundation Journal of the Social Sciences. 3 (1). Yanvar 2017: 20. doi:10.7758/RSF.2017.3.1.02. "Federal Subsidies for Health Insurance Coverage for People Under Age 65: 2016 to 2026". Congressional Budget Office. 2020-03-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 yanvar 2017. Bradner, Eric. "Ryan: GOP will repeal, replace Obamacare at same time". CNN. 13 yanvar 2017. 2017-01-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 yanvar 2017. Jacobson, Gary C. "The Republican Resurgence in 2010". Political Science Quarterly. 126 (1). Mart 2011: 27–52. doi:10.1002/j.1538-165X.2011.tb00693.x. Shanker, Thom; Schmidt, Michael S.; Worth, Robert F. "In Baghdad, Panetta Leads Uneasy Closure to Conflict". The New York Times. 15 dekabr 2011. 2019-11-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-03-11. "The JRTN Movement and Iraq's Next Insurgency | Combating Terrorism Center at West Point". United States Military Academy. 2019-03-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 yanvar 2017. "Al-Qaeda's Resurgence in Iraq: A Threat to U.S. Interests". U.S. Department of State. 26 yanvar 2017. 2017-01-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 noyabr 2010. Peter Baker. "U.S. to Restore Full Relations With Cuba, Erasing a Last Trace of Cold War Hostility". The New York Times. 26 yanvar 2017. 2015-11-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-03-11. Gordon, Michael R.; Sanger, David E. "Deal Reached on Iran Nuclear Program; Limits on Fuel Would Lessen With Time". The New York Times. The New York Times Company. 15 iyul 2015. 2017-01-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 yanvar 2017. Trump, Iran nuclear deal, CNN, 2021-11-19 tarixində arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 2018-06-20. "Donald Trump is officially the richest US president in history". 2017-09-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-08-10.


    Sitat səhvi: <ref> tags exist for a group named "qeydlər", but no corresponding <references group="qeydlər"/> tag was found

    Read less

Phrasebook

Salam
Hello
Dünya
World
Salam dünya
Hello world
Çox sağ ol
Thank you
sağol
Goodbye
Bəli
Yes
Yox
No
Necəsən?
How are you?
Yaxşı, təşəkkür edirəm
Fine, thank you
Neçəyədir?
How much is it?
Sıfır
Zero
bir
One

Where can you sleep near Amerika Birləşmiş Ştatları ?

Booking.com
487.371 visits in total, 9.187 Points of interest, 404 Destinations, 4 visits today.