刀 ( Katana )

Katana (刀, かたな,Đao) là loại Đao Nhật nihontō (日本刀, にほんとう, Nhật Bản Đao) truyền thống, dài hình hơi cong, một lưỡi, rất bén được các võ sĩ Nhật trọng dụng và luôn đeo trên thắt lưng - thường cặp với một thanh đao ngắn hơn là wakizashi (脇差, わきざし) hoặc cực ngắn gọi là tanto (短刀, たんとう,Đoản Đao). Bộ đao đôi gọi là daishō (大小, だいしょう, Đại Tiểu) - biểu tượng cho tác phong và danh dự của người võ sĩ. Thanh dài Katana dùng để chém trong tác chiến. Đao ngắn để đâm khi đến gần đối phương - hoặc để mổ bụng tự sát (một kỹ thuật tự sát của samurai, mang tên seppuku).

Katana có chuôi dài đủ để người sử dụng dùng hai bàn tay nắm chặt. Thông thường, nếu mặc giáp trụ, samurai sẽ đeo lưỡi hướng xuống dưới để tiện rút ra. Còn khi mặc thường phục, samurai sẽ đeo lưỡi hướng lên. Ngày nay tuy không còn được sử dụng trong chiến tranh, katana vẫn được giới sưu tầm yêu chuộng; và nghệ thuật tác chiến bằng katana vẫn còn được lưu truyền trong một số thể thao võ thuật Nhật Bản, như môn Kendo, Kenjutsu, Battojutsu....

Người Nhật đã có một truyền thống rèn vũ khí lâu đời. Đao kiếm, ngọc và gương là Tam chủng thần khí, được coi như biểu chương của hoàng gia, thờ tại đền ở Ise gần hoàng cung cũ ở cựu đô Nara, cũng là những linh vật trong đạo shinto.

Ngay từ thời đại Kofun và Nara (300-794), nước Nhật đã sử dụng gươm, hồi đó lưỡi katana thẳng và dài chừng 80 cm. Đến thế kỷ 8, đầu thế kỷ 9, người Nhật bắt đầu rèn katana có hình cong ở gần cán rồi dần dần cả lưỡi katana cũng cong hoàn toàn.

Thời đại Heian sau đó (794-1185), nước Nhật bước vào một thời kỳ văn hoá khá rực rỡ. Xã hội nhiều giai cấp trong đó giới samurai, giới tăng nhân trở thành những lực lượng quan trọng được triều đình thuê mướn để bảo vệ lãnh thổ. Thanh katana đã không chỉ là một vũ khí mà đã trở thành một tác phẩm, vừa thanh tú vừa mỹ thuật.

Người ta cũng bắt đầu khắc tên và nơi chế tạo trên chuôi đao, samurai cũng mang theo những thanh đao ngắn hơn để thay đổi. Ngoài katana, nhiều loại chiến cụ khác cũng phát triển điển hình là cung tên, giáp trụ và nghệ thuật binh bị cũng đạt một tầm vóc mới.

Người Nhật tìm ra cách đúc katana nhiều lớp bằng cách rèn dài và mỏng phôi sắt sau đó cắt đôi, nung lên rồi chập hai nửa lại tiếp tục rèn, tạo được những vân thớ gọi là jihada khác lạ được gọi dưới những tên như itame, masame, mokume, ayasugi, khiến những lưỡi đao cấu thành từ rất nhiều lớp thép, vừa dẻo dai vừa cứng rắn. Những vân đó có khi giống như mắt gỗ nhưng cũng có khi uốn lượn như làn sóng. Nhiều thanh katana không chỉ là vũ khí mà còn là một tác phẩm mỹ thuật, vật trang sức thể hiện địa vị của chủ nhân.

Các thợ rèn thuộc tỉnh Soshu tìm ra được cách pha trộn thép mềm với thép cứng để làm lưỡi đao, vẫn sắc bén mà lại ít bị mẻ. Họ cũng tiêu chuẩn hoá chiều dài và cải thiện mũi đao để khi đao bị gãy vẫn có thể mài và dùng tiếp. Trước kia đao Nhật chỉ uốn cong nơi gần cán nay từ từ cong đều và cũng thuôn dần ra tới tận mũi. Người Nhật cũng chế tạo loại giáp trụ nhẹ hơn để bộ binh dễ di động, dễ phân tán đồng thời nghiên cứu cách dùng đao đánh cận chiến thay vì dùng cung bắn từ xa.

Phong tục cổ truyền của Nhật Bản là khi gia đình sinh một đứa con trai, mỗi người dân làng sẽ đến mừng cho quý tử một ít mạt sắt. Sắt đó sau này, khi cậu bé trưởng thành, sẽ được một kiếm sư rèn thành katana cho cậu. Trước khi rèn một thanh katana, bao giờ kiếm sư cũng trai giới, cầu xin thần linh phù hộ và sau đó mặc lễ phục để làm việc. Người ta nói rằng kiếm sư rèn katana không còn là một công việc mà là một nghi lễ, thân tâm hợp nhất và tập trung toàn bộ tinh thần từ khi bắt đầu cho tới khi hoàn tất.

Thời kỳ nước Nhật chia thành hai gọi là Nam Bắc triều (1333-1393). Thời kỳ này đánh dấu cao điểm của thuật đúc đao. Lưỡi đao bây giờ dài đến 1 mét gọi là no-dachi và kiếm đúc cho đền đài có khi còn dài hơn. Đao dài có lợi thế cho người đi bộ và chiến đấu trong đêm tối nên thường đeo sau lưng và rút ngược lên qua vai.

Khi ra ngoài người ta đeo katana và wakizashi nhưng khi ở trong nhà thì chỉ đeo đoản đao và được tháo ra đặt ngay cạnh giường khi đi ngủ. Đối với người võ sĩ, thanh katana là vật bất ly thân, không rời xa trong bất cứ trường hợp nào.