Lịch sử  Tái thiết diện mạo của cung điện ban đầu vào khoảng thời gian sau khi hoàn thành vào năm 305 sau Công nguyên (nhìn từ phía tây nam).

Hoàng đế Diocletianus đã ra lệnh xây dựng khu phức hợp kiên cố gần thành phố quê hương Spalatum của ông để chuẩn bị cho việc về hưu vào ngày 1 tháng 5 năm 305 Công nguyên.[1] Địa điểm được chọn là gần Salona, trung tâm hành chính của tỉnh Dalmatia, ở phía nam của một bán đảo nhỏ. Trên bản đồ dữ liệu của La Mã (được biết đến qua bản sao giấy da thời Trung Cổ của bản đồ Peutinger) đã có một khu định cư Spalatum trong khu vịnh đó, phần còn lại của nó vẫn chưa được hình thành.

Thời gian bắt đầu xây dựng cung điện Diocletianus vẫn chưa có thông tin chính xác. Nó được cho là bắt đầu vào khoảng năm 295, ngay sau khi thiết lập tứ đầu chế. Tuy nhiên, mười năm sau đó, khi Diocletianus thoái vị vào năm 305, cung điện dường như vẫn chưa hoàn thành, và có dấu hiệu cho thấy một số công việc được thực hiện trong khi hoàng đế đang cư trú tại cung điện. Người ta không biết cung điện được xây dựng theo ý tưởng kiến ​​trúc của ai và những người xây dựng nó là ai. Khu phức hợp này được mô phỏng theo các pháo đài của người La Mã từ thế kỷ 3, có thể nhìn thấy các ví dụ về nó trên khắp các biên thành, chẳng hạn như pháo đài đầu cầu Castrum Divitia bắc qua sông Rhein từ Cologne.[2]

Tuy nhiên, những cái tên Hy Lạp được khắc là Zotikos và Filotas cũng như nhiều ký tự Hy Lạp khác cho thấy một số người xây dựng ban đầu đến từ phần phía đông của đế quốc, tức là Diocletianus đã mang theo những bậc thầy từ phía Đông. Tuy nhiên, rất có thể một phần lớn lực lượng lao động là người gốc địa phương. Các vật liệu cơ bản đến từ khu vực xung quanh bao gồm đá vôi trắng đến từ đảo Brač, một số từ Seget gần Trogir; đá tufa được khai thác từ lòng sông gần đó; gạch được làm từ Spalatum và các xưởng gần đó.

Tại Carnuntum, mọi người cầu khẩn Diocletianus trở lại ngai vàng để giải quyết những mâu thuẫn nảy sinh thông qua Constantinus lên nắm quyền và vụ soán ngôi của Maxentius.[3] Tuy nhiên ông đã từ chối.

Diocletianus sống thêm bốn năm, dành những ngày cuối cùng của mình trong khu vườn của cung điện. Ông đã chứng kiến hệ thống tứ đầu chế của mình thất bại, bị xé nát bởi những tham vọng ích kỷ của những người kế nhiệm. Ông hay tin về lần đòi hỏi ngai vàng thứ ba của Maximianus, vụ bức tử và chiến dịch xóa bỏ ký ức Damnatio memoriae. Trong cung điện của ông, các bức tượng và chân dung của vị hoàng đế đã bị xô đổ và phá hủy. Chìm trong tuyệt vọng và bệnh tật, Diocletianus có thể là đã tự sát. Ông mất vào ngày 3 tháng 12 năm 312.[4][5][Note 1]

Sau cái chết của Diocletianus, cuộc sống của cung điện vẫn chưa kết thúc, và nó vẫn thuộc quyền sở hữu của triều đình La Mã, cung cấp nơi trú ẩn cho các thành viên bị trục xuất của gia đình hoàng đế. Năm 480, hoàng đế Julius Nepos bị một trong những binh lính của chính ông sát hại, được cho là tại chính căn biệt thự của ông gần Salona.[6] Vì cung điện của Diocletianus nằm trong khu vực này, nên hai dinh thự này có thể chỉ là một.

Cung điện bắt đầu cuộc sống mới khi Salona bị phá hủy phần lớn trong các cuộc xâm lược của người Avar và Slav vào thế kỷ 7, mặc dù năm chính xác của sự kiện hủy diệt vẫn còn là một cuộc tranh luận mở giữa các nhà khảo cổ học. Một phần dân cư bị trục xuất trở thành người tị nạn, đã tìm kiếm nơi trú ẩn sau những bức tường thành vững chắc của cung điện và cuộc sống thành phố mới có tổ chức đã bắt đầu.[7] Kể từ đó, cung điện liên tục bị chiếm đóng, với những cư dân làm nhà và kinh doanh trong các tầng hầm và tại các bức tường.[8] Nhà thờ Thánh Martin là một ví dụ cho xu hướng này khi nó được xây dựng trong một không gian nhỏ của Cổng Vàng ở bức tường phía bắc. Ngày nay, nhiều nhà hàng và cửa hiệu, và một số ngôi nhà vẫn có thể được thấy trong các bức tường.

Trong thời kỳ Công xã Trung Cổ tự do giữa thế kỷ 12 và 14, có một sự phát triển kiến ​​trúc lớn khi nhiều ngôi nhà thời Trung Cổ không chỉ lấp kín các tòa nhà La Mã, đồng thời còn chiếm một phần lớn không gian tự do của đường phố và bến tàu. Cũng được hoàn thành trong giai đoạn này là việc xây dựng tháp chuông theo phong cách Romanesque của Nhà thờ chính tòa Thánh Domnius, nơi tọa lạc của tòa nhà ban đầu được sử dụng làm đền thờ thần Jupiter và sau đó được sử dụng làm Lăng mộ của Diocletianus.[9]

 Mặt bằng tổng thể của cung điện Diocletianus.

Sau thời Trung Cổ, cung điện hầu như không được người ngoài biết đến cho đến khi kiến ​​trúc sư người Scotland Robert Adam khảo sát các tàn tích. Sau đó, với sự hỗ trợ của nghệ sĩ cùng nhà cổ vật người Pháp Charles-Louis Clérisseau và một số họa sĩ, Adam đã xuất bản cuốn sách Tàn tích Cung điện của Hoàng đế Diocletianus tại Spalatro ở Dalmatia (London, 1764).[10]

Cung điện của Diocletianus là nguồn cảm hứng cho phong cách kiến trúc Tân cổ điển mới của Adam,[11] và việc xuất bản các bản vẽ đo đạc đã đưa tên của nó vào từ vựng thiết kế của kiến ​​trúc châu Âu lần đầu tiên. Vài thập kỷ sau, vào năm 1782, họa sĩ người Pháp Louis-François Cassas đã tạo ra các bức vẽ về cung điện, được Joseph Lavallée xuất bản năm 1802 trong biên niên sử các chuyến đi của ông.[12]

Ngày nay, cung điện được bảo tồn tốt với tất cả các tòa nhà lịch sử quan trọng nhất ở trung tâm thành phố Split, thành phố lớn thứ hai của Croatia hiện đại. Cung điện của Diocletianus vượt xa tầm quan trọng của khu vực vì mức độ bảo tồn của nó. Đây là một trong những công trình kiến ​​trúc và văn hóa nổi tiếng và hoàn chỉnh nhất bên bờ biển Adriatic của Croatia. Là phần còn lại hoàn chỉnh nhất trên thế giới của một cung điện La Mã, nó giữ một vị trí nổi bật trong các di sản ở Địa Trung Hải, Châu Âu và thế giới.

^ Fik Meijer (2004) Emperors Don't Die in Bed p. 114 ^ Dixon, Karen R. and Southern, Pat. The Late Roman Army p. 34 ^ Barnes, Constantine and Eusebius, 31–32; Lenski, 65; Odahl, 90. ^ a b Lỗi chú thích: Thẻ <ref> sai; không có nội dung trong thẻ ref có tên DEATH ^ Barnes, Constantine and Eusebius, 41. ^ Wilhelm Ensslin (de), "Julius Nepos", in Paulys Realencyclopädie der classischen Altertumswissenschaft, Band XVI,2 (1935), S. 1505–1510. ^ Charles George Herbermann, The Catholic Encyclopedia: An International Work of Reference (1913). See also Constantine VII Porphyrogenitus, De administrando imperio; Greek text edited by Gy. Moravcsik; English translation by R. J. H. Jenkins. Rev.ed., Dumbarton Oaks Center for Byzantine Studies, 1967, 1985; and Thomae Archidiaconi (Archdeacon Thomas of Split), Spalatensis Historia Salonitanorum atque Spalatinorum pontificum (History of the Bishops of Salona and Split). Damir Karbić, Mirjana Matijević Sokol, Olga Perić, and James Ross Sweeney, eds. Budapest: CEU Press (2006). ^ Diocletian's Palace “Du lịch tại di sản thế giới Cung điện của Diocletianus” Kiểm tra giá trị |url= (trợ giúp). www.croatiatraveller.com. Truy cập ngày 21 tháng 11 năm 2019. ^ “How life goes on in a ruined Roman palace”. Apollo Magazine (bằng tiếng Anh). ngày 22 tháng 12 năm 2016. Truy cập ngày 21 tháng 11 năm 2019. ^ Text at Archive.org; Text at the Smithsonian Institution; Text at University of Wisconsin ^ Hogan, C. Michael, "Diocletian's Palace", The Megalithic Portal, A. Burnham ed., ngày 6 tháng 10 năm 2007. ^ Voyage pittoresque et historique de l'Istrie et de la Dalmatie rédigé d'après l'Itinéraire de L. F. Cassas par Joseph Lavallée (Paris, 1802).

Lỗi chú thích: Đã tìm thấy thẻ <ref> với tên nhóm “Note”, nhưng không tìm thấy thẻ tương ứng <references group="Note"/> tương ứng, hoặc thẻ đóng </ref> bị thiếu