Piramida w Tiranie (2005) Piramida w Tiranie (2005)Opis i zastosowanie obiektu

Decyzja o budowie piramidy została podjęta przez Komitet Centralny Albańskiej Partii Pracy. Początkowo budowla miała mieć jednak inny kształt niż piramida. Prace zostały rozpoczęte na terenie dawnego parku w 1985 roku i trwały przez trzy lata[1][2][3][4][5][6][7]. Jako budulec wykorzystywano szkło, czerwoną stal oraz importowany marmur wysokiej jakości[3][4][8] [9]. Wnętrze zostało zaprojektowane tak, by zwrócić uwagę na znajdujący się w centrum posąg Envera Hodży wyrzeźbiony z marmuru pentelickiego przez Kristaqa Ramę, natomiast na szczycie piramidy umieszczono czerwoną gwiazdę[3], z której reflektory emitowały wzdłuż elewacji czerwone światło[4][8] [8] . Linearna zabudowa okien oraz brak pionowych ścian pozwalały na dostęp do światła ze wszystkich stron budowli[3].

Monumentalną budowlę[4] otwarto 16 października 1988 roku[10][11][12] z okazji 80. rocznicy narodzin Envera Hodży[13]. Wewnątrz piramidy znajdowało się muzeum poświęcone jego osobie[14][3][15][16][17][18][19][20][21][4][22][5][9]. Ekspozycja przedstawiała jego życie oraz wpływ na historię Albanii. We wnętrzu znajdowały się zdjęcia i pojazdy należące do dyktatora[4][23], mała biblioteka oraz kawiarnia[4]. Ze względu na swoją wielkość i charakterystyczny wygląd uważano ją za ikoniczny obiekt w centrum Tirany oraz wyraz kultu Envera Hodży[24].

W trakcie upadku komunizmu w Albanii, w lutym 1991 roku muzeum zakończyło działalność[18][19][20][21][9]. Następnie w budowli mieściła się sala konferencyjna[12][9], klub nocny Mumja[10][25][2][26][19][20][17][7], a w 1992 roku obiekt otrzymał nazwę Narodowego Centrum Kultury im. Pjetëra Arbnoriego[11][3][15][8] [6][7][22]. Dokonano zmian wewnętrznych i zewnętrznych, jak zdemontowanie komunistycznej gwiazdy ze szczytu piramidy[21].

Podczas wojny w Kosowie, w 1999 roku piramida pełniła funkcję bazy NATO[26][27][11][18][19][20][3][16][17][5][9]. W 2001 roku do budynku przeniesiono siedzibę stacji telewizyjnej Top Channel[11][18][16][9], która ponownie zmieniła swoją siedzibę przed 2007 rokiem. Wśród młodzieży piramida pełniła funkcję miejsca spotkań oraz tworzenia graffiti[19][20][17][5].

W 2007 roku planowano przekształcenie budynku w teatr dramatyczny oraz centrum sztuk wizualnych; projekt został zatwierdzony i przeznaczono na niego 5,6 mln euro (w tym 2 miliony euro przeznaczone przez albańskie władze)[6][7], z elewacji budynku usunięto biały marmur[7]. W 2010 roku projekt został anulowany[28][3][7].

Protesty

W styczniu 2011 roku mieszkańcy Tirany protestowali pod piramidą przeciwko korupcji rządu[11]. Rok wcześniej władze albańskie wydały decyzję o zburzeniu popadającej już w ruinę[18][29] budowli w celu postawienia w jej miejsce nowego budynku parlamentu[30][3][3][31][32], który miał mieć powierzchnię ponad 17 tys. m² oraz miały się w nim znajdować: sala dla 250 parlamentarzystów, sala o powierzchni 250 m² dla przewodniczącego Zgromadzenia Albanii, 13 sal dla komisji parlamentarnych, dwie sale na konferencje prasowe, sala na posiedzenie komisji łączonych, gabinety dla szefów klubów parlamentarnych, a także bary, restauracje, gabinety usług medycznych oraz pomieszczenie dla firmy ochroniarskiej[33][34].

 Piramida w Tiranie (2012)

Otwarcie nowego budynku miało odbyć się dnia 28 listopada 2012 roku[35][36]; wówczas miała miejsce 100. rocznica podpisania Albańskiej Deklaracji Niepodległości[2][11][15]. Nowy budynek miał być zbudowany przez austriackie przedsiębiorstwo architektoniczne Coop Himmelb(l)au(inne języki)[31][33]; koszt budowy szacowany był na prawie 110 milionów euro, a władze Arabii Saudyjskiej miały udzielić pożyczki finansowej na ten cel[15][6].

 Piramida w Tiranie (2013)

Przeciwko wyburzeniu obiektu protestowali intelektualiści, parlamentarzyści reprezentujący Socjalistyczną Partię Albanii[7] (będącej kontynuatorką Albańskiej Partii Pracy), działacze społeczni[37] i nawet byli więźniowie polityczni z czasów władzy Envera Hodży[6], motywując swoją postawę pamięcią o historii[11]; w kwestii pozostawienia obiektu petycję podpisało 6100 osób[3], która została wysłana do ówczesnego prezydenta Albanii Bamira Topiego[30]. Ostatecznie do rozbiórki nie doszło[10][3].

Renowacja  Piramida w Tiranie (2014)

Władze Albanii ogłosiły przetarg na restrukturyzację piramidy, który został w 2014 roku wygrany przez chińskiego architekta Xinga Chena[38].

11 sierpnia 2015 roku burmistrz Tirany Erion Veliaj poinformował na Twitterze o rozpoczęciu prac nad prowizoryczną przebudową piramidy oraz otaczającego ją parku[7]. Dwa dni później zawiadomiono Instytut Zabytków Kultury (alb. Institutin e Monumenteve të Kulturës) o naruszeniu ustawy o dziedzictwie kulturowym[a][7].

 Piramida w Tiranie (2016)

W 2018 roku holenderskie przedsiębiorstwo architektoniczne MVRDV zaprojektowało rewitalizację obiektu[3]; docelowo mają się w nim znajdować kawiarnie, restauracje, warsztaty oraz sale lekcyjne do nauki przedmiotów technicznych[19][20][10][16][17][5]. Głównym użytkownikiem odrestaurowanej piramidy będzie instytucja edukacyjna non-profit TUMO Tirana, która zapewni młodzieży od 12. do 18. roku bezpłatną edukację pozaszkolną w zakresie oprogramowania, robotyki, animacji, muzyki i filmu[19][20][17][5]. Przedsięwzięcie jest współfinansowane przez rząd Albanii, samorząd Tirany i Albańsko-Amerykańską Fundację Rozwoju[20][17][5].

 Piramida w Tiranie (2018)

Prace nad renowacją obiektu rozpoczęły się dnia 4 lutego 2021 roku; z tej okazji odbyła się ceremonia, na której obecni byli premier Albanii Edi Rama[5], burmistrz Tirany Erion Veliaj oraz współprzewodniczący Albańsko-Amerykańskiej Fundacji Rozwoju Aleksandër Sarapuli i Martin Mata[20][17].

 Piramida w Tiranie w trakcie odbudowy (2021)

Błąd w przypisach: Istnieje znacznik <ref> dla grupy o nazwie „uwaga”, ale nie odnaleziono odpowiedniego znacznika <references group="uwaga"/>

BŁĄD PRZYPISÓW