Hunza Valley

Hunza (urdu ہنزہ, bsk. Hunzo) – historyczne księstwo położone w dolinie rzeki Hunza w zachodniej części Karakorum, zamieszkałe głównie przez Buruszów i niewielką grupę Wachów i innych osiedleńców. Historycznie graniczyło na południu i południowym zachodzie z księstwem Nagiru, na północy z chińskim regionem Sinciang, a na zachodzie okresowo z księstwem Chitralu i Afganistanem.

Początki państwowości, podobnie jak pochodzenie Buruszów i języka buruszaski, którym się posługują, pozostają przedmiotem naukowej spekulacji; aczkolwiek według najnowszych badań, teza opracowana przez niemieckiego językoznawcę J.H. Holsta udowadnia pokrewieństwo pomiędzy buruszaski a językami kartwelskimi, a zatem łączność pomiędzy Buruszami a południowymi regionami Kaukazu. Księstwo Hunzy położone w trudno dostępnej, wysokogórskiej dolinie znalazło się w orbicie spraw międzynarodowych dopiero w XIX w. podczas brytyjsko-rosyjsko-chińskiego współzawodnictwa o wpływy na górskich obszarach Az...Czytaj dalej

Hunza (urdu ہنزہ, bsk. Hunzo) – historyczne księstwo położone w dolinie rzeki Hunza w zachodniej części Karakorum, zamieszkałe głównie przez Buruszów i niewielką grupę Wachów i innych osiedleńców. Historycznie graniczyło na południu i południowym zachodzie z księstwem Nagiru, na północy z chińskim regionem Sinciang, a na zachodzie okresowo z księstwem Chitralu i Afganistanem.

Początki państwowości, podobnie jak pochodzenie Buruszów i języka buruszaski, którym się posługują, pozostają przedmiotem naukowej spekulacji; aczkolwiek według najnowszych badań, teza opracowana przez niemieckiego językoznawcę J.H. Holsta udowadnia pokrewieństwo pomiędzy buruszaski a językami kartwelskimi, a zatem łączność pomiędzy Buruszami a południowymi regionami Kaukazu. Księstwo Hunzy położone w trudno dostępnej, wysokogórskiej dolinie znalazło się w orbicie spraw międzynarodowych dopiero w XIX w. podczas brytyjsko-rosyjsko-chińskiego współzawodnictwa o wpływy na górskich obszarach Azji Środkowej. Do 1891 r. niezależne, choć uznające zwierzchniość Chin, od grudnia 1891 r. w znalazło się w wyniku brytyjskiej akcji militarnej pod rządami pośrednimi Brytyjskiego Imperium. W 1947 r., w chwili rozpadu Indii Brytyjskich, opowiedziało się za przynależnością do części Kaszmiru zajętej przez Pakistan, utrzymując status autonomicznego księstwa i tworząc wspólnie z jeszcze kilkoma księstwami i innymi dystryktami jednostkę administracyjną Terytoria Północne; od 1970 r. włączone do regionu Gilgit-Baltistan. We wrześniu 1974 r. premier Pakistanu Zulfikar Ali Bhutto postanowił mocą dekretu o rozwiązaniu Hunzy jako niezależnego księstwa i nadaniu jej wraz z byłym księstwem Nagiru statusu dystryktu o nazwie Hunza-Nagar District.

Księstwo Hunza rozciągało się na zdatnych do zasiedlenia i uprawy terenach w środkowym biegu rzeki Hunza, zagarniając z czasem położone wyżej doliny, by w 1972 r. liczyć ok. 26,5 tys. mieszkańców. Władcą Hunzy był rządzący autokratycznie tham (w języku buruszaski), nominalnie wspomagany przez wezyra (bsk. wazīr), i otoczony przez wielmożów (bsk. guśpúr i uyóṅko) oraz ich liczne rodziny; siedzibą władzy do połowy lat 40. XX w. była twierdza Baltit Fort, wznosząca się ponad historyczną miejscowością Baltit (dziś Karimabad). W czasach poprzedzających przejście pod administrację Imperium Brytyjskiego, do lat 90. XIX w., mieszkańcy Hunzy skupiali się w ufortyfikowanych wioskach (bsk. khan) i trudnili rolnictwem i sadownictwem, sezonowym wypasem bydła, a także rozbojem i handlem niewolnikami. W rezultacie ułagodzenia relacji z sąsiadującymi księstwami (przede wszystkim Nagirem) i ogólnego wzrostu bezpieczeństwa pod brytyjskim zarządem osady w Hunzie rozrosły się poza wcześniejsze granice i powstały nowe, nieufortyfikowane osiedla.

Rolniczo-pasterska gospodarka księstwa Hunza oparta była na systemie nawadniającym wodą spływającą z lodowców tarasów zbudowanych na wypłaszczonej części doliny. Ilość produkowanej żywności wystarczała zaledwie na okres od zbiorów do zbiorów; nie było też wymiany towarowej z regionami poza Doliną Hunzy, nawet w przypadku obfitości owoców i orzechów (morele, jabłka, morwa, orzechy włoskie), głównie z powodu ograniczonych warunkami terenowymi trudności transportowych. Zmian, jakie przyniosła budowa szosy karakorumskiej, ukończonej na odcinku w pobliżu Karimabad w latach 1972-79, doświadczył dystrykt Hunza dopiero pod administracją pakistańską. W ostatniej dekadzie istnienia księstwa zaczęła rozwijać się turystyka, dynamicznie promowana przez jego władcę i wspierana przez Aga Chana IV m.in. poprzez reklamowanie mitu długowieczności mieszkańców Doliny Hunzy, ale płynące z niej korzyści pozostawały przeważnie do wyłącznej dyspozycji kręgu wokół rodziny mīr Jamala Chana.

Historia
Osobny artykuł: Historia księstwa Hunzy.
Okres przedkolonialny

Hunza i Nagir, leżące na przeciwległych brzegach rzeki Hunzy, były od początku swoich dziejów niezależne politycznie, doraźnie tylko deklarując lojalność wobec sąsiadujących władztw Kaszmiru i chińskiegoTurkiestanu[1]. Przytaczana bywa opowieść[2] o XV-wiecznej rywalizacji dwóch książęcych synów, protoplastów linii dynastycznych w Nagirze (dynastia Moghlot[3]) i w Hunzie (dynastia Ayáśo). O wojowniczych relacjach między księstwami świadczy obronny charakter ich wiosek, zwanych khan. Antagonizmy były okresowo zażegnywane, m.in. poprzez małżeństwa między domami panującymi. W połowie XIX w. mieszkańcy Hunzy mieszkali w trzech khana (Ganesh, Altit i Baltit) i zajmowali się rolnictwem na zasilanych potokami lodowcowymi sztucznych tarasach, wypasem i łowiectwem. W sumie nie zapewniało im to jednak egzystencji, szczególnie zimą Hunzakuc skazani byli na okresy niedostatku, a nawet głodu[4]. Dodatkowym i ważnym źródłem dochodu były systematyczne napady na karawany podążające szlakiem jedwabnym[1] przez przełęcze (Kilik, Mintaka, Khunjerab) nad Doliną Hunzy[5]. Rabowano towary i brano w niewolę ludzi, których odsprzedawano jako niewolników[6] po chińskiej stronie Karakorum[7]. W górskich rzekach płukano także niewielkie ilości złota.

Kilkutysięczną ludność Hunzy skonsolidował w księstwo pod koniec XVIII w. tham Silum Chan III (zwany też Salim Chan). Rozbudowano kanały irygacyjne i powiększono tereny uprawne wokół osad obronnych. Do wzrostu liczby mieszkańców przyczyniła się dodatkowo migracja z sąsiednich dolin, osiedlili się m.in. Wachowie. Za panowania Salima Chana rozszerzono też pokojowe kontakty z chińskim Kaszgarem (którego zwierzchniość Hunza bez protestu uznawała)[8], zachowując kontrolę nad wiodącymi przez przełęcze trasami handlowymi. Politykę tę kontynuował jego syn Ghazanfar Chan. Okres także jego rządów cechowało twarde egzekwowanie podatków oraz regularne napady na karawany i prowadzenie handlu niewolnikami, co były źródłem dochodu niezbędnym do utrzymania rozległej warstwy wielmożów i ich rodzin. Ghazan Chan nie cieszył się też zaufaniem Brytyjczyków ze względu na powiązania z chińską prowincją i uznawanie chińskiego imperium za suzerena Hunzy.

Okres w obrębie Imperium Brytyjskiego

Księstwa Hunza i Nagir ze względu na położenie znalazły się w centrum Wielkiej Gry prowadzonej między graniczącymi z ich terytorium trzema imperiami: brytyjskim, chińskim i rosyjskim[9]. Hunza i Nagir były niezależnymi państewkami, czego nie naruszały płacone maharadży Dżammu i Kaszmiru trybuty[10]. Tham Hunzy nie godził się np. na obecność kaszmirskich posterunków czy urzędników maharadży w Dolinie Hunzy[7]. Utworzona w 1877 r. za zgodą maharadży Ranbira Singh w Gilgicie brytyjska agentura (Gilgit Agency[11]) miała za zadanie m.in. monitorować działalność księstw na terenach granicznych[12] i rozwój sytuacji międzynarodowej na karakorumskich i pamirskich przełęczach[13]. Brytyjczykom znane były kontakty władcy Hunzy Safdara Ali Chana i władcy Czitralu z Rosją[12]. Zaniepokojenie budziła też sytuacja wewnętrzna w Hunzie: w 1886 r. Safdar Ali Chan objął władzę w księstwie po zamordowaniu swoich trzech braci i ojca Ghazan Chana, dotychczasowego thama Hunzy[14]. W 1888 r. Hunzakuc po raz kolejny napadli zbrojnie na posterunki kaszmirskie w niższej partii Doliny Hunzy. Wzmagało się też oburzenie na ich napaści na karawany, ograbianie podróżnych i uprowadzanie jeńców na sprzedaż[15]. Innego rodzaju powodem do obaw okazały się świadectwa o bliskich kontaktach, także korespondencji, władców Hunzy i Nagiru zarówno z Rosją, jak i z Chinami[10]. Brytyjski Political Agent w Gilgicie Algernon Durand wszedł w sierpniu 1889 r. w układ z władcą Hunzy, na mocy którego w zamian za roczną pensję dla thamów, Hunza i Nagir zaprzestaną zbójeckich napadów, wycofają się z politycznych związków z Rosją i Chinami oraz zgodzą na budowę w dolinie drogi od Gilgitu do Hunzy[10]. Kiedy władca Hunzakuc nie dotrzymywał żadnego z warunków, postanowiono w połowie 1891 r. przystąpić do budowy drogi, a ewentualne protesty przełamać akcją militarną. Do rozstrzygającej bitwy o ufortyfikowaną nagirską wioskę Nilt doszło 2 grudnia. Zdobyto ją po zaciekłym oporze i ucieczce obrońców. Przez kolejne dwa tygodnie Brytyjczycy ze zmiennym powodzeniem atakowali kolejne wioski forty, by w końcu złamać opór ich obrońców. kapitulację Nagiru i fortu Baltit przyjęto 20 grudnia w stolicy Hunzy. Tham Safdar Ali Chan uciekł dzień wcześniej obładowany kosztownościami w stronę chińskiej granicy[16].

Rządy Nazima Chana i jego syna

Brytyjczycy wyznaczyli Ali Nazima Chana (przyrodniego brata Safdara Ali) na nowego władcę Hunzy. Po oficjalnej nominacji przez maharadżę Kaszmiru, Hunza weszła jako księstwo w obręb Gilgit Agency. Nad sytuacją w Hunzie prawie do końca 1894 r. czuwał oficer polityczny F.E. Younghusband, a do 1897 r. w rejonie stacjonowały brytyjskie oddziały wojskowe[10]. W kolejnych dekadach władca Hunzy deklarował lojalność wobec Political Agent w Gilgicie, utrzymywał jednak nadal kontakty z Chinami, co nie uchodziło uwagi władz kolonialnych. Wspierany przez Brytyjczyków Nazim Chan opowiedział się za polepszeniem poziomu życia Hunzakuc: przystąpiono do rozbudowy kanałów irygacyjnych, zakładania nowych tarasów pod uprawy, budowano drogi i osiedla domów poza granicami obronnych wiosek. Hunza płaciła maharadży Kaszmiru symboliczny roczny trybut w złocie, w zamian za co mīr i jego wezyr otrzymywali wsparcie finansowe (po połowie od Kaszmiru i od rządu w indyjskiego) o wartości piętnastokrotnie wyższej od trybutu[17].

Nazim Cham zwiększył obciążenia wynikające z pracy przymusowej i opodatkowania, acz nierównomiernie: z ulgami dla Buruszów i mieszkańców Shinaki oraz dodatkowymi ciężarami dla mieszkańców Gojalu[18]. Dążył też do ograniczenia nadmiernych wpływów wezyra Humayuna Bega i jego klanu nie tylko dlatego, że spiskowali przeciwko niemu, ale i ze względu na koszty utrzymania rozległego rodu wezyra (Tarakuċ). W pierwszej dekadzie XX w. pozycja mira Nazima Chana na tyle się umocniła, że układ władzy między mirem a wezyrem nabrał, w ocenie Gilgit Political Agency, równowagi. Śmierć wezyra w 1916 r. stworzyła mirowi Nazimowi Chanowi okazję do stania się władcą autorytarnym[19].

Jako narastający problem we władztwach Hunzy i Nagiru władze kolonialne w Kaszmirze dostrzegały w licznej warstwie uprzywilejowanych guśpúr, którzy nie wykonywali żadnej pracy oprócz pełnienia funkcji urzędniczych, przy czym oni i całe ich rodziny były utrzymywane przez lokalną społeczność[20]. Jednym ze źródeł dochodu był powstający w Dolinie Hunzy ruch turystyczny, na obsługę którego miał monopol mir, właściciel jedynego w całej dolinie „zajazdu”, oraz członkowie elity władzy, na których spoczywały obowiązki związane z organizacją noclegów, wyżywienia, zwierząt jucznych itp.; czerpali z tego oczywiście odpowiednie dochody[21]. Tragarze wynajmowani przez ekspedycje górskie i badawcze, wywodzący się z najniższej warstwy społecznej baldákuyo, nie otrzymywali żadnej zapłaty, gdyż ich pracę uważano za obowiązek w ramach pracy przymusowej na rzecz całej społeczności. Aby zatem dostarczyć innych możliwości dochodu, z inicjatywy Gilgit Agency opracowano plan objęcia 640 mężczyzn z obu księstw czasową i stałą służbą wojskową w Gilgit Scouts. Ponieważ była ona płatna, mirowie nalegali, by dostęp do niej mieli jedynie synowie wielmożów z warstw uprzywilejowanych.

W latach 1934 i 1935 miały miejsce trzy śluby pomiędzy członkami rodów rządzących w Hunzie i Nagirze: wnuk Nazima Chana Jamal pojął za żonę córkę mira Nagiru Sikandara, trzeci syn Sikandara Chana poślubił córkę Nazima Chana i w 1935 r. odbył się ślub córki najstarszego syna Nazima Chana mīrzāda Ghazana Chana z czwartym synem mira Nagiru. Nigdy dotąd tak silne więzy nie spajały obu, tradycyjnie ze sobą walczących rodów[22]. W obrębia własnej elity władzy Nazim Chan trwał w konflikcie z kolejnym wezyrem, którego wbrew oczekiwaniom Political Agent zdymisjonował w listopadzie 1935 r. i zastąpił nowym, nienależącym do żadnego z rdzennych rodów Hunzy.

Badaniem układów władzy w księstwie, jego historią i językami zajmowało się wielu badaczy odwiedzających w latach 30. XX w. Dolinę Hunzy. Byli między nimi wybitny brytyjski językoznawca David L.R. Lorimer, autor jednych z pierwszych całościowych opracowań języków buruszaski i wachański, oraz jego żona Emily Overend Lorimer, której wspomnienia z podróży po Hunzie, drukowane w popularnych magazynach, przyczyniły się do powstania wyidealizowanego obrazu księstwa[23]. Zgoła odmienny ton miały relacje Reginalda Schomberga, emerytowanego brytyjskiego wojskowego, dyplomaty i szpiega[24], szczegółowo i bardzo krytycznie opisujące układy autorytarnej władzy mira Hunzy, skostniałe i niesprawiedliwe stosunki społeczne oraz niezdrową sytuację ekonomiczną księstwa[25]. W 1931 r. gośćmi mir Nazima Chana była francuska transkontynentalna ekspedycja Croisière Jaune, promująca najnowsze pojazdy marki Citroën; towarzyszył jej rosyjski malarz Aleksander J. Jakowlew, który w jej trakcie sporządził różnymi technikami (rysunek węglem, sangwina, olej, akwarela) ponad sto pejzaży, scen rodzajowych i portretów, także w Hunzie[26].

W marcu 1935 r. maharadża Kaszmiru Hari Singh oddał Brytyjczykom w dzierżawę na 60 lat część Gilgit Agency na północ od rzeki Indus, przez co księstwa Hunzy i Nagiru znalazły się pod bezpośrednią kontrolą Gilgit Agency[27]. Na dwa lata przed śmiercią w lipcu 1938 r. Nazim Chan zdołał sporządzić dzięki pomocy wnuka Jamala Chana (sam był niepiśmienny) autobiografię, którą wkrótce przełożono na angielski. Jej wartość faktograficzną H. Kreutzmann komentuje jako pełną sprzeczności i przekłamań[28]. W sumie jednak 46 lat jego rządów oceniano pozytywnie jako okres stabilny politycznie i społecznie, w miarę dostatni i w pełni zgodny z oczekiwaniami administracji kolonialnej. Z tym większymi obawami oczekiwano rządów jego syna i następcy Ghazana Chana. Powszechny sceptycyzm co do jego zdolności do pełnienia funkcji władcy kraju, uprawiony wiedzą o jego trwającej od lat chorobie alkoholowej, znalazł potwierdzenie w trakcie siedmiu lat jego rządów, które H. Kreutzmann nazywa „żenującym interregnum”[29]. Okazał się zdolny jedynie do zarządzania schedą po ojcu, ale nie do jej wzbogacenia czy rozwoju samego księstwa. Pod koniec życia zaprzestał sprawowania urzędu i przeniósł swą siedzibę do Gulmitu, gdzie zmarł w maju 1945 r. Jeszcze jesienią 1944 r. przekazał sprawy księstwa na ręce syna Jamala Chana, który w listopadzie 1945 r. został ostatnim, jak się okazało, mirem Hunzy[30].

Okres w obrębie Pakistanu 1947-1974

Jamal Chan wzorował się w prowadzeniu księstwa na swoim dziadku Nazimie Chanie, a głównym doradcą uczynił swego brata Ayasha Chana. Kiedy wraz z przyznaniem w 1947 r. niepodległości krajom wchodzącym w skład dawnych Indii Brytyjskich nastąpił podział na „hinduskie” Indie i „muzułmański” Pakistan[13], mirowie Hunzy i Nagiru dobrowolnie opowiedzieli się za wejściem w granice tego drugiego. Formalny akt akcesji, podpisany 19 listopada 1947 r., cedował na państwo pakistańskie prowadzenie polityki w kwestiach międzynarodowych i obronnych, przy zachowaniu przez mirów pełni władzy nad sprawami wewnętrznymi księstw. Polityka Pakistanu zmierzała do stopniowej integracji księstw z resztą kraju. Wycofano się ze wspierania materialnie władców i ich rodzin. Mir utracił prawo do ograniczania swobody poruszania się swoich poddanych, czego rezultatem była fala emigracji najpierw w rejon Gilgitu, a następnie w dalsze regiony Pakistanu aż po Karaczi. Zaczęto korzystać z możliwości zatrudnienia poza rolnictwem, jak np. w przemyśle portowym i policji, a także szukać możliwości kształcenia i prowadzenia samodzielnych interesów poza Hunzą. Stopniowo upadał feudalny system pracy przymusowej. Od połowy lat 50. XX w. wzrastała liczba osób zatrudnionych w armii pakistańskiej[30].

Ruch turystyczny w Dolinie Hunzy pozostawał w rękach elity rządzącej Hunzą, której znaczne dochody przynosiło m.in. obsługiwanie wypraw badawczo-eksploracyjnych i sportowych, przy czym powszechne były narzekania na nieudolność świadczonych usługi oraz na zawyżanie stawek i cen[30]. Międzynarodowego rozmachu nabierała równocześnie strategia marketingowa promująca turystykę w Dolinie Hunzy poprzez szerzenie mitu o długowieczności Hunzakuc[31], rzekomo autarkicznej gospodarce Hunzy, braku biedy i biedaków, braku przestępstw i bezgranicznym zadowoleniu poddanych z rządów mira Jamala Chana. Wizerunek szczęśliwych i „zdrowych Hunzów” okazał się, jak pisze H. Kreutzmann, wartościowym argumentem marketingowym, który przetrwał parę dekad[32].

Unowocześnienie gospodarki księstwa Hunzy i trwalszy wzrost poziomu życia przyniósł patronat Agi Chana III, Sultana M. Shaha, a w jeszcze większym stopniu jego następcy Agi Chana IV Karim al-Hussaini, który jako pierwszy imam osobiście odwiedził Hunzę w październiku 1960 r. Powstała w 1967 r. Aga Khan Foundation inicjowała, koordynowała, a przede wszystkim finansowała takie projekty rozwojowe jak budowę szkół dla dziewcząt i chłopców (co przyczyniło się do ograniczenia analfabetyzmu), tworzenie systemu opieki zdrowotnej, budownictwo oraz usługi sektora finansowego i ubezpieczeniowego.

Jednocześnie od połowy lat 60. XX w. pogłębiał się rozziew między elitą władzy a oczekiwaniami modernizującego się społeczeństwa. Szczególnie młodsze, wykształcone pokolenie oraz Hunzakuc mieszkający poza Hunzą, np. robotnicy w Karaczi, przestawało identyfikować się z panującymi w kraju feudalnymi tradycjami i systemem władzy. W marcu 1967 r. przedłożono Jamalowi Chanowi formalny protest przeciwko systemowi sprawowania władzy opartemu na prywacie, sprzeniewierzaniu społecznych funduszy, przywilejach dziedzicznej elity i wyzyskowi obywateli spoza elity władzy[33]. Wraz z demonstracjami w marcu 1969 r. w Karaczi powstał ruch Hunza & Nagar Liberation Movement i był aktywny aż do rozwiązania obu księstw: Nagiru w 1972 r., a Hunzy w 1974 r. W ciągu tych kilku lat społeczeństwo Hunzy podzieliło się na partię obrońców mira i dotychczasowej instytucji księstwa – należała do niej większość dziedzicznych beneficjentów systemu, arġúndaro i guśpúr – oraz zwolenników reformy systemu politycznego, której domagali się stronnicy propagowanych w tamtym czasie w Pakistanie przez Zulfiqara Ali Bhutto ideologii socjalistycznych i reformy rolnej[30]. Oddział Pakistańskiej Partii Ludowej powstał w Hunzie w 1972 r. Jamal Chan nie ogarniał już sytuacji w kraju, nie rozumiał problemów jego mieszkańców, nie potrafił więc ich rozwiązać. Próbę opanowania kryzysu politycznego podjęła Ismailicka Rada Regionalna (Ismaili Regional Council) pod przywództwem wezyra Sajidullaha Bega, ale niczego nie wskórała wobec dynamicznie rosnącej opozycji. Dnia 24 września, tuż po odwiedzinach w Hunzie premiera Pakistanu Sulfiqara Ali Bhutto, ogłoszono dekret znoszący księstwo Hunzy jako odrębnego księstwa w granicach pakistańskich. Hunzę przemianowano na jednostkę administracyjną w obrębie dystryktu Gilgit (Gilgit District), wchodzącego w skład nowo utworzonego regionu Obszary Północne (Northern Areas), administrowanego przez Pakistan bez nadania mu statusu prowincji[13]. Mira Jamala Chana przeniesiono w stan spoczynku na wojskową emeryturę jako generała majora Jamala Chana[30].

↑ a b Nagendra Kr Singh, Abdul Mabud Khan, Encyclopaedia of the World Muslins: Tribes, Castes and Communities, t. I, Delhi: Global Vision Publishing House, 2002, ISBN 978-81-87746-05-8 (ang.). Np. J. Biddulph w Tribes of the Hindoo Koosh (1880), E.F. Knight w Where Three Empires Meet (1983), D. Lorimer w The Burushaski Language (1935). Jürgen Frembgen, Ethnographical Field-Research on the History and Culture of Nager: Some Preliminary Remarks on the Process of Settlement, „Central Asiatic Journal”, Vol. 30, No. 1/2, Harrassowitz Verlag, 1986, s. 22-34, JSTOR: 41927519 (ang.). Nigel J.R. Allan, Household Food Supply in Hunza Valley, Pakistan, „Geographical Review”, Vol. 80, No. 4, 1990, s. 399-415, DOI: 10.2307/215849, JSTOR: 215849 (ang.). Dieter Schuh, Reise in die Geschichte Baltistans, Andiast: International Institute for Tibetan and Buddhist Studies, 2011, ISBN 978-3-88280-099-9 (niem.), (STE) Sonderausgaben der Tibet-Encyclopaedia. Kenneth Mason, Abode of Snow, 1955, s. 100, Cytat: „Hunza was, in fact, a kind of slave-trade entrepôt.”. ↑ a b Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie :2
BŁĄD PRZYPISÓW
Hermann Kreutzmann, Challenge and Response in the Karakoram: Socioeconomic Transformation in Hunza, Northern Areas, Pakistan, „Mountain Research and Development”, Vol. 13, No. 1, International Mountain Society, 1993, s. 19-39, DOI: 10.2307/3673642, JSTOR: 3673642 (ang.). Jan Kieniewicz, Historia Indii, wyd. 2, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1985, ISBN 83-04-01896-9. ↑ a b c d Robert A. Huttenback, The 'Great Game' in the Pamirs and the Hindu-Kush: The British Conquest of Hunza and Nagar, „Modern Asian Studies”, Vol. 9, No. 1, Cambridge University Press, 1975, s. 1-29, JSTOR: 311795 (ang.). Amar Singh Chohan, The Gilgit Agency 1877-1935, wyd. II, New Delhi: Atlantic Publishers & Distributors, 1998, ISBN 81-7156-146-2 [zarchiwizowane] (ang.). ↑ a b Discord in Pakistan’s Northern Areas, 2007, s. 3, Cytat: „supervise the conduct of policy on this frontier” (ang.). ↑ a b c Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie :4
BŁĄD PRZYPISÓW
Robert A. Huttenback, The 'Great Game' in the Pamirs and the Hindu-Kush, 1975, s. 8-9, Cytat: „[...] in the event of a sudden attack upon the place by the independent and unruly tribes of the neighbourhood” (ang.). Kenneth Mason, Abode of Snow. A History of Himalayan Exploration and Mountaineering, London: Rupert Hart-Davis, 1955 (ang.). H.L. Nevill, Campaigns on the North-west Frontier, London: John Murray, 1912 [zarchiwizowane] (ang.). Hermann Kreutzmann, Hunza Matters. (...), 2020, s. 384. Hermann Kruetzmann, Hunza Matters (...), 2020, s. 384-385, Cytat: „Especially during the first decade of his rule mir M. Nazim Khan stretched the inequalities. An average citizen of Gojal paid ten times higher taxes than anybody in Hunza. Although only every fifth Hunzakuc was living in Gojal, about eighty percent of revenue was generated there”. Hermann Kreutzmann, Hunza Matters. (...), 2020, s. 389. Hermann Kreutzmann, Hunza Matters, 2020, s. 390-391, Cytat: „No Goshpur will turn his hand to agriculture or any taks that savours utility, but expects to be supported by the community to which he belongs in comparative affluence and idleness all days”. Hermann Kreutzmann, Hunza Matters (...), 2020, s. 391, Cytat: „His monopoly of providing accommodation and full board lacked any notion of hospitality; it was rather a very successful means to absorb all monetary funds that were coming to the valley. All required duties were channelled to the guspur and other members of the elite”. Hermann Kreutzmann, Hunza Matters. (...), 2020, s. 392, Cytat: „Such a strong bond had never existed between the ruling dynasties in Hunza and Nagar, and it was seen as a sign of their reinforced strength and common interest.” (ang.). Hermann Kreutzmann, Hunza Matters. (...), 2020, s. 548-9, Teksty Emily Lorimer publikowały m.in. „The Geographical Magazine”, „The Listener”, „Antiquity”; ponadto wydała w 1939 r. także książkę na temat Hunzy Language Hunting in the Karakorum. Hermann Kreutzmann, Hunza Matters (...), 2020, s. 398, Cytat: „he became more famous for his espionage, commenting on local political practices and travel-writing in the Pamirian Crossroads”. Reginald Francis Schomberg, Between the Oxus and the Indus, London: Martin Hopkinson Ltd., 1935 [zarchiwizowane] (ang.). Hermann Kreutzmann, Hunza Matters. (...), 2020, 27, 44, 395, 397 i in.. Discord in Pakistan’s Northern Areas, „Asia Report”, International Crisis Group, N°131, www.crisisgroup.org, 2007. Hermann Kreutzmann, Hunza Matters (...), 2020, s. 412, Cytat: „But the book, which he [Nazim Khan] freely distributed and sold to visitors, is ample proof of his ability to adjust to the expectation of the Political Agents in Gilgit. (...) Both Jamal Khan and M. Masih Pal were quite instrumental in shaping the narrative of this 'autobiography' to suit his masters.”. Hermann Kreutzmann, Hunza Matters. (...), 2020, s. 424, Cytat: „the embarrassing interregnum of Ghazam Khan”. ↑ a b c d e Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie :11
BŁĄD PRZYPISÓW
Mythical Longevity-'Hunza Humbug', [w:] Hermann Kreutzmann, Hunza Matters (...), 2020, s. 480-491. Hermann Kreutzmann, Hunza Matters. (...), 2020, s. 430, Cytat: „The romantic picture of the 'healthy Hunzas' became a valuable selling-point and advertising strategy that would carry weight for quite some time”. Zafar Iqbal, Diverse and adventurous history of Hunza, Gilgit: North Books, 2017, s. 527-531 (ang.), Podane za H. Kreutzmann, Hunza Matters. (...), 2020.
Photographies by:
Statistics: Position
1794
Statistics: Rank
69428

Dodaj komentarz

To pytanie sprawdza czy jesteś człowiekiem i zapobiega wysyłaniu spamu.

Bezpieczeństwo
481692357Click/tap this sequence: 8596

Google street view

Where can you sleep near Hunza Valley ?

Booking.com
487.379 visits in total, 9.187 Points of interest, 404 Cele, 5 visits today.