Context of Urugwaj
Urugwaj (Uruguay, Wschodnia Republika Urugwaju – República Oriental del Uruguay) – państwo w Ameryce Południowej, nad Atlantykiem, graniczące z Argentyną od zachodu i Brazylią od północy. Stolicą państwa jest Montevideo, port atlantycki u ujścia La Platy. Po drugiej stronie tego estuarium leży stolica Argentyny – Buenos Aires. Dawniej Urugwaj stanowił część Wicekrólestwa La Platy i nosił nazwę Banda Oriental (Brzeg Wschodni).
More about Urugwaj
- Currency Peso urugwajskie
- Native name Uruguay
- Calling code +598
- Internet domain .uy
- Mains voltage 220V/50Hz
- Democracy index 8.61
- Population 3444263
- Obszar 176215
- Driving side right
Generał Fructuoso Rivera
W czasach prekolumbijskich obszary dzisiejszego Urugwaju zamieszkiwały plemiona Indian Charrúa. W 1516 r. Hiszpan Juan Díaz de Solís dotarł do ujścia La Plata. Jednak pierwszymi osadnikami europejskimi byli Portugalczycy. W 1726 roku Hiszpanie wyparli Portugalczyków i założyli fort, wokół którego w drugiej połowie XVIII wieku powstało Montevideo. W 1735 Hiszpanie zdobyli Colonia, najbardziej na południe położoną portugalską twierdzę kolonialną w Ameryce Południowej, założoną w 1680. W 1737 pod naciskiem Wielkiej Brytanii Hiszpanie zostali zmuszeni do jej zwrotu, jednakże już w 1776 zajęli ją ponownie wraz ze zdobytymi terenami Urugwaju i południowej Brazylii. Walki zakończył rozejm w San Ildefonso w roku 1777, w którym Portugalczycy zrzekli się zajmowanych terenów Urugwaju (Banda Oriental). Hiszpańska ekspansja kolonialna doprowadziła do znacznego wyniszczenia ludności tubylczej. Do 1776 roku Urugwaj wchodził w skład hiszpańskiego Wicekrólestwa Peru, a następnie wyodrębnionego z niego Wicekrólestwa La Platy[1]. W 1811 roku pod wodzą José Gervasio Artigasa rozpoczęła się walka o niepodległość. Jednak założone przez niego w 1815 roku w głębi kraju „wolne państwo wschodnich prowincji” nie zostało uznane i w następnym roku Urugwaj został anektowany przez Portugalczyków i przyłączony do Brazylii. W 1825 roku państwo odzyskało niepodległość, którą Argentyna i Brazylia uznały dopiero po trzyletniej wojnie w traktacie z Rio de Janeiro[2].
Z terytoriów spornych utworzono w 1830 roku Wschodnią Republikę Urugwaju. Mimo odzyskania niepodległości sytuacja w kraju była nadal niestabilna.
...Czytaj dalejGenerał Fructuoso Rivera
W czasach prekolumbijskich obszary dzisiejszego Urugwaju zamieszkiwały plemiona Indian Charrúa. W 1516 r. Hiszpan Juan Díaz de Solís dotarł do ujścia La Plata. Jednak pierwszymi osadnikami europejskimi byli Portugalczycy. W 1726 roku Hiszpanie wyparli Portugalczyków i założyli fort, wokół którego w drugiej połowie XVIII wieku powstało Montevideo. W 1735 Hiszpanie zdobyli Colonia, najbardziej na południe położoną portugalską twierdzę kolonialną w Ameryce Południowej, założoną w 1680. W 1737 pod naciskiem Wielkiej Brytanii Hiszpanie zostali zmuszeni do jej zwrotu, jednakże już w 1776 zajęli ją ponownie wraz ze zdobytymi terenami Urugwaju i południowej Brazylii. Walki zakończył rozejm w San Ildefonso w roku 1777, w którym Portugalczycy zrzekli się zajmowanych terenów Urugwaju (Banda Oriental). Hiszpańska ekspansja kolonialna doprowadziła do znacznego wyniszczenia ludności tubylczej. Do 1776 roku Urugwaj wchodził w skład hiszpańskiego Wicekrólestwa Peru, a następnie wyodrębnionego z niego Wicekrólestwa La Platy[1]. W 1811 roku pod wodzą José Gervasio Artigasa rozpoczęła się walka o niepodległość. Jednak założone przez niego w 1815 roku w głębi kraju „wolne państwo wschodnich prowincji” nie zostało uznane i w następnym roku Urugwaj został anektowany przez Portugalczyków i przyłączony do Brazylii. W 1825 roku państwo odzyskało niepodległość, którą Argentyna i Brazylia uznały dopiero po trzyletniej wojnie w traktacie z Rio de Janeiro[2].
Z terytoriów spornych utworzono w 1830 roku Wschodnią Republikę Urugwaju. Mimo odzyskania niepodległości sytuacja w kraju była nadal niestabilna.
Niepokoje wewnętrzne stały się pretekstem do interwencji zbrojnych Argentyny i Brazylii, a nawet Wielkiej Brytanii i Francji. W latach 1839–1852 Urugwaj toczył wojnę z Argentyną, a w latach 1865–1870 w sojuszu z Argentyną i Brazylią walczył z paragwajskim dyktatorem Francisco Solano Lópezem. W pierwszych latach niepodległości o wpływy w kraju rywalizowały dwie partie polityczne – colorados z Partii Czerwonej, reprezentujący liberalną burżuazję miejską z wybrzeża oraz konserwatywno-klerykalni blancos z Partii Narodowej, związani z hodowcami bydła z interioru. Od początku niepodległości system polityczny zdominowany został przez Partię Czerwoną. W latach 70. XIX wieku doszło do stabilizacji wewnętrznej sytuacji oraz napływu zagranicznych inwestycji, głównie tych z Wielkiej Brytanii. Pod koniec XIX wieku na skutek szybkiego rozwoju gospodarczego kraju doszło do napływu licznych migrantów z Europy co doprowadziło do znacznego wzrostu populacji Urugwaju. W 1903 roku rządy objął José Batlle y Ordóñez z Partii Czerwonej. Batlle y Ordóñez z przerwami sprawował władzę do 1915 roku a jego rządy były okresem radykalnych reform, tj. znacjonalizowania banków i największych przedsiębiorstw użyteczności publicznej. Ponadto rząd Partii Czerwonej wprowadził ośmiogodzinny dzień pracy, renty oraz tajne i proporcjonalne wybory. W 1919 roku w życie weszła liberalna konstytucja. W myśl zmian dokonano sekularyzacji kraju. Reformy liberalne doprowadziły do rozłamu w Partii Czerwonej na zwolenników reform, czyli ballistasów oraz ich konserwatywnych przeciwników. W trakcie I wojny światowej Urugwaj zachował neutralność, lecz w 1917 zerwał oficjalnie stosunki dyplomatyczne z Cesarstwem Niemieckim[2].
Okres prosperity lat 20. i 30. XX w. przerwał wielki kryzys lat 1929–1933, który wpłynął na zaostrzenie sytuacji wewnętrznej. W 1931 roku wybory prezydenckie wygrał Gabriel Terra reprezentujący konserwatywne skrzydło Partii Czerwonej. W tym samym roku doszło do krwawych starć lewicowych aktywistów z policją, wybuch zamieszek związany był z efektami kryzysu gospodarczego. Terra w 1933 roku dokonał zamachu stanu i wprowadził prawicową dyktaturę wzorowaną na działaniach Benito Mussoliniego, dalsze rządy Terry umożliwiła wprowadzona przez niego cenzura i represyjne metody walki z opozycją[3]. W okresie II wojny światowej przewagę w Partii Czerwonej odzyskali batllistas którzy przywrócili demokratyczną konstytucję zawieszoną przez faszyzujący rząd. Tym samym Urugwaj zerwał stosunki z państwami Osi, by w 1945 roku wypowiedzieć wojnę Niemcom i zawrzeć sojusz z aliantami. W 1952 roku wprowadzono nową konstytucję znoszącą urząd prezydenta. Pod koniec lat 50. XX w. rządzący krajem blancos usiłowali realizować politykę Międzynarodowego Funduszu Walutowego, powodując wzrost społecznego niezadowolenia i podwyższoną aktywność związkowców. W latach 60. XX w. nastąpiło załamanie się koniunktury gospodarczej i rozkładu systemu zabezpieczeń socjalnych, co doprowadziło do powszechnego ubóstwa ludności[2]. W 1968 roku prezydent Jorge Pacheco Areco wprowadził stan wyjątkowy co znacznie umocniło wpływy wojskowych[4].
Zaprzysiężenie Trzydziestu Trzech Orientalczyków, Juan Manuel Blanes, 1877
José Gervasio Artigas na obrazie Juana Manuela Blanesa.
Kryzys sprawił iż w kraju powstała organizacja partyzancka Tupamaros. Tupamaros zarzucał rządowi realizacje interesów jedynie grupki oligarchów, a także wskazywał na zależność Urugwaju od Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych. Organizacja uważała, że zdobycie władzy może odbyć się jedynie na drodze walki zbrojnej[5]. Ustrój postulowany przez Tupamaros miał opierać się na scentralizowanym systemie władzy, kontroli państwa nad ekonomią, a także bardziej równomiernej dystrybucji dochodów[5]. Pomimo rozbicia partyzantki na początku lat 70.[5] postępującej anarchizacji życia politycznego nie zdołały zapobiec nawet dyktatorskie rządy armii które w praktyce rozpoczęły się już w 1972 roku. Wojskowi zawiesili podstawowe prawa obywatelskie (1972), rozwiązali parlament (1976), zabronili działalności lewicowym partiom politycznym. Urugwajski reżim wziął udział w operacji Kondor mającej na celu zwalczanie opozycji antyrządowej w krajach regionu. W połowie lat 80. XX w. zaczął się powrót rządów demokratycznych, zwolniono więźniów politycznych, przywrócono prawo i swobody demokratyczne. W 1985 roku zorganizowano wybory prezydenckie które wygrał Julio María Sanguinetti z Partii Czerwonej co przypieczętowało upadek wojskowej junty. W tym samym roku partyzanci Tupamaros przekształcili się w legalnie działającą partię polityczną. W 1986 roku uzgodniono 3-letni plan odbudowy gospodarki[2].
W 1990 urząd prezydenta objął Luis Alberto Lacalle z partii blancos, który ogłosił zgodę narodową i utworzył rząd koalicyjny z udziałem colorados. Jego liberalna polityka napotkała opór opozycji, a program prywatyzacji został odrzucony w referendum w 1992 roku. W 1994 roku w wyborach prezydenckich zwyciężył Julio María Sanguinetti (z partii colorados). W 2000 roku prezydentem Urugwaju został Jorge Batlle, w marcu 2005 roku na stanowisku zastąpił go przywódca lewicy Tabaré Vázquez. W wyborach prezydenckich w 2009 zwyciężył José Mujica, były członek Tupamaros i socjalista wywodzący się z koalicji Szeroki Front[6]. Objął on urząd szefa państwa 1 marca 2010 roku.
↑ Urugwaj, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2018-05-21] . ↑ a b c d Urugwaj. Historia, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2015-05-26] . ↑ „THE CONSERVATIVE ADJUSTMENT, 1931–43 – Uruguay”. Library of Congress Country Studies. ↑ Bureau of Western Hemisphere Affairs. "Background Note: Uruguay". US Department of State. ↑ a b c Arturo Porzecanski: Uruguay’s Tupamaros: The Urban Guerrilla. ↑ Aleksandra Lipczak: José Mujica i Lucia Topolansky – najskromniejsza para u władzy. wysokieobcasy.pl, 2013-11-05. [dostęp 2014-09-26]. (pol.).