Baszta Dziewicza w Baku (azer. Qız Qalası) – zabytkowa baszta w Baku, stolicy Azerbejdżanu. Jest jednym z symboli miasta. Stoi na wschodnich obrzeżach Starego Miasta, bezpośrednio nad przebiegającym poniżej ruchliwym prospektem Nafciarzy.
W roku 2000 obiekt (wraz ze Starym Miastem i pałacem szachów Szyrwanu) został umieszczony na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO.
Krótko po wpisie, w listopadzie 2000 doszło w Azerbejdżanie do trzęsienia ziemi, które uszkodziło basztę. W latach 2003–2009 znajdowała się ona na liście dziedzictwa zagrożonego.
Wieżę zbudowano w XII wieku na znacznie starszych fundamentach, sięgających 15 m w głąb ziemi[1]. Dawniej stała na samym brzegu, jednak wskutek obniżania się poziomu Morza Kaspijskiego linia brzegowa znacznie się cofnęła[2]. Istnieją różne opinie dotyczące przeznaczenia, jak i okresu, w którym zbudowano pierwszą budowlę w tym miejscu. Niektórzy z naukowców przypuszczają, że wieża została zbudowana w dwóch różnych okresach. Zgodnie z tym przypuszczeniem dolna część wieży ze ścianami do 12 metrów jest starsza i pochodzi z VIII-VII wieku p.n.e. Górna część otoczona prążkowanym kamieniem powstała później[3]. Według jednej z wersji dotyczącej przeznaczenia wieży powstała ona w IV-VI wieku jako element świątyni zoroastriańskiej. Inni twierdzą, że istniało tu obserwatorium astronomiczne, a tezę tę ma potwierdzać wysunięta na wschód wąska przybudówka nadająca wieży niepowtarzalny charakter. Prace archeologiczne sprzed kilkudziesięciu lat wykazały, że fundamenty były wzmocnione przez 14-metrowej długości drewniane dźwigary, które chroniły budowlę przed trzęsieniami ziemi[1].
Z nazwą zabytku wiąże się wiele legend. Jedna z nich mówi, że wieża została zbudowana przez szacha dla swojej ukochanej. Kiedy jednak wybranka dowiedziała się, że jest córką tegoż szacha, rzuciła się z wieży do morza[2]. Istnieje wersja, że wieża była pierwotnie nazywana „Ghuz Qala” i stanowiła świątynię boga ognia, który jest czczony przez turkijskie plemiona. W ciągu wieków ludzie tworzyli różne legendy i historie o wspaniałości i odległej przeszłości tego starożytnego obiektu. Możliwe, że nazwa Wieża „Ghuz” zmieniła w tych legendach i przyjęła formę Wieży „Qız”[3].
W najwyższej części baszty znaleziono inskrypcje w piśmie kufickim z XII wieku, w której jako architekt przebudowy baszty widnieje niejaki Kubej Masud ibn Da'ud[4]. Między innymi dzięki nim wiadomo, iż budowla w obecnym kształcie powstała w tym wieku i służyła jako główny element obronny miasta[5], bowiem w języku azerskim słowo Qız („dziewicza”) oznacza również „niedostępna”, co miało związek z charakterem obronnym budowli. W wieży mogło schronić się 200 ludzi, wewnątrz była spiżarnia i głęboka studnia[2]. W 1858 wieżę przekształcono w latarnię morską dla statków wchodzących do bakijskiego portu[5], a w 1968 zamieniono ją w muzeum[2] z ekspozycją poświęconą dziejom miasta (m.in. sporo archiwalnych zdjęć) oraz kolekcją etnograficzną[1].
Dodaj komentarz