Volgens de boeddhistische traditie bereikte de historische Boeddha Verlichting onder genoemde boom, zittend op 8 handjes zacht kusa-gras[1], hem overhandigd door Sotthiya de grassnijder. Hij zou gezeten hebben op de plaats waar nu de 'diamanten troon' staat, direct achter de veel later gebouwde tempel, oorspronkelijk met het gezicht naar de rivier aan de andere kant waarvan de boerin Sujata[2] hem een flinke kom voedsel had verschaft waar hij een paar weken mee toe kon. Na drie dagen en nachten van continue meditatie, behaalde hij waar hij naar op zoek was. Vervolgens bleef hij nog 7 weken[3] in Bodhgaya, die hij doorbracht in meditatie, telkens op een andere plaats die later zijn geoormerkt als te bezichtigen plaatsen van speciaal belang.

 

Offergaven gevonden in Bodh Gaya onder de "Vajrasana", met een versierde munt van de Kushan keizer Huvishka, 3e eeuw

Tweehonderdvijftig jaar na het (Pali:) Parinibbana (verlicht overlijden; Hybr. Skr. parinirvana) van Boeddha (6de-5de eeuw vC) bezocht Koning Asoka[4] Bodhgaya, en men gaat ervan uit dat hij de opdracht heeft gegeven de Mahabodhi-tempel te bouwen. Sommige historici nemen aan dat de tempel gebouwd of hersteld is tijdens de dynastie van de Kushan[5]. Nadat het boeddhisme circa 13e eeuw nC bijna geheel uit India verdwenen was als gevolg van de invasie vanuit Afghanistan en Oost-Turkestan, waar het Shia van het huidige Iran al ingang had gevonden, werd de tempel door de boeddhisten verlaten[6]. Hoewel het een plaats van cultiveren is gebleven door een stroming van het hindoeisme, in een aan de tempel aangebouwd verblijf, raakte de tempel als zodanig in verval en overgroeid. Het zijn de heer Mitra en de britse officier-archeoloog Cunningham geweest die de tempel in de 19de eeuw herontdekten en weer lieten herbouwen.[7]

In de 18e eeuw hervestigde zich een hindoeïstische asceet opnieuw in de genoemde aanbouw. Evenals andere religieuze gebouwen uit de indigene cultuur van India zijn boeddhistische en hindoeistische religieuze gebouwen eigendom van de staat. De hindu-asceet ter plaatse heeft (begin 21ste eeuw) nog steeds zitting in het 8-koppige tempelbestuur dat voorgezeten wordt door een regionale bestuurder waarbij de verdeling 4 hindoes, 4 boeddhisten is.[8]

In de 18de eeuw zond de koning van Myanmar verschillende restaurateurs teneinde de tempel te herstellen. Als resultaat was de birmese tempel de eerste van de door het buitenland op het complex opgerichte gebouwen.

Na de doorkomst van de Birmezen werd in 1883 de Mahabodhi-tempel verder uitgegraven en volledig hersteld onder leiding van genoemde Alexander Cunningham en de heer Mitra, de laatste afgevaardigd door de archeologische dienst van India.