Euskara ( Basque language )
Basque (၊ euskara ၊ [eus̺ˈkaɾa]) ( Basque တွင်အသုံးပြုသည်) သည် Basques နှင့် Basque Country ၏ အခြားဘာသာစကားတစ်ခုဖြစ်ပြီး စပိန်မြောက်ပိုင်းနှင့် ပြင်သစ်အနောက်တောင်ပိုင်း၏ ကပ်လျက်အနောက်ဘက်စွန်းရှိ Pyrenees ကမ်းလွန်တွင်ရှိသော ဒေသတစ်ခုဖြစ်သည်။ ဘာသာဗေဒအရ၊ Basque သည် သီးခြားဘာသာစကားတစ်ခုဖြစ်သည် (အခြားရှိပြီးသားဘာသာစကားများနှင့် မသက်ဆိုင်ပါ)။ Basque များသည် ဌာနေတိုင်းရင်းသားများဖြစ်ပြီး အဓိကအားဖြင့် Basque နိုင်ငံတွင် နေထိုင်ကြသည်။ Basque ဘာသာစကားကို နယ်မြေအားလုံးတွင် Basques ၏ 28.4% (751,500) က ပြောဆိုသည်။ ယင်းတို့အနက် 93.2% (700,300) သည် Basque Country ၏ စပိန်ဧရိယာတွင် ရှိပြီး ကျန် 6.8% (51,200) သည် ပြင်သစ်အပိုင်းတွင် ရှိပါသည်။
ဒေသခံစကားပြောဆိုသူများသည် လေးခု၏ အစိတ်အပိုင်းများပါ၀င်သော ဆက်စပ်ဧရိယာတွင် နေထိုင်ကြသည်။ စပိန်ပြည်နယ်များနှင့် ပြင်သစ်ရှိ "ရှေးဟောင်းပြည်နယ်" သုံးခု။ Biscay ၏အများစုဖြစ်သော Gipuzkoa၊ Álava ၏ မြူနီစပယ်အချို့နှင့် Navarre ၏ မြောက်ပိုင်းဒေသသည် Basque စကားပြောသည့်နေရာကို 1980 ခုနှစ်များအတွင်း အစီအမံများမစတင်မီတွင် ကျန်ရှိသော Basque စကားပြောဧရိယာ၏ အဓိကအုတ်မြစ်ကို ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။ ဆန့်ကျင်ဘက်အားဖြင့်၊ Biscay ၏အနောက်ဘက်စွန်းရှိ Álava အများစုနှင့် အလယ်ပိုင်းနှင့် တောင်ပိုင်း Navarre တို့သည် စပိန်ဘာသာစကားဖြင့်ပြောဆိုသူအများစုနေထိုင်ကြပြီး Basque ကို ရာစုနှစ်များတစ်လျှောက် စပိန်ဘာသာစကားဖြင့် အစားထိုးခဲ့သောကြောင့်ဖြစ်စေ (Álava နှင့် အလယ်ပိုင်း Navarre အများစုတွင်ကဲ့သို့) သို့မဟုတ် အကြောင်းမှာ၊ (Enkarterri နှင့် အရှေ့တောင်ပိုင်း Navarre ၏ အစိတ်အပိုင်းများကဲ့သို့) ထိုနေရာတွင် မည်သည့်အခါမျှ စကားမပြောဖူးပေ။
ဖရန်ဆွစ်စပိန်တွင်၊ Basque ဘာသာစကားအသုံးပြုမှုသည် အစိုးရ၏ဖိနှိပ်ချုပ်ချယ်မှုမူဝါဒများကြောင့် ထိခိုက်ခဲ့သည်။ Basque နိုင်ငံမှာတော့ "ဖရန်ဆွစ်ဖိနှိပ်မှုဟာ နိုင်ငံရေးသာမက ဘာသာစကားနဲ့ ယဉ်ကျေးမှုပါ" တဲ့။ Franco ၏အစိုးရသည် Basque ကိုတရားဝင်ဟောပြောချက်၊ ပညာရေးနှင့်ထုတ်ဝေခြင်းမှတားမြစ်ခဲ့ပြီး Basque အမည်အောက်တွင်မွေးကင်းစကလေးငယ်များကိုစာရင်းသွင်းရန်တရားမ၀င်ဖြစ်ပြီး Basque ရှိသင်္ချိုင်းကျောက်စာများကိုပင်ဖယ်ရှားပစ်ရန်တောင်းဆိုခဲ့သည်။ အချို့သောပြည်နယ်များတွင် Basque ကို အများသူငှာအသုံးပြုမှုကို နှိမ်နှင်းခဲ့ပြီး ၎င်းကို ပြောဆိုသည့်အတွက် လူများကို ဒဏ်ရိုက်ခဲ့သည်။ Basque ကို အများသူငှာ အသုံးပြုခြင်းသည် စစ်အစိုးရကို ထောက်ခံသူများသည် ဖရန်ကို ဆန့်ကျင်ရေး သို့မဟုတ် ခွဲထွက်ရေးဝါဒ၏ လက္ခဏာတစ်ရပ်ဟု မကြာခဏ မှတ်ယူကြသည်။ ယေဘုယျအားဖြင့်၊ 1960 ခုနှစ်များနှင့် နောက်ပိုင်းတွင်၊ လမ်းကြောင်းပြောင်းပြန်ဖြစ်ပြီး Basque တွင် ပညာရေးနှင့် ထုတ်ဝေမှုသည် စတင် ထွန်းကားလာသည်။ ဤလုပ်ငန်းစဉ်၏ တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းအနေဖြင့်၊ Euskara Batua ဟုခေါ်သော Basque ဘာသာစကား၏ စံပြုပုံစံကို Euskaltzaindia မှ 1960 ခုနှစ်နှောင်းပိုင်းတွင် တီထွင်ခဲ့သည်။
ဆက်လက်ဖတ်ရှုပါ
Basque (၊ euskara ၊ [eus̺ˈkaɾa]) ( Basque တွင်အသုံးပြုသည်) သည် Basques နှင့် Basque Country ၏ အခြားဘာသာစကားတစ်ခုဖြစ်ပြီး စပိန်မြောက်ပိုင်းနှင့် ပြင်သစ်အနောက်တောင်ပိုင်း၏ ကပ်လျက်အနောက်ဘက်စွန်းရှိ Pyrenees ကမ်းလွန်တွင်ရှိသော ဒေသတစ်ခုဖြစ်သည်။ ဘာသာဗေဒအရ၊ Basque သည် သီးခြားဘာသာစကားတစ်ခုဖြစ်သည် (အခြားရှိပြီးသားဘာသာစကားများနှင့် မသက်ဆိုင်ပါ)။ Basque များသည် ဌာနေတိုင်းရင်းသားများဖြစ်ပြီး အဓိကအားဖြင့် Basque နိုင်ငံတွင် နေထိုင်ကြသည်။ Basque ဘာသာစကားကို နယ်မြေအားလုံးတွင် Basques ၏ 28.4% (751,500) က ပြောဆိုသည်။ ယင်းတို့အနက် 93.2% (700,300) သည် Basque Country ၏ စပိန်ဧရိယာတွင် ရှိပြီး ကျန် 6.8% (51,200) သည် ပြင်သစ်အပိုင်းတွင် ရှိပါသည်။
ဒေသခံစကားပြောဆိုသူများသည် လေးခု၏ အစိတ်အပိုင်းများပါ၀င်သော ဆက်စပ်ဧရိယာတွင် နေထိုင်ကြသည်။ စပိန်ပြည်နယ်များနှင့် ပြင်သစ်ရှိ "ရှေးဟောင်းပြည်နယ်" သုံးခု။ Biscay ၏အများစုဖြစ်သော Gipuzkoa၊ Álava ၏ မြူနီစပယ်အချို့နှင့် Navarre ၏ မြောက်ပိုင်းဒေသသည် Basque စကားပြောသည့်နေရာကို 1980 ခုနှစ်များအတွင်း အစီအမံများမစတင်မီတွင် ကျန်ရှိသော Basque စကားပြောဧရိယာ၏ အဓိကအုတ်မြစ်ကို ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။ ဆန့်ကျင်ဘက်အားဖြင့်၊ Biscay ၏အနောက်ဘက်စွန်းရှိ Álava အများစုနှင့် အလယ်ပိုင်းနှင့် တောင်ပိုင်း Navarre တို့သည် စပိန်ဘာသာစကားဖြင့်ပြောဆိုသူအများစုနေထိုင်ကြပြီး Basque ကို ရာစုနှစ်များတစ်လျှောက် စပိန်ဘာသာစကားဖြင့် အစားထိုးခဲ့သောကြောင့်ဖြစ်စေ (Álava နှင့် အလယ်ပိုင်း Navarre အများစုတွင်ကဲ့သို့) သို့မဟုတ် အကြောင်းမှာ၊ (Enkarterri နှင့် အရှေ့တောင်ပိုင်း Navarre ၏ အစိတ်အပိုင်းများကဲ့သို့) ထိုနေရာတွင် မည်သည့်အခါမျှ စကားမပြောဖူးပေ။
ဖရန်ဆွစ်စပိန်တွင်၊ Basque ဘာသာစကားအသုံးပြုမှုသည် အစိုးရ၏ဖိနှိပ်ချုပ်ချယ်မှုမူဝါဒများကြောင့် ထိခိုက်ခဲ့သည်။ Basque နိုင်ငံမှာတော့ "ဖရန်ဆွစ်ဖိနှိပ်မှုဟာ နိုင်ငံရေးသာမက ဘာသာစကားနဲ့ ယဉ်ကျေးမှုပါ" တဲ့။ Franco ၏အစိုးရသည် Basque ကိုတရားဝင်ဟောပြောချက်၊ ပညာရေးနှင့်ထုတ်ဝေခြင်းမှတားမြစ်ခဲ့ပြီး Basque အမည်အောက်တွင်မွေးကင်းစကလေးငယ်များကိုစာရင်းသွင်းရန်တရားမ၀င်ဖြစ်ပြီး Basque ရှိသင်္ချိုင်းကျောက်စာများကိုပင်ဖယ်ရှားပစ်ရန်တောင်းဆိုခဲ့သည်။ အချို့သောပြည်နယ်များတွင် Basque ကို အများသူငှာအသုံးပြုမှုကို နှိမ်နှင်းခဲ့ပြီး ၎င်းကို ပြောဆိုသည့်အတွက် လူများကို ဒဏ်ရိုက်ခဲ့သည်။ Basque ကို အများသူငှာ အသုံးပြုခြင်းသည် စစ်အစိုးရကို ထောက်ခံသူများသည် ဖရန်ကို ဆန့်ကျင်ရေး သို့မဟုတ် ခွဲထွက်ရေးဝါဒ၏ လက္ခဏာတစ်ရပ်ဟု မကြာခဏ မှတ်ယူကြသည်။ ယေဘုယျအားဖြင့်၊ 1960 ခုနှစ်များနှင့် နောက်ပိုင်းတွင်၊ လမ်းကြောင်းပြောင်းပြန်ဖြစ်ပြီး Basque တွင် ပညာရေးနှင့် ထုတ်ဝေမှုသည် စတင် ထွန်းကားလာသည်။ ဤလုပ်ငန်းစဉ်၏ တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းအနေဖြင့်၊ Euskara Batua ဟုခေါ်သော Basque ဘာသာစကား၏ စံပြုပုံစံကို Euskaltzaindia မှ 1960 ခုနှစ်နှောင်းပိုင်းတွင် တီထွင်ခဲ့သည်။
၎င်း၏စံသတ်မှတ်ထားသောဗားရှင်းအပြင်၊ စပိန်ရှိ သမိုင်းဝင် Basque ဒေသိယစကားငါးမျိုးမှာ Biscayan၊ Gipuzkoan နှင့် Upper Navarrese နှင့် ပြင်သစ်ရှိ Navarrese–Lapurdian နှင့် Souletin တို့ဖြစ်သည်။ သမိုင်းဝင် Basque ပြည်နယ်များမှ ၎င်းတို့၏အမည်များကို ယူကြသော်လည်း ဒေသိယနယ်နိမိတ်များသည် ပြည်နယ်နယ်နိမိတ်များနှင့် မကိုက်ညီပါ။ Euskara Batua သည် Basque ဘာသာစကားကို တရားဝင်အခြေအနေများ (ပညာရေး၊ လူထုမီဒီယာ၊ စာပေ) တွင် Basque စပီကာအားလုံးမှ အလွယ်တကူ နားလည်နိုင်စေရန် ဖန်တီးထားခြင်းဖြစ်ပြီး ၎င်းသည် ယနေ့ခေတ်၏ အဓိကအသုံးပြုမှုဖြစ်သည်။ စပိန်နှင့် ပြင်သစ်နှစ်နိုင်ငံစလုံးတွင် ပညာရေးအတွက် Basque အသုံးပြုမှုသည် ဒေသတစ်ခုနှင့်တစ်ခုနှင့် ကျောင်းတစ်ခုမှ ကွဲပြားသည်။
Basque သည် ဥရောပတွင် တစ်ခုတည်းသော ရှင်သန်ကျန်ရစ်သော သီးခြားဘာသာစကားဖြစ်သည်။ Basques ၏ဇာစ်မြစ်နှင့် ၎င်းတို့၏ဘာသာစကားအပေါ် လက်ရှိ သိပ္ပံနည်းကျအမြင်မှာ အဆိုပါဒေသတွင် အင်ဒို-ဥရောပဘာသာစကားများ မရောက်ရှိမီတွင် Basque ၏အစောပိုင်းပုံစံများ ဖြစ်ပေါ်လာခြင်းဖြစ်ပြီး အထူးသဖြင့် ဆဲလ်တစ်နှင့် Romance ဘာသာစကားများ မရောက်ရှိမီ၊ ဆိုလိုသည်မှာ ယနေ့ခေတ် ပထဝီဝင်အနေအထားအရ၊ Basque စကားပြောဒေသကို ဝန်းရံထားသည်။ ပုံမှန်အားဖြင့်၊ ၎င်း၏ပေါင်းစပ်ပုံသဏ္ဍာန်နှင့် ergative-absolutive alignment ဖြင့် Basque သဒ္ဒါသည် Standard ပျမ်းမျှဥရောပဘာသာစကားများနှင့် သိသိသာသာကွဲပြားနေပါသည်။ မည်သို့ပင်ဆိုစေကာမူ Basque သည် Romance ဘာသာစကားများမှ ၎င်း၏ ဝေါဟာရ 40 ရာခိုင်နှုန်းအထိ ချေးယူထားပြီး လက်တင်အက္ခရာကို Basque အက္ခရာအတွက် အသုံးပြုထားသည်။
