Ûzbêkistan
Context of Ûzbêkistan
Ûzbêkistan (ûzbêkî O‘zbekiston; fermî Komara Ûzbêkistan, ûzbêkî O‘zbekiston Respublikasi) welateka li Asya navîn de ye. Ew ji aliyê pênc welatên bejahiyê ve tê dorpêçkirin: Qezexistan li bakur; Qirgizistan li bakurê rojhilat; Tacîkistan li başûrê rojhilat; Efxanistan li başûr; û li başûrê rojavayê Tirkmenistan. Paytext û bajarê wê yê herî mezin Taşkent e. Ûzbekistan beşek ji cîhana Tirkan e û herwiha endamê Rêxistina Dewletên Tirk e. Zimanê uzbekî li Ûzbekîstanê zimanê ku piranî tê axaftin e, zimanên din rûsî û tacîk jî hene, ku bi giranî li Samerqend û Buxarayê têne axaftin. Îslam li Ûzbekistanê ola serdest e û piraniya Ûzbekan misilmanên sunî ne.
Ûzbekistan dewletek laîk e, ku hukûmetek destûrî ya serokatiyê heye. Ûzbekistan ji 12 herêman (vilayat), bajarê Taşkentê û yek komara xweser, Karakalpakstanê pêk tê. Rêxistinên mafên mirovan ên ne-hikûmî Ûzbekistanê wekî "dewleteke otorîter û xwedî mafên sivîl ên bisînor" pênase kirine, lê reformên girîng...زیاتر بخوێنهوه
Ûzbêkistan (ûzbêkî O‘zbekiston; fermî Komara Ûzbêkistan, ûzbêkî O‘zbekiston Respublikasi) welateka li Asya navîn de ye. Ew ji aliyê pênc welatên bejahiyê ve tê dorpêçkirin: Qezexistan li bakur; Qirgizistan li bakurê rojhilat; Tacîkistan li başûrê rojhilat; Efxanistan li başûr; û li başûrê rojavayê Tirkmenistan. Paytext û bajarê wê yê herî mezin Taşkent e. Ûzbekistan beşek ji cîhana Tirkan e û herwiha endamê Rêxistina Dewletên Tirk e. Zimanê uzbekî li Ûzbekîstanê zimanê ku piranî tê axaftin e, zimanên din rûsî û tacîk jî hene, ku bi giranî li Samerqend û Buxarayê têne axaftin. Îslam li Ûzbekistanê ola serdest e û piraniya Ûzbekan misilmanên sunî ne.
Ûzbekistan dewletek laîk e, ku hukûmetek destûrî ya serokatiyê heye. Ûzbekistan ji 12 herêman (vilayat), bajarê Taşkentê û yek komara xweser, Karakalpakstanê pêk tê. Rêxistinên mafên mirovan ên ne-hikûmî Ûzbekistanê wekî "dewleteke otorîter û xwedî mafên sivîl ên bisînor" pênase kirine, lê reformên girîng di bin serokatiya duyem a Ûzbekistanê Şevkat Mîrziyoyev de piştî mirina serokê yekem Îslam Karîmov, hatin kirin. Ji ber van reforman, têkiliyên bi welatên cîran ên Qirgizîstan, Tacîkistan û Afxanîstanê re pir baş bûne.[e Rapora Neteweyên Yekbûyî ya sala 2020an bi destxistina Armancên Pêşkeftina Berdewam a NY gelek pêşkeftin dît.
More about Ûzbêkistan
- Calling code +998
- Internet domain .uz
- Mains voltage 220V/50Hz
- Democracy index 2.12
- Population 34915100
- Area 448978
- Driving side right
Perekî zêr ê Eukratîdês I, ku li Buxarayê hat dîtin
Alim Khan, emîrê Buxarayê, 1911Yekemîn niştecîhên tomarkirî yên ku li devera Ûzbekistana îroyîn dijiyan koçerên Îranî yên Rojhilatî bûn, ku bi navê Îskîtan dihatin naskirin: Wan padîşahiyan li Khwarazm (sedsala 8 heta ya 6an BZ), Bactria (sedsalên 8an heta ya 6an B.Z.), Sogdia (sedsala 8an heta ya 6an B.Z.), Fergana (sedsala 3an B.Z. - sedsala 6an) û Margiana (sedsala 3an B.Z heta sedsala 6an B.Z.)[19] Navçe di nav Împaratoriya Axamenî ya Îranî de bû û piştî heyamek desthilatdariya Makedonî, ji hêla Împeratoriya Partî ya Îranî û piştre jî ji hêla Împeratoriya Sasaniyan ve hate rêvebirin, heya ku di sedsala 7mîn de misilmanan farisan dagir kir.
Fetihên destpêkê yên misilmanan û paşê Împaratoriya Samaniyan piraniya mirovan, tevî çînên serdest ên herêmî, kirin alîgirên Îslamê. Di vê serdemê de, bajarên wek Semerqend, Xiva û Buxara ji Riya Hevrîşimê dest bi dewlemendbûna xwe kirin û bi kesayetên wek Mihemed el-Buxarî, El-Tirmizî, Xuwarezmî, el- Bîrûnî, Avicenna û Omer Xeyam.
...زیاتر بخوێنهوهRead less Perekî zêr ê Eukratîdês I, ku li Buxarayê hat dîtin Alim Khan, emîrê Buxarayê, 1911Yekemîn niştecîhên tomarkirî yên ku li devera Ûzbekistana îroyîn dijiyan koçerên Îranî yên Rojhilatî bûn, ku bi navê Îskîtan dihatin naskirin: Wan padîşahiyan li Khwarazm (sedsala 8 heta ya 6an BZ), Bactria (sedsalên 8an heta ya 6an B.Z.), Sogdia (sedsala 8an heta ya 6an B.Z.), Fergana (sedsala 3an B.Z. - sedsala 6an) û Margiana (sedsala 3an B.Z heta sedsala 6an B.Z.)[19] Navçe di nav Împaratoriya Axamenî ya Îranî de bû û piştî heyamek desthilatdariya Makedonî, ji hêla Împeratoriya Partî ya Îranî û piştre jî ji hêla Împeratoriya Sasaniyan ve hate rêvebirin, heya ku di sedsala 7mîn de misilmanan farisan dagir kir.
Fetihên destpêkê yên misilmanan û paşê Împaratoriya Samaniyan piraniya mirovan, tevî çînên serdest ên herêmî, kirin alîgirên Îslamê. Di vê serdemê de, bajarên wek Semerqend, Xiva û Buxara ji Riya Hevrîşimê dest bi dewlemendbûna xwe kirin û bi kesayetên wek Mihemed el-Buxarî, El-Tirmizî, Xuwarezmî, el- Bîrûnî, Avicenna û Omer Xeyam.
Xanedaniya herêmî ya Xuarezmiyan di sedsala 13an de ji hêla dagirkeriya Mongolan ve hate hilweşandin û bû sedema serdestiya gelên tirk. Tîmûr (Têmûr) yê ku di sedsala 14an de Împeratoriya Tîmûriyan ava kir, ji Şehrîsabzê bû û Semerqendê kir paytexta xwe. Bajar di bin desthilatdariya Ulugh Beg de bû navendeke zanistê û Ronesansa Tîmûriyan anî dinyayê.
Herêmên xanedana Tîmûriyan di sedsala 16an de ji aliyê Şeybaniyên Ûzbek ve hatin zeftkirin û navenda desthilatdariyê derbasî Buxarayê kirin. Herêm bû sê dewlet: Xaneya Xiva, Xanatê Kokand, û Mîrnişîna Buxara. Serketinên Emperor Babur ber bi rojhilat ve bû sedema damezrandina Împaratoriya Mughal li Hindistanê.
Tevahiya Asyaya Navîn di sedsala 19an de hêdî hêdî bi Împaratoriya Rûsyayê re hate girêdan û Taşkent bû navenda siyasî ya Turkistana Rûsyayê. Di sala 1924 de, sînorkirina neteweyî Komara Sosyalîst a Sovyetê ya Ûzbek wekî komarek serbixwe di nav Yekîtiya Sovyetê de ava kir. Demek kin beriya hilweşandina Yekîtiya Sovyetê, di 31 Tebaxê 1991an de serxwebûna xwe wekî Komara Ûzbekistanê ragihand.
1ê Îlonê wek roja serxwebûna neteweyî hat îlankirin. Yekîtiya Sovyetê di 26ê Kanûna Paşiyê ya wê salê de hat hilweşandin. Islam Karimov, ku ji sala 1989an ve sekreterê yekem ê Partiya Komunîst a Ûzbekistanê bû, di sala 1990 de wek serokê Komara Sovyeta Sosyalîst a Ûzbekistanê hat hilbijartin.
