تعدادی از منابع مستند و اطلاعات تکمیلی، از ساختمان‌های فیزیکی این محل سرچشمه می‌گیرد. مجموعهٔ کتاب‌های تاریخی با عنوان تاریخ گرجستان به این موضوع اشاره می‌کنند که: ملکه تامار بعد از دریافت کمک‌های الهی و پیروزی در نبردهایش و قبل از انتقال صومعه به زدا واردزیا یک کلیسا با قبله‌ای از شمایل مریم مقدس بنا کرد. گفته می‌شود وی به دلیل نبردهایش با مسلمانان از واردزیا کوچ کرد و پس از پیروزی‌های بعدی اش در جنگ باسیان، لوان شاوتلی به افتخار او در کلیسای مریم مقدس جشنی برگزار کرد. تاریخ گرجستان همچنین به چگونگی رهایی یافتن واردزیا از تهاجم مغول در سال ۱۲۹۰ می‌پردازد.

حسن بیروملو تاریخ‌نگار دورهٔ صفویه، قبل از آن که دربارهٔ غارت واردزیا توسط ایرانی‌ها به رهبری شاه طهماسب در سال ۱۵۵۱ توضیح دهد، واردزیا را یک شگفتی با دیوارهای غیرقابل تسخیر و بزرگ، توصیف می‌کند. تقریباً در زمان معاصر، کتاب انجیل، از یک بازار ایرانی به جایگاه خود یعنی واردزیا بازگشته است. پس از ورود عثمانی‌ها در سال ۱۵۷۸ و رفتن راهبه‌ها، این محل متروکه شد.