ایاصوفیه (ترکی استانبولی: Ayasofya یونانی:Ἁγία Σοφία) یک بنا و عبادتگاه تاریخی واقع در استانبول ترکیه است که به عنوان کلیسای جامع مسیحی ارتدوکس، کلیسای جامع کاتولیک رومی، مسجد عثمانی و یک موزه استفاده شده‌است. از ژوئیه سال ۲۰۲۰ این بنا توسط رئیس‌جمهور ترکیه دوباره به‌عنوان مسجد طبقه‌بندی شده‌است. ایاصوفیه از سوی سازمان یونسکو به عنوان میراث جهانی ثبت شده و مورد احترام مسیحیان و مسلمانان است و از مهم‌ترین مکان‌های گردشگری ترکیه محسوب می‌شود. این بنا یادگار امپراتوری روم شرقی و شاهکار معماری بیزانسی است و یک کلیسای مسیحیت شرقی بود که ساختمان فعلی آن در دوره امپراتوری بیزانس به سال ۵۳۲ میلادی بنا به دستور همسر امپراتور ژوستینین یکم، تئودورا ساخته شده‌است. برای بازسازی بنا دو معمار به نام‌های ایسیدوروس (از میلتوس یا سوکلی فعلی) و آنتِمیوس (از تراللس یا آیدنلی فعلی) مأموریت یافتند. بنا با کار ۱۰ هزار کارگر در طول پنج سال و تحت نظر ۱۰۰ استاد باشی تکمیل شد و به تاریخ ۲۷ آرالیک ۵۳۷ افتتاح شد. این کلیسا نخست کلیسای بزرگ نام گرفت. پس از فتح استانبول، سلطان محمد فاتح دستور داد کلیسای ایاصوفیه را به مسجد تبدیل کنند. سلیمان اول دستور داد نقاشی‌ها و نگارگری‌های داخل ایاصوفیه را بپوشانند تا نماز جمعه در آنجا خوانده شود. سلیم دوم به معمار سنان (Sinan) دستور داد که ایاصوفیه را مرمت کند. در زمان مراد سوم، مناره و منبر و محراب به ساختمان ایاصوفیه افزوده شد. در زمان مراد چهارم، آیاتی از قرآن به خط مصطفی چلبی در دیوارها و سقف ایاصوفیه نگاشته شد؛ علاوه بر این لوحه‌هایی دور تا دور سقف ایاصوفیه نصب شد که در آن نام الله، محمد، ابوبکر، عمر، عثمان، علی، حسن و حسین نوشته شده بود. این لوحه‌ها در زمان سلطنت عبدالمجید با الواح مدوری که به خط ابراهیم افندی نوشته شده بود، جایگزین گردید. پس از اعلام حکومت جمهوری در ترکیه و به قدرت رسیدن آتاترک، ایاصوفیه به موزه تبدیل شد و تا ۱۱ ژوئیه ۲۰۲۰ به همین شکل باقی ماند. در این تاریخ، با موافقت رجب طیب اردوغان، ایاصوفیه مجدداً به مسجد تبدیل شده و برای برگزاری مراسم عبادی آماده گردید. پس از تبدیل موزه ایاصوفیه به مسجد، جمعه ۲۴ ژوئیه ۲۰۲۰ پس از ۸۶ سال دوباره در این محل نماز جمعه برگزار شد.

ارتفاع گنبد بزرگ این مسجد از سطح زمین ۵۵ متر و قطر آن ۳۱ متر می‌باشد که به وسیلهٔ ۴۰ پشت‌بند بزرگ و روی چهار ستون اصلی سوار شده‌است.