Türkiye
TurcjaContext of Turcja
Turcja (tur. Türkiye), Republika Turcji (tur. Türkiye Cumhuriyeti) – państwo położone w Azji Zachodniej na półwyspie Azja Mniejsza, a częściowo również w Europie Południowo-Wschodniej, ze stolicą w Ankarze. Graniczy w Europie z Bułgarią i Grecją, natomiast w Azji z Syrią, Irakiem, Iranem, Azerbejdżanem, Armenią i Gruzją. Część europejska – wschodnia Tracja – stanowi 3% powierzchni i oddzielona jest od części azjatyckiej Morzem Marmara oraz cieśninami Bosfor i Dardanele. Turcję od północy otacza Morze Czarne, od zachodu Morze Egejskie i Morze Marmara, a od południa Morze Śródziemne (nazywane w języku tureckim Morzem Białym). Republika Turcji została proklamowana w 1923 roku, poprzedzającym ją państwem było Imperium Osmańskie.
More about Turcja
- Currency Lira turecka
- Native name Türkiye
- Calling code +90
- Internet domain .tr
- Mains voltage 230V/50Hz
- Democracy index 4.35
- Population 85372377
- Obszar 783562
- Driving side right
Republika Turcji powstała po I wojnie światowej na gruzach Imperium Osmańskiego. Od XVIII wieku Imperium ulegało coraz większemu osłabieniu, a od roku 1821 niemożność pokonania greckiego powstania wyznaczyła początek nieodwracalnego rozkładu terytorialnego głównego trzonu imperium.
...Czytaj dalejRepublika Turcji powstała po I wojnie światowej na gruzach Imperium Osmańskiego. Od XVIII wieku Imperium ulegało coraz większemu osłabieniu, a od roku 1821 niemożność pokonania greckiego powstania wyznaczyła początek nieodwracalnego rozkładu terytorialnego głównego trzonu imperium.
W 1908 wybuchła rewolucja młodoturecka, której celem była modernizacja przeżartego korupcją i zacofanego państwa[1], jednak nie zapobiegła kolejnym, częściowe rozbiory dokonane zostały po I wojnie światowej. Wiosną 1915 roku Turcy wraz z plemionami kurdyjskimi na terenie Armenii Zachodniej dokonali rzezi Ormian, Asyryjczyków i Greków pontyjskich, które w wielu krajach uznano za zbrodnię ludobójstwa. Między rokiem 1919 a 1922 toczyła się wojna grecko-turecka. 10 sierpnia 1920 w Sèvres pod Paryżem Turcja podpisała traktat pokojowy z państwami Ententy, na mocy którego Grecji m.in. przyznano większość terenów europejskich Turcji, zachodnie wybrzeże Półwyspu Anatolijskiego ze Smyrną. Armenii przyznano Kars, większą część Pontu z okręgiem Trapezunt (dzisiejszy Trabzon) i górę Ararat wraz z jeziorem Wan. Kemal Atatürk, przywódca ruchu narodowego (młodoturków), dążący do przywrócenia Turcji choć części terytoriów zabranych jej po I wojnie światowej, nie chciał pogodzić się z tym faktem i na podstawie Sojuszu o Wzajemnej Przyjaźni i Współpracy z RFSRR jesienią 1920 Turcja i Rosja Sowiecka dokonały agresji przeciwko Armenii. W 1923 miała miejsce wymiana ludności między Grecją i Turcją, w ramach której, kierując się kryteriami wyznaniowymi, a nie językowymi, przesiedlono do Turcji ok. 420 tys. osób wyznania muzułmańskiego, a do Grecji trochę mniej niż 1,5 mln osób wyznania prawosławnego, uwzględniając przy tym liczbę wcześniejszych wychodźców z okresu wojny. Turcy imigrowali głównie z rejonów wybrzeża Morza Egejskiego, wybrzeża Morza Czarnego oraz Kapadocji. W myśl umowy, liczne mniejszości tureckie pozostały na terenie greckiej i bułgarskiej Tracji Zachodniej.
24 lipca 1923 traktat w Lozannie zrewidował postanowienia terytorialne traktatu z Sèvres i zminimalizował ograniczenia suwerenności Turcji do kwestii demilitaryzacji i swobodnego przepływu cieśnin Bosfor i Dardanele, oraz demilitaryzacji pogranicza turecko-greckiego i turecko-bułgarskiego w Tracji. Traktat ten ustalił do dziś istniejące granice Turcji[2].
W 1922 zniesiono kalifat. Już wcześniej 1 listopada 1922 zniesiono sułtanat, a sułtan Mehmed VI opuścił kraj[3]. 29 października 1923 roku proklamowano Republikę Turcji[3]. Pierwszym prezydentem został Mustafa Kemal, nazwany później Atatürkiem. Za jego sprawą przeprowadzano liczne reformy mające na celu europeizację Turcji[4]: zmiana prawa cywilnego, handlowego i karnego, wprowadzenie alfabetu łacińskiego zamiast arabskiego, wprowadzenie kalendarza gregoriańskiego, wprowadzenie nazwisk. W 1934 r. przyznano kobietom bierne i czynne prawo wyborcze, rok później kobiety stanowiły 4,6% parlamentarzystów.
W okresie międzywojennym Turcja dążyła do rewizji niektórych niekorzystnych następstw traktatów kończących I wojnę światową. Na mocy traktatu z Lozanny Turcja odzyskała kontrolę nad terenami wschodniej Anatolii i Tracji oraz doszło do rewizji granicy z Armenią w zamian za zrzeczenie się roszczeń do terenów arabskich. W 1932 roku miało miejsce przyjęcie Turcji do Ligi Narodów, a na mocy konwencji z Montreux uzyskano zniesienie demobilizacji cieśnin czarnomorskich[4].
Podczas ostatnich lat pokoju oraz w czasie II wojny światowej Turcja pomimo zachęt włączenia się do działań zbrojnych wysuwanych przez obie strony konfliktu pozostawała neutralna. Turcję łączył jednak z Francją i Wielką Brytanią traktat antywłoski. Jednocześnie od połowy lat 1930. państwo wydawało znaczny procent dochodów na zbrojenia, w szczególności rozwój floty i lotnictwa[4]. Jednym z ważniejszych powodów nieprzystępowania do wojny były niekorzystne doświadczenia konsekwencji I wojny światowej, a w szczególności obawa przed Związkiem Radzieckim. Turcja przystąpiła do obozu aliantów i wypowiedziała wojnę Rzeszy Niemieckiej dopiero w 1945 roku.
Od 1952 roku Turcja jest członkiem NATO. Od 1974 okupuje część Cypru. O laickość państwa od samego jego początku dba armia. Dlatego też w Turcji dochodziło często do zamachów stanu (w 1960, 1971, 1980 i 1997 roku). Ten czwarty miał zresztą wyjątkowo łagodny przebieg i ograniczył się do zasugerowania partiom rządzącym oddania władzy. W 1984 roku rozpoczęła się zbrojna rebelia kurdyjska na czele z Partią Pracujących Kurdystanu[5][6]. Ostatnia interwencja generalicji w sprawy polityki miała miejsce w pierwszej połowie 2007 roku, kiedy to wybuchł kryzys polityczny związany z niemożnością wyboru prezydenta przez Zgromadzenie Narodowe. W 2004 roku Unia Europejska zezwoliła Turcji na rozpoczęcie negocjacji w sprawie przystąpienia do UE[7]; negocjacje rozpoczęto 3 października 2005 roku[8]. Proces ten napotyka jednak szereg poważnych barier. Problemem jest duża liczba mieszkańców Republiki Turcji oraz napięte stosunki dyplomatyczne między Turcją a Cyprem i (w mniejszym stopniu) Grecją.
15 lipca 2016 doszło w Turcji do próby zamachu stanu[9].
↑ Rewolucja młodoturecka. encyklopedia.interia.pl. [dostęp 2019-04-05]. ↑ Jedynym wyjątkiem był przyłączony do Turcji w r. 1939 na mocy porozumienia turecko-francuskiego okręg Aleksandretty. ↑ a b Bernd Langensiepen, Ahmet Güleryüz: The Ottoman steam navy 1828-1923. Conway Maritime Press, 1995. s. 59 (ang.). ↑ a b c Karolina Wanda Olszowska , Towarzysz Niemiec, Sojusznik Anglii. Dylematy polityki tureckiej w drugiej połowie lat 30. XX wieku – Histmag.org, 22 kwietnia 2017 [dostęp 2017-04-22] . ↑ A Secret Relationship. niqash.org, 2008-08-08. [dostęp 2012-09-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-07-22)]. (ang.). ↑ Chronology of the Important Events in the World/PKK Chronology (1976-2006). niqash.org, 2006-08-08. [dostęp 2012-10-10]. (ang.). ↑ red. Bartosz Działoszyński, Iwona Swenson, Małgorzata Uba: Wielki Encyklopedyczny Atlas Świata. T. 9. Azja Środkowo-Zachodnia. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 2006, s. 16. ISBN 978-83-01-14924-6. ↑ Negotating Framework EU-Turkey. European Comission (Luksemburg), 3 października 2005. ↑ Kto stoi za zamachem stanu w Turcji?. onet.pl, 16 lipca 2016. [dostęp 2016-07-16].