Δελφοί

( Delfy )

Delfy (gr. Δελφοί Delfoi, łac. Delphi) – stanowisko archeologiczne w Grecji Środkowej obejmujące ruiny antycznego sanktuarium poświęconego Apollinowi, gdzie funkcjonowała wyrocznia delficka oraz sanktuarium Ateny Pronaja („Ateny Strażniczki Świątyni”); ze stanowiskiem sąsiaduje współczesna miejscowość Delfy.

Pierwsze ślady osadnictwa w regionie Delf pochodzą z okresu neolitu (ok. 4000 p.n.e.) – w jednej z jaskiń na stoku Parnasu odkryto ślady rytualne[1].

W epoce mykeńskiej na terenie sanktuarium istniała osada i cmentarz, których pozostałości odnaleziono podczas prac archeologicznych[1]. W tamtym okresie funkcjonowało tu sanktuarium bogini – Gei lub Ateny, która udzielała przepowiedni poprzez kapłankę[2]. Czczono tam również innych bogów, prawdopodobnie Posejdona i Dionizosa, oraz święte kamienie – omfalos (pol. „pępek ziemi”) i kamień Kronosa[2]. Mykeńskie Delfy zostały zniszczone przez kamienną lawinę pod koniec epoki brązu[3].

W VIII w. p.n.e. rozwinął się tu kult Apollina, zaczęto budować sanktuarium i zaczęła działać wyrocznia[1]. Pierwsze kamienne świątynie poświęcone Apollinowi i Atenie powstały pod koniec VII w. p.n.e.[1] W sanktuarium czczono też innych bogów, m.in. Artemidę, Posejdona, Dionizosa, Hermesa, Zeusa Polieusa, Higieję i Ejlejtyję[1].

Delfy były głównym ośrodkiem Amfiktionii Delfickiej – związku zrzeszającego 12 polis z terytoriów Tesalii i południowo-środkowej Grecji[1]. Organizował on igrzyska pytyjskie i kontrolowała finanse oraz działalność sanktuarium, które w VI w. p.n.e. uzyskało autonomię, pozostając pod ochroną i administracją Amfiktionii[1]. Delfy powiększyły wówczas swoje terytorium, zwiększając swoje wpływy religijne i polityczne[1]. Amfiktionia zwyciężyła w trzech wojnach w obronie interesów sanktuarium – w 580 roku p.n.e., w latach 355–345 p.n.e. oraz w roku 338 p.n.e.[4]

Podczas wojny z Persami w 480 roku p.n.e. Delfy zostały ocalone według legendy dzięki ingerencji Apollina, który zesłał lawinę kamienną, by żołnierze perscy uciekli w panice[5].

Wyrocznia delficka
Osobny artykuł: Wyrocznia delficka.

Największym poważaniem cieszyły się Delfy w archaicznej Grecji – najlepsze lata wyroczni przypadły na okres VI–IV w. p.n.e.[1] Wyrocznia delficka uznawana była za najbardziej wiarygodną[1]. Uważano, że udało się przewidzieć wydarzenia związane m.in. z potopem Deukaliona, wyprawą Argonautów i wojną trojańską, a także z zakładaniem kolonii greckich[1].

W wyroczni zasiadała Pytia, która siedząc na trójnogu, przepowiadała przyszłość[6]. Przez Pytię miał przemawiać Apollin[7]. Jej odpowiedzi były potokiem słów bez związku, które kapłani składali w przepowiednie komponowane heksametrem[6][8]. Proces „inspiracji” Pytii był szeroko debatowany – od halucynogennych oparów wydobywających się ze szczeliny, nad którą miała siedzieć Pytia, przez wdychanie narkotycznych oparów ze spalania suszu roślinnego do opętania przez duchy[9]. Chociaż w strukturze świątyni nie odnaleziono żadnych śladów szczeliny, to badania geologiczne wykazały obecność dwóch uskoków krzyżujących się pod świątynią Apollina oraz spękań podłoża skalnego, z których mogły wydobywać się opary etanu, metanu i etylenu[10]. Początkowo była wybierana tylko jedna Pytia. Później, wraz ze wzrostem prestiżu wyroczni i rosnącym popytem, wybierano dwie[7]. Sława wyroczni sięgała wtedy daleko za granice Grecji[11].

Rozwój racjonalizmu filozoficznego w III wieku p.n.e. osłabił autorytet wyroczni, a sanktuarium zostało podbite przez Etolczyków, którzy zostali wypędzeni przez Rzymian w 189 roku p.n.e.[12][4]

Igrzyska pytyjskie
Osobny artykuł: Igrzyska pytyjskie.

Igrzyska pytyjskie były igrzyskami panhelleńskimi organizowanymi ku czci Apollina, początkowo co osiem lat, a później co cztery[13]. Igrzyska trwały przez siedem dni i obejmowały konkursy śpiewacze hymnów na cześć Apollina, przedstawienia dramatyczne i komediowe oraz zawody sportowe, w których programie były m.in. dolichos, pięciobój antyczny, pankration czy wyścigi rydwanów[13].

Czasy rzymskie

W czasach rzymskich sanktuarium było uprzywilejowane przez niektórych władców, a plądrowane przez innych, w tym przez Sullę w 86 roku p.n.e.[12].

Oktawian August (63 p.n.e.–14 n.e.) otoczył Delfy ochroną, zreorganizował Amfiktionię i zapoczątkował kult cesarzy w tolosie Ateny Pronaja[14]. Neron (37–68 n.e.) natomiast wywiózł z Delf ponad 500 posągów[14]. Plutarch (ok. 50–125 n.e.), który przez 20 lat był jednym z kapłanów Apollina, próbował reaktywować sanktuarium[14]. Cesarz Hadrian (76–138 n.e.) zasięgał porad wyroczni, a grecki geograf Pauzaniasz (100/110–180 n.e.) odwiedził Delfy z ich wyrocznia podczas swych wędrówek, pozostawiając szczegółowy opis sanktuarium – jego budowli i ponad trzystu posągów[12].

Wyrocznia została zamknięta na mocy dekretu bizantyjskiego cesarza Teodozjusza z 391 roku zakazującego wróżbiarstwa[15].

Czasy nowożytne

W czasach średniowiecza Delfy nazywane były również Kastri[12]. Wraz z nadejściem chrześcijaństwa Delfy stały się siedzibą biskupią, ale w VI–VII w. zostały opuszczone[12]. W VII w. na ich pozostałościach powstała wioska Kastri[12]. Na przestrzeni wieków ruiny sanktuarium odwiedzało wielu podróżników, m.in. Cyriak z Ankony (1391–1452) w 1436 roku, Jacob Spon (1647–1685) i George Wheler (1651–1724) w 1676 roku[16].

↑ a b c d e f g h i j k Partida – Description ↓. ↑ a b Petsas 2019 ↓, s. 6. Petsas 2019 ↓, s. 7. ↑ a b Mała encyklopedia kultury antycznej ↓, s. 180–181. Petsas 2019 ↓, s. 15. ↑ a b Kopaliński 1985 ↓, s. 200. ↑ a b Petsas 2019 ↓, s. 11. Petsas 2019 ↓, s. 13. Scott 2014 ↓, s. 20–24. Scott 2014 ↓, s. 24. Petsas 2019 ↓, s. 10. ↑ a b c d e f Partida – History ↓. ↑ a b Petsas 2019 ↓, s. 14. ↑ a b c Petsas 2019 ↓, s. 17. Heineman 2017 ↓. Petsas 2019 ↓, s. 18.
Photographies by:
Zones
Statistics: Position
1023
Statistics: Rank
109286

Dodaj komentarz

To pytanie sprawdza czy jesteś człowiekiem i zapobiega wysyłaniu spamu.

Bezpieczeństwo
185296437Click/tap this sequence: 5542

Google street view

Where can you sleep near Delfy ?

Booking.com
490.024 visits in total, 9.198 Points of interest, 404 Cele, 73 visits today.