Zie Geschiedenis van Georgië voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

 

Koningin Tamar van Georgië (1160-1213)

De geschiedenis van Georgië gaat terug tot het neolithicum. Archeologen hebben oude nederzettingen teruggevonden uit het 5e millennium v.Chr. in de regio Imiris-gora in Oost-Georgië.

 

Koning Vachtang VI van Oost-Georgië, de belangrijkste Georgische staatsman in het begin van de 18e eeuw.

Westelijk Georgië was in de 7e eeuw v.Chr. bekend als het koninkrijk Colchis (onder meer in het verhaal van de Argonauten) en later stond de westelijke kuststreek bekend als Egrisi. De oostelijke bergstreek, namelijk het koninkrijk Iberië, heeft sinds de 4e eeuw v.Chr. als een zelfstandige staat bestaan. Daar lagen de oude culturele hoofdstad Mtscheta en de latere hoofdstad Tbilisi. Beide koninkrijken zijn enkele malen geannexeerd door Perzische dynastieën, namelijk door de Achaemeniden en de Sassaniden. In 65 v.Chr. werd het gebied veroverd door de Romeinse veldheer Pompeius, en beide koninkrijken werden vazalstaten van het Romeinse Rijk.

In 337 werd het christendom de officiële godsdienst van het land. Vanaf het midden van de 7e eeuw tot de 9e eeuw was Georgië een Arabische vazalstaat. In 813 kwam de macht in de handen van de Bagratidendynastie, die ook in Armenië heerste. In 888 werd in Iberië (oostelijk Georgië) het koningschap hersteld. Daarna behielden de Georgiërs gedurende ongeveer 1000 jaar min of meer hun onafhankelijkheid onder dezelfde dynastie. In 978 werden de westelijke en oostelijke delen van Georgië verenigd onder Bagrat III en in 1008 was het een eenheid als het koninkrijk Georgië (tot 1466). Alleen de hoofdstad Tbilisi bleef nog een eeuw in de handen van de moslims.

In de 7e eeuw ontstond een eigen christelijke literatuur. De Georgische cultuur bereikte aan het einde van de 10e eeuw een lange periode van bloei, die duurde tot het midden van de 13e eeuw. Enkele van de beroemdste heersers waren koning David de Bouwer en koningin Tamar, die beiden heilig verklaard werden door de Georgisch-Orthodoxe Kerk. Het koninkrijk Georgië omvatte op zijn hoogtepunt (rond 1200) ook het huidige Azerbeidzjan, Armenië en gebieden in de Noordelijke Kaukasus. Het keizerrijk Trebizonde werd opgezet door koningin Tamar als satellietstaat.

 

Catharina Dadiani, de laatste vorstin van Mingrelië (West-Georgië)

Door de invallen van de Mongolen, vanaf 1220, kwam aan deze bloeiperiode op wrede wijze een einde. Na Alexander I (1412–1443), de laatste koning van geheel Georgië, werd het gebied verdeeld in een aantal kleine vorstendommen. In 1762 ontstond uit de twee Georgische vorstendommen Kartli en Kachetië het koninkrijk Kartli-Kachetië.

In 1783 tekende dit koninkrijk, na zware verwoestingen door Turkse en Perzische invasies, met het Russische Rijk het Verdrag van Georgiejevsk, waardoor het een protectoraat werd van dit rijk. Op 22 december 1800 tekende tsaar Paul I, naar verluidt op verzoek van koning Giorgi XII, voor een unie tussen zijn rijk en Kartli-Kachetië. De proclamatie trad in werking op 18 januari 1801. Daarop werd de monarchie van Kartli-Kachetië afgeschaft en werd Giorgi XII in ballingschap gestuurd.[1]

 

Verklaring van onafhankelijkheid 1918

In 1804 werd Georgië een integraal onderdeel van het Russische Rijk. Het koninkrijk Imereti (West-Georgië) volgde in 1810, nadat de opstand onder leiding van Salomo II was neergeslagen.[2] Tussen 1803 en 1878 werden enkele overige gedeelten van het huidige Georgië (Batoemi, Achaltsiche, Poti en Abchazië alsook het later weer Turkse Artvin) veroverd tijdens een aantal Russisch-Turkse oorlogen. Voor de Georgisch-Orthodoxe Kerk betekende de Russische inlijving dat het eigen patriarchaat werd opgeheven en de Georgische christenen deel gingen uitmaken van de Russisch-Orthodoxe Kerk.

Georgië was vlak na de Russische Revolutie tussen 1918 en 1921 drie jaar onafhankelijk als de mensjewistische Democratische Republiek Georgië, waarna het Rode Leger het heroverde en daarop de Sovjet-Unie Georgië, eerst samen met Armenië en Azerbeidzjan, tot de Transkaukasische Socialistische Federatieve Sovjetrepubliek vormde om in 1936 te worden afgesplitst als de Georgische SSR, in het Nederlands meestal ‘Groezië’ genoemd naar de Russische naam Groezische SSR voor het gebied.

De huidige republiek Georgië is ontstaan toen het de onafhankelijkheid uitriep op 9 april 1991 tijdens het uiteenvallen van de Sovjet-Unie. De eerste president was Zviad Gamsachoerdia, die begin 1992 door een staatsgreep werd afgezet. Het presidentschap werd tijdelijk ‘afgeschaft’ en tegenstander Edoeard Sjevardnadze werd benoemd tot voorzitter van de Georgische Staatsraad en kreeg daarmee de macht in handen. In november 1995 werd Edoeard Sjevardnadze gekozen tot de tweede president van de Georgische Republiek.

Abchazië en Zuid-Ossetië maken juridisch gezien deel uit van Georgië maar zijn feitelijk afgescheiden staatjes onder controle van Rusland (daarom ook wel vazalstaten genoemd) met een eigen regering. De bevolking bestaat maar voor een klein deel uit etnische Russen. Wel heeft Rusland sinds het uiteenvallen van de Sovjet-Unie gul Russische paspoorten verstrekt aan bewoners van Abchazië en Zuid-Ossetië. De inwoners van deze gebieden kunnen aanspraak maken op een Georgisch paspoort, daar beide gebieden volgens het internationale recht tot Georgië behoren, maar in dat geval is het niet mogelijk een lokaal paspoort te verkrijgen. Tevens zouden zij dan erkennen tot Georgië te behoren. Zo claimt Rusland dat een groot deel van de bevolking van Zuid-Ossetië en Abchazië Russisch staatsburger is. Rusland heeft met name sinds 2008 duizenden soldaten gestationeerd in zowel Abchazië als Zuid-Ossetië. Georgië werd net zoals andere voormalige Sovjetrepublieken lid van het Gemenebest van Onafhankelijke Staten (GOS). Door het conflict met Rusland over Zuid-Ossetië besliste Georgië op 12 augustus 2008 uit het GOS te stappen, wat een jaar later een feit werd.[3]

 

Rozenrevolutie, november 2003

In november 2003 waren er parlementsverkiezingen waarbij de partij van zittend president Edoeard Sjevardnadze volgens de officiële uitslag de meeste stemmen kreeg. De toezichthoudende OVSE constateerde echter onregelmatigheden. Op 22 november werd Sjevardnadze door een volksopstand onder leiding van oppositieleider Micheil Saakasjvili verdreven. Op 23 november nam Sjevardnadze ontslag. Deze door Saakasjvili geleide revolutie wordt in Georgië de Rozenrevolutie genoemd. In afwachting van nieuwe verkiezingen werd parlementsvoorzitter Nino Boerdzjanadze tot interim-president benoemd, waarna Saakasjvili op 4 januari 2004 werd gekozen tot president. Hij wist dat voorjaar het gezag over Adzjarië te herstellen, door de lokale leider Aslan Abasjidze tot ontslag te dwingen. Deze vluchtte vervolgens naar Moskou. Saakasjvili was onder meer gekozen met de belofte het centrale gezag over het hele land te herstellen. Na de geweldloze operatie jegens Adzjarië, ging hij in de zomer van 2004 de mist in met Zuid-Ossetië waar hij hetzelfde probeerde. Dit zette sindsdien de relaties met Rusland op scherp dat al met Adzjarië had gezien dat het Saakasjvili ernst was. Saakasjvili deed bij zijn aantreden beloften op zowel democratisch als economisch vlak. De hervormingen gingen snel en soms met harde hand, onder andere tegen oppositiegeluid en media, waardoor Saakasjvili's populariteit daalde. Grote demonstraties in november 2007 noopten Saakasjvili ertoe voortijdige presidentsverkiezingen uit te schrijven voor een nieuw mandaat. Parlementsvoorzitter Nino Boerdzjanadze werd voor de tweede keer tot interim-president benoemd en Saakasjvili won de verkiezingen in januari 2008, zij het minder overtuigend dan in 2004.

  Zie Russisch-Georgische Oorlog voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

 

Naar aanleiding van de oorlog is de EUMM waarnemersmissie sinds 2008 actief

Na de mislukte Georgische poging in 2004 het gezag over Zuid-Ossetië te herstellen verslechterden de relaties met Rusland zienderogen. Dit leidde vanaf 2006 tot onder meer een Russisch afgekondigde luchtvaartboycot, een handelsboycot van diverse populaire Georgische exportproducten zoals wijn en mineraalwater, de sluiting van de enige directe grensovergang bij Stepantsminda, en deportatie van duizenden Georgiërs uit Rusland. Toen westerse landen in winter 2008 de onafhankelijkheid van Kosovo erkenden en kort daarop Georgië en Oekraïne een zogeheten open-deur uitnodiging kregen van de NAVO om op termijn lid te worden, liepen de spanningen rond Zuid-Ossetië snel op. Dit culmineerde in augustus 2008 in een Russisch-Georgische oorlog om het gebied. Enkele uren nadat de Georgische krijgsmacht in de nacht van 7 op 8 augustus 2008 een operatie was gestart om de "constitutionele orde te herstellen" over Zuid-Ossetië, zond Rusland troepen over de Russisch-Georgische grens, die richting Tschinvali trokken.

De Russische premier Vladimir Poetin verklaarde dat Rusland zijn eigen staatsburgers (in Zuid-Ossetië) moest beschermen, zowel de eigen gestationeerde vredeshandhavers als de Osseten met een Russisch paspoort, en dat Georgië zich schuldig maakte aan 'etnische reiniging' en genocide. Rusland beperkte de invasie niet tot het conflictgebied, maar viel ook strategische doelen aan in heel Georgië, eerst uit de lucht, maar later over land. De Russische luchtmacht bombardeerde tevens de Kodori-vallei, het enige deel van Abchazië dat onder Georgisch gezag stond en als zetel diende van de Georgisch erkende autonome regering van Abchazië. Na vijf dagen werd op 12 augustus een staakt-het-vuren bereikt door bemiddeling van de Franse president Nicolas Sarkozy namens de Europese Unie. In het Georgische Gori, de geboorteplaats van Jozef Stalin, kwamen kort voordat het staakt-het-vuren op 12 augustus 2008 zou ingaan nog meerdere inwoners en de Nederlandse RTL 4-cameraman Stan Storimans om het leven door een Russische ballistische raket.

Vanaf oktober 2008 ging een Europese waarnemersmissie (EUMM) van start die moest toezien op het akkoord. De missie kreeg echter geen toegang tot de twee afscheidingsgebieden. Twee weken na het akkoord erkende Rusland de onafhankelijkheid van Zuid-Ossetië en Abchazië, en stationeerde het tegen het akkoord in duizenden militairen in beide gebieden. Sindsdien beschouwt Georgië beide gebieden onder Russische bezetting. Een lijvig rapport van de Europese Unie concludeerde in 2009 dat de Osseten zich tijdens en na de oorlog schuldig hadden gemaakt aan grootschalige etnische zuiveringen, het sprak Rusland hierop aan, en sprak de Georgiërs van deze beschuldigingen vrij.

 

Georgië gold als kroonjuweel van het EU Oostelijk Partnerschap maar is sinds 2020 van haar voetstuk gevallen.

De regering van Saakasjvili stond ondanks grote successen met de jaren steeds meer onder druk. Hem werd verweten dat de wijze waarop hij de situatie rond Zuid-Ossetië liet escaleren bij had gedragen aan het verlies van controle over delen van het land en de Russische bezetting. Belangrijker nog waren de toenemende autoritaire trekken van zijn regering dat zich tegen hem keerde. Rond 2012 kende het land naar rato een van de grootste gevangenispopulaties in de wereld.[4] Niettemin kreeg Georgië binnen het Oostelijk Partnerschap van de EU perspectief op een associatie- en vrijhandelsverdrag, een erkenning van de grote stap voorwaarts die het land had gemaakt sinds de Rozenrevolutie. Voor de EU was een ordentelijk verloop van de verkiezingen voor het parlement in 2012 een voorwaarde voor een succesvolle afronding van het verdrag.[5] Het land had nog niet eerder een vreedzame en democratisch afgedwongen machtswisseling meegemaakt sinds de onafhankelijkheid.

Middenin de verkiezingscampagne van 2012 werden video's van mishandeling in het gevangeniswezen gelekt, wat de doorslag gaf in de stembusgang. De oppositiecoalitie rond de Georgische Droom-partij onder leiding van multimiljardair Bidzina Ivanisjvili won de verkiezingen van de Verenigde Nationale Beweging van Saakasjvili en vormde een nieuwe regering. Deze machtswisseling was een primeur voor het land, en werd gecompleteerd met de presidentsverkiezing van 2013 waarmee ook de transitie naar een parlementaire republiek werd volmaakt. In juni 2014 tekende Georgië tegelijkertijd met Oekraïne en Moldavië het associatie- en vrijhandelsverdrag met de EU, en volgde in 2017 visumvrij reizen met de Europese Schengenzone. In deze periode werd Georgië gezien als koploper in het Oostelijk Partnerschap.[6] De regerende Georgische Droom partij won de verkiezingen van 2016 en 2020.

Er kwamen echter steeds meer signalen van 'state capture' door de Georgische Droom, geregisseerd door oprichter Ivanisjvili die geen officiële politieke functie vervult maar wel macht en invloed uitoefent over alle lagen van de staat. Tevens lieten partijleiders van de Georgische Droom zich steeds meer van een illiberale en soms expliciet anti-westerse kant zien in publieke uitingen.[7] Niettemin vroeg de Georgische regering onder publieke druk in maart 2022 het lidmaatschap aan voor de EU. De EU gaf de Georgische regering huiswerk mee voordat het een kandidaat-status zou kunnen krijgen, waaronder het aanpakken van de invloed van Ivanisjvili. De teleurstelling onder de bevolking was groot, en het Europese oordeel tot de wachtkamer leidde tot een grote pro-Europese volksmanifestatie in Tbilisi, een van de grootste demonstraties in vele jaren. 85% van de Georgische bevolking wil dat het land lid wordt van de EU.[8]