Het Paleis van Monplaisir Het MergelpaleisPeter de Grote

Het stadje Peterhof, dat toen uit één boerderij bestond, werd voor het eerst in de geschiedenis genoemd door tsaar Peter de Grote in 1705; hij merkte de gunstige ligging van deze plaats op voor de scheepvaart. Later besloot hij op deze plek een paleis te bouwen naar het voorbeeld van het Kasteel van Versailles. In 1714 begon hij met de bouw van twee paleizen (het Paleis van Monplaisir en het centraal gelegen Grote Landhuis) en de lager en hoger gelegen tuinen. Later besloot hij ook tot de bouw van het Hermitagepaviljoen en het Mergelpaleis. De tsaar was zelf erg betrokken bij de bouw en werkte mee aan het ontwerp. De bouw werd uitgevoerd door de architecten Jean-Baptiste Le Blond, Johann Braunstein, Niccolo Michetti en Mikhail Zemtsov. Ook werkten een groot aantal bekende beeldhouwers, tuinarchitecten en schilders aan het grootschalige project, onder wie de Nederlandse tuinarchitect Leonardt van Harnigfelt. In 1723 werd Peterhof als keizerlijke residentie in gebruik genomen, al was de bouw nog niet voltooid. De bouw werd stopgezet in 1725, toen Peter de Grote stierf.

Zijn opvolgers

Onder de opvolgers van Peter werd er bijna niets aan de bouw van het paleizen- en tuinencomplex gedaan. Pas toen tsarina Elisabeth I, de dochter van Peter, de troon besteeg, werd de bouw voortgezet. Zij liet haar favoriete architect, de Italiaan Bartolomeo Rastrelli, aan het Peterhof werken. Hij ontwierp de grote vleugels aan het Grote Landhuis (dat werd omgedoopt tot het Grote Paleis) omdat het landhuis te klein was geworden voor het Russische hof. Ook kwamen er in de plannen van Rastrelli minder fonteinen voor dan in die van Peter de Grote. Later werden de fonteinen naar het ontwerp van tsaar Peter alsnog geplaatst.

Maar ook nadat de plannen van Rastrelli voltooid waren en de bouw was afgerond, was Peterhof nog niet voltooid. Tot het jaar 1917 werd er volop gebouwd aan de paleizen en tuinen door de Russische tsaren. Zo voegde tsaar Nicolaas I het landgoed Alexandria toe aan het grondgebied en bouwde hij daarop een klein paleis voor zijn echtgenote, tsarina Alexandra Fjodorovna. En ook de laatste tsaar, Nicolaas II, woonde met zijn gezin in een privé-paleis in Peterhof.

Na de afschaffing van de monarchie

Toen de Russische Revolutie uitbrak en tsaar Nicolaas II was gedwongen af te treden, werd Peterhof staatsbezit. Veel kostbaarheden werden uit het Grote Paleis gehaald uit angst voor plunderingen. In 1918 werd Peterhof omgevormd tot een museum en al snel steeg de populariteit van Peterhof als toeristisch oord. Toen de rust in Rusland grotendeels was hersteld, werden ook de kostbaarheden teruggebracht naar het Grote Paleis.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog deden de museummedewerkers er alles aan om de kostbaarheden en kunstschatten te redden. Daarom werden veel meubels, schilderijen, standbeelden en andere kunstobjecten tijdelijk ondergebracht op verschillende plaatsen in het land of zelfs begraven in de tuinen. Van 21 september 1941 tot 19 januari 1944 was Peterhof bezet door Duitse troepen, die duizenden eeuwenoude bomen omkapten. Niet alleen de tuinen liepen schade op, ook de paleizen werden zwaar beschadigd en sommige zelfs geheel verwoest doordat zij vlak voor de terugtrekking werden opgeblazen.

Meteen na de bevrijding in 1944 begon men aan de herstelwerkzaamheden. In 1945 werd het lagergelegen park weer voor publiek opengesteld en in 1958 waren de façades van de paleizen weer in hun oorspronkelijke staat hersteld. In de tijd daartussen werden ook alle andere tuinen, fonteinen, cascades en paleizen weer herbouwd.