ប្រវត្តិដើម

បុព្វបុរសនៃជនជាតិរុស្ស៊ីសព្វថ្ងៃគឺមានដើមកំណើតមកពីកុលសម្ព័ន្ធស្លាវនៅតំបន់ព្រៃភ្នំនៃទំនាបបឹងភីនស៍។[១] ជនជាតិស្លាវខាងកើតបានមកតាំងទីលំនៅនៅតំបន់ភាគខាងលិចរុស្ស៊ីចំនួនពីរលើក៖ លើកទីមួយគឺពីកៀវមកកាន់ក្រុងស៊ូសដាលនិងមូរ៉ម និងលើកទីពីរគឺពីផូឡូតស្គ៍មកកាន់ណូវកូរ៉តនិងរ៉ូសតូវ។ ចាប់តាំងពីសតវត្សទី៧ មក ទឹកដីភាគខាងជើងរុស្ស៊ីគឺត្រូវបានជនជាតិស្លាវខាងកើតគ្រប់គ្រងនិងបង្កបង្កើតបានជាកូនចៅតៗគ្នារហូតមកដល់សព្វថ្ងៃ។[២]

រូសកៀវ  ទឹកដីរូសកៀវនៅអំឡុងសតវត្សទី១១

បើយោងទៅតាមកាលប្បវត្តិដើម ជនជាតិរុស្សមួយរូបឈ្មោះរូរីគត្រូវបានគេជ្រើសតាំងជាមេដឹកនាំនៃបុរីណូវកូរ៉តនៅក្នុងឆ្នាំ៨៦២។ នៅឆ្នាំ ៨៨២ អ្នកស្នងរាជ្យរបស់ទ្រង់ឈ្មោះថាអូឡេកបានដឹកនាំទ័ពធ្វើដំណើរទៅភាគខាងត្បូងហើយក៏បានវាយត្រួតត្រាបុរីកៀវ[៣] ដែលដើមឡើយត្រូវជាកម្មសិទ្ធិរបស់រដ្ឋកាហ្សារ។ ព្រះអង្គអូឡេករួមជាមួយនឹងបុត្ររបស់រូរីគព្រះនាមអ៊ីហ្គ័របានចាប់វិធានការដាក់កុលសម្ព័ន្ធក្នុងតំបន់ទាំងនោះឱ្យស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ខ្លួននិងលើកទ័ពបន្តវាយត្រួតត្រាទឹកដីកាហ្សារដែលនៅសេសសល់និងថែមទាំងវាយលុកលើពួកប៊ីហ្សាទីននិងពែរ្សទៀតផង។

នៅអំឡុងសតវត្សទី១០ និងទី១១ រូសកៀវត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជារដ្ឋដែលធំនិងមានការរីកចម្រើនខ្លាំងបំផុតនៅទ្វីបអឺរ៉ុប។[៤] រជ្ជកាលរបស់ព្រះអង្គវ៉្លាឌឺមៀរទី១ (៩៨០–១០១៥) និងបុត្ររបស់ទ្រង់នាមយ៉ារ៉ូស្លាវទី១ (១០១៩–១០៥៤) ត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាយុគសម័យមាសរបស់មហារដ្ឋរូសកៀវហើយក្នុងរជ្ជកាលរបស់ក្សត្រទាំងពីរអង្គនេះ រដ្ឋរូសកៀវបានទទួលយកនូវឥទ្ធិពលគ្រិស្តសាសនាអូស្សូដក់ពីពួកប៊ីហ្សាទីនហើយបានបង្កើតក្រមច្បាប់ដំបូងបង្អស់របស់ពួកស្លាវខាងកើត។

នៅសតវត្សទី១១ និងទី១២ រូសកៀវបានទទួលរងនូវការលុកលុយពីកុលសម្ព័ន្ធជិតខាងឥតឈប់ឥតឈរមានដូចជា ពួកគីបឆាក់ និងប៉េជ្ឆេណេកជាដើម។ ការលុកលុយទាំងអស់នោះគឺជាមូលហេតុដែលបណ្តាលឱ្យប្រជាជនស្លាវខាងកើតផ្លាស់ប្តូរទីលំនៅទៅតំបន់ព្រៃភ្នំនៃភាគខាងជើងដែលត្រូវបានគេស្គាល់ជាទូទៅថាហ្សាលេស៊ី។[៥][៦][៧]

ទីបំផុត រូសកៀវត្រូវបានដួលរលំនៅពេលដែលពួកម៉ុងកូលបានធ្វើការចូលឈ្លានពាននៅរវាងឆ្នាំ១២៣៧ និងឆ្នាំ១២៤០។[៨] ជាលទ្ធផល ទីប្រជុំជនជាច្រើនត្រូវបានដុតបំផ្លាញ[៩] ហើយប្រជាជនខ្លួនជាងពាក់កណ្តាលក៏ត្រូវបានសម្លាប់ដោយពួកម៉ុងកូលផងដែរ។[១០] ក្រោយមក ក្រុមអ្នកឈ្លានពានទាំងនោះក៏បានបង្កើតរដ្ឋមួយនៅទឹកដីភាគកណ្តាលនិងភាគខាងត្បូងដោយមានឈ្មោះថានគរហ្វូងមាស ហើយអស់រយៈពេលពីរសតវត្សទៅមុខទៀត មហានគរមួយនេះគឺតែងតែឈ្លានពានក្សត្របុរីតូចៗរបស់រុស្ស៊ីជានិច្ច។[១១]

បន្ទាប់ពីរូសកៀវបានដួលរលំ សាធារណរដ្ឋណូវកូរ៉តក៏បានបង្កើតហើយវាត្រូវជារដ្ឋស្នងតែមួយគត់ដែលមិនបានទទួលរងការឈ្លានពាននិងការលុកលុយធ្ងន់ធ្ងរពីសំណាក់ពួកម៉ុងកូល។ ក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់អាឡិចសាន់ដឺ ណេវស្គី នគរណូវកូរ៉តបានបង្ក្រាបការឈ្លានពានរបស់ស៊ុយអែតនៅក្នុងសមរភូមិណេវ៉ានៃឆ្នាំ១២៤០ និងពួកសាសនាភាគខាងជើងនៅក្នុងសមរភូមិទឹកកកនៃឆ្នាំ១២៤២។

ពញារដ្ឋម៉ូស្គូ

ក្រោយពីរូសកៀវបានដួលរលំ រដ្ឋអំណាចថ្មីក៏បានកកើតឡើងដោយមានឈ្មោះថាពញារដ្ឋម៉ូស្គូដែលដើមឡើយគឺជាផ្នែកនៃពញារដ្ឋវ្លាឌឺមៀរ‐ស៊ូសដាល។ ខណៈពេលដែលខ្លួនកំពុងស្ថិតនៅក្រោមការត្រួតត្រារបស់ម៉ុងកូលនិងពួកតាតារហើយដោយសារតែអ្នកត្រួតត្រាមិនសូវអើពើទៀតនោះ រដ្ឋម៉ូស្គូក៏ចាប់ផ្តើមពង្រីកឥទ្ធិពលរបស់ខ្លួននៅក្នុងអតីតទឹកដីភាគកណ្តាលនៃរូសក្នុងអំឡុងសតវត្សទី១៤។ ហើយបន្តិចម្តងៗ ម៉ូស្គូក៏ក្លាយជាកម្លាំងដឹកនាំក្នុងដំណើរការបង្រួបបង្រួមរដ្ឋរូសឡើងវិញនិងការពង្រីកទឹកដីរបស់ប្រទេសរុស្ស៊ីនាពេលអនាគត។[១២]

ប៉ុន្តែដំណើរការបង្រួបបង្រួមរដ្ឋរបស់ពួកម៉ូស្គូគឺមិនងាយស្រួលនោះឡើយដោយពួកគេត្រូវទទួលរងការវាយលុកម្តងហើយម្តងទៀតពីពួកម៉ុងកូលនិងតាតារ។ រីឯវិស័យកសិកម្មវិញគឺបានទទួលរងខូចខាតតាំងពីដំបូងមកម្លេះដោយសារតែរដូវធ្លាក់ព្រិលមានរយៈពេលយូរលើសពីធម្មតា។ ម៉្យាងទៀត ទ្វីបអឺរ៉ុបទាំងមូលត្រូវប្រឈមនឹងជំងឺរាតត្បាតដ៏កាចសាហាវនៅរវាងឆ្នាំ១៣៥០ និងឆ្នាំ១៤៩០។[១៣] ជាភព្វសំណាង ទឹកដីអឺរ៉ុបខាងកើតពោលគឺទឹកដីរុស្ស៊ីមានសន្ទភាពប្រជាជនទាបហើយពួកគេមានវប្បធម៌អនាម័យស្អាត (ឧទាហរណ៍៖ ការនាំគ្នាអនុវត្តបាញ៉ា៖ ជាការត្រាំខ្លួននៅក្នុងទឹកក្តៅ) ដោយហេតុនេះហើយទើបករណីស្លាប់ដោយសារជំងឺនៅអឺរ៉ុបខាងកើតមានចំនួនតិចជាងពីអឺរ៉ុបខាងលិច[១៤] ហើយចំនួនប្រជាជនក្នុងតំបន់ក៏ចាប់ផ្តើមកើនវិញនៅអំឡុងឆ្នាំ១៥០០។[១៣]

កងទ័ពសហពញារដ្ឋរុស្ស៊ីដែលដឹកនាំដោយព្រះអង្គឌីមីទ្រី អ៊ីវ៉ាណូវិចនិងទទួលការគាំទ្រពីវិហារគ្រិស្តអូស្សូដក់រុស្ស៊ី បានប្រយុទ្ធឈ្នះលើទ័ពម៉ុងកូល-តាតារនៅក្នុងសមរភូមិគូលីកូវ៉ូនៅឆ្នាំ១៣៨០។ ក្នុងនាមជារដ្ឋដែលមានឥទ្ធិពលជាងគេនៅក្នុងតំបន់ ពញារដ្ឋម៉ូស្គូបានចាប់ផ្តើមលេបត្របាក់រដ្ឋជិតខាងរបស់ខ្លួនបន្តិចម្តងៗ។

ទីបំផុតនៅក្នុងរជ្ជកាលរបស់ព្រះអង្គអ៊ីវ៉ានទី៣ រុស្ស៊ី (ម៉ូស្គូ) ក៏បានយកឈ្នះហើយបានផ្តួលរំលំការគ្រប់គ្រងរបស់ពួកតាតារចោលរួចហើយរុស្ស៊ីបានបន្តបង្រួបបង្រួមតំបន់ភាគកណ្តាលនិងខាងជើងទាំងមូលឱ្យស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ខ្លួនវិញ។ ព្រះអង្គបានក្លាយជាអង្គក្សត្ររុស្ស៊ីដំបូងបង្អស់ដែលមានគោរម្យងារថា"សម្តេចចៅពញានៃរុស្ស៊ីរួម"។[១៥] ក្រោយការដួលរលំនៃកុងស្តង់ទីណូប៉ូលក្នុងឆ្នាំ១៤៥៣ រុស្ស៊ីបានអះអាងថាខ្លួនគឺជារដ្ឋស្នងពេញលេញរបស់ចក្រភពរ៉ូម៉ាំងខាងកើត។ ព្រះបាទអ៊ីវ៉ានទី៣ បានរៀបអភិសេកជាមួយសូហ្វីយ៉ា ប៉ាលីអូឡូកដែលត្រូវជាក្មួយស្រីរបស់អធិរាជប៊ីហ្សង់ទីនចុងក្រោយបង្អស់គឺព្រះចៅកុងស្តង់ទីនទី១១។ ព្រះអង្គអ៊ីវ៉ានបានយករូបឥន្ទ្រីក្បាលពីររបស់ប៊ីហ្សង់ទីនធ្វើជានិមិត្តរូបជាតិខ្លួនហើយមកដល់បច្ចុប្បន្នវាបានក្លាយជារូបតំណាងវរលញ្ឆករប្រទេសរុស្ស៊ី។

អាណាចក្រត្សាររុស្ស៊ី  ព្រះឆាយាល័ក្ខណ៍ត្សារអ៊ីវ៉ានទី៤

នៅឆ្នាំ១៥៤៧ សម្តេចចៅពញាអ៊ីវ៉ានទី៤ បានឡើងសោយរាជ្យជាស្តេចត្សារដំបូងបង្អស់របស់ប្រជាជាតិរុស្ស៊ី។ ស្តេចត្សារបានប្រកាសឱ្យប្រើក្រមច្បាប់ថ្មី (១៥៥០) បានបង្កើតគណៈតំណាងសក្តិភូមិ និងបានណែនាំប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រងក្នុងតំបន់ជនបទ។[១៦][១៧]

នៅក្នុងរជ្ជកាលដ៏វែងរបស់ព្រះអង្គ អ៊ីវ៉ានបានពង្រីកទឹកដីរុស្ស៊ីឱ្យធំទ្វេដងជាងមុនដោយកាត់ទឹកដីខាន់ចក្រតាតារចំនួនបី (ជាផ្នែកដែលនៅសេសសល់ពីហ្វូងនគរមាស) មាន៖ កាហ្សាន អាស្ត្រាខាន់ និងខាន់ចក្រស៊ីបេរី។ គិតត្រឹមសតវត្សទី១៦ រុស្ស៊ីបានក្លាយជារដ្ឋឆ្លងទ្វីបមួយ។[១៨]

ប៉ុន្តែមិនយូរប៉ុន្មាន អំណាចនិងឥទ្ធិពលរបស់អាណាចក្រត្សាររុស្ស៊ីក៏បានថយចុះវិញដោយសារតែសង្គ្រាមដ៏មានរយៈពេលយូរមួយដែលគេតែងសម្តៅលើថាសង្គ្រាមលីវ៉ូនី។ វាគឺជាសង្គ្រាមប្រយុទ្ធរវាងមហាអំណាចរុស្ស៊ីប្រឆាំងនឹងសម្ព័ន្ធភាពប៉ូឡូញ លីទុយអានី និងស៊ុយអែតដោយភាគីទាំងសងខាងមានគោលបំណងចង់ដណ្តើមយកទឹកដីដែលនៅជាប់សមុទ្របាល់ទិក។[១៩] ក្នុងពេលដំណើរគ្នានេះដែរ ខាន់ចក្រគ្រីមៀដែលត្រូវជារដ្ឋស្នងរបស់ហ្វូងនគរមាសតែមួយគត់បានបន្តវាយលុកលើទឹកដីភាគខាងត្បូងរុស្ស៊ី។[២០] នៅក្នុងកិច្ចប្រឹងប្រែងដើម្បីស្តារខាន់ចក្រវ៉ុលហ្កាឡើងវិញ ពួកគ្រីមៀនិងសម្ព័ន្ធមិត្តខ្លួនគឺពួកអូតូម៉ង់បានរួមគ្នាវាយឈ្លានពានចូលទៅក្នុងទឹកដីរុស្ស៊ីភាគកណ្តាល ហើយជារឿងដែលមិនគួរឱ្យជឿ ទ័ពរបស់ពួកគេបានបុកទៅដល់ទីក្រុងម៉ូស្គូនិងថែមទាំងបានដុតផ្នែកខ្លះនៃទីក្រុងនោះទុកជាការអបអរជ័យជម្នះនិងទុកជាការគំរាមកំហែងទៅរុស្ស៊ីផង។[២១] ប៉ុន្តែនៅឆ្នាំបន្ទាប់ ទ័ពសម្ព័ន្ធភាពទាំងពីរត្រូវបានបង្ក្រាបដោយទ័ពរុស្ស៊ីនៅក្នុងសមរភូមិម៉ូឡូឌី ហើយជាលទ្ធផលកងកម្លាំងភាគីគ្រីមៀនិងអូតូម៉ង់ក៏ត្រូវបែកបាក់ហើយយុទ្ធនាការឈ្លានពានរុស្ស៊ីក៏ត្រូវបាត់បង់ទៅវិញ។ ដោយមិនទាន់អស់ចិត្ត ពួកគ្រីមៀនូវតែបន្តវាយលុកលើទឹកដីរុស្ស៊ីប៉ុន្តែលើកនេះពួកគេបានប្រើប្រាស់កម្លាំងទាសករជាជាងកម្លាំងកងទ័ព។ ដើម្បីបញ្ឈប់ការវាយលុករបស់គ្រីមៀ រុស្ស៊ីបានចាត់សាងសង់បន្ទាយនៅតាមព្រំដែនភាគខាងត្បូងហើយការវាយលុកក៏បានបញ្ចប់នៅអំឡុងសតវត្សទី១៧។[២២]

ការចូលទិវង្គតរបស់ព្រះរាជបុត្រត្សារអ៊ីវ៉ានបានធ្វើឱ្យដាច់ពូជពង្សរាជវង្សរូរីគនៅក្នុងឆ្នាំ១៥៩៨ ហើយបូករួមជាមួយនឹងគ្រោះទុរ្ភិក្សឆ្នាំ១៦០១–០៣ ទៀតបានធ្វើឱ្យរុស្ស៊ីធ្លាក់ចូលក្នុងសង្គ្រាមស៊ីវិល គ្មានអង្គក្សត្រគ្រប់គ្រងច្បាស់លាស់។ គេបានសម្តៅលើសម័យនេះថា"វេលានៃភាពវឹកវរ"។[២៣] ដោយឃើញបែបនេះ សហធនរដ្ឋប៉ូឡូញ–លីទុយអានីក៏ឈ្លាតឱកាសវាយលុកឈ្លានពានទឹកដីមួយផ្នែកនៃរុស្ស៊ីនិងថែមទាំងបានចូលត្រួតត្រារាជធានីម៉ូស្គូមួយរយៈផងដែរ។ នៅក្នុងឆ្នាំ១៦១២ កងទ័ពប៉ូឡូញត្រូវបានអង្គភាពស្ម័គ្រចិត្តរុស្ស៊ីវាយថយមកវិញក្រោមការដឹកនាំរបស់វីរបុរសជាតិពីររូបគឺពាណិជ្ជករម្នាក់ឈ្មោះគូស្មា មីនីន និងព្រះអង្គម្ចាស់ឌីមីទ្រី ប៉ូស៍ហាស្គី។ នៅក្នុងឆ្នាំ១៦១៣ ប្រទេសរុស្ស៊ីក៏តែងតាំងរាជវង្សថ្មីដែលមាននាមថារាជវង្សរ៉ូម៉ាណូវហើយក្រោយៗមក រុស្ស៊ីក៏ចាប់ផ្តើមងើបខ្លួនក្លាយជាមហាអំណាចឡើងវិញ។

បន្ទាប់ពីបានយកឈ្នះលើគ្រោះចលាចលពីមុនៗហើយ ប្រទេសរុស្ស៊ីក៏បានបង្វែរមកចាប់ផ្តើមពង្រីកទឹកដីរបស់ខ្លួនតទៅទៀតនៅក្នុងសតវត្សទី១៧។ នៅក្នុងឆ្នាំ១៦៤៨ ទាសករអ៊ុយក្រែនម្នាក់បានចូលរួមក្នុងក្រុមបះបោរមួយប្រឆាំងនឹងការត្រួតត្រារបស់ប៉ូឡូញ–លីទុយអានី។ នៅឆ្នាំ១៦៥៤ មេដឹកនាំអ៊ុយក្រែនឈ្មោះបុកដាន ឃ្មែរនីតស្គីបានស្នើដាក់ជាតិខ្លួនក្រោមអាណាព្យាបាលភាពរបស់ត្សារអាឡិចស៊ីនៃរុស្ស៊ី។ ត្សារអាឡិចស៊ីបានទទួលយល់ព្រមសំណើនោះហើយសង្គ្រាមរុស្ស៊ី‐ប៉ូឡូញក៏បានផ្ទុះឡើង។ ជាលទ្ធផល ទឹកដីអ៊ុយក្រែនត្រូវបានកាត់ទៅជាពីរផ្នែកដោយផ្នែកខាងលិចគឺស្ថិតនៅក្រោមប៉ូឡូញដដែរ រីឯផ្នែកខាងកើតត្រូវធ្លាក់មកនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់រុស្ស៊ី។ នៅឆ្នាំ១៦៧០–៧១ មានការបះបោរអ៊ុយក្រែនមួយនៅក្នុងតំបន់វ៉ុលហ្កាប៉ុន្តែវាត្រូវបានកម្លាំងទ័ពត្សារបង្ក្រាបបានដោយជោគជ័យ។[២៤]

រុស្ស៊ីបានរុញពង្រីកទឹកដីខ្លួនទៅភាគខាងកើតរហូតនិងបានគ្រប់គ្រងលើទឹកដីស៊ីបេរីដ៏ធំអស្ចារ្យដែលសម្បូរទៅដោយព្រៃភ្នំនិងព្រិលធ្លាក់ជាច្រើន។ នៅក្នុងឆ្នាំ១៦៤៨ អ្នករុករកជនជាតិរុស្ស៊ីពីររូបឈ្មោះហ្វេដុត ប៉ូពូវនិងសេមយ៉ន ដេសណេវបានរកឃើញច្រកសមុទ្របេរីងហើយអ្នកទាំងពីរក៏ក្លាយជាជនជាតិអឺរ៉ុបដំបូងបង្អស់ដែលបានធ្វើនាវាចរណ៍ទៅទ្វីបអាមេរិកខាងជើង។[២៥]

អធិរាជាណាចក្ររុស្ស៊ី  ព្រះចៅពីទ័រទី១, ជាអធិរាជរុស្ស៊ីដំបូងបង្អស់ពីឆ្នាំ១៧២១ ដល់ឆ្នាំ១៧២៥។

នៅក្រោមការដឹកនាំរបស់ពីទ័រទី១ ប្រទេសរុស្ស៊ីត្រូវបានប្រកាសក្លាយជារដ្ឋចក្រភពនៅក្នុងឆ្នាំ១៧២១ ហើយត្រូវបានទទួលស្គាល់ថាជាមហាអំណាចពិភពលោកមួយផងដែរ។ នៅក្នុងរជ្ជកាលព្រះអង្គពីឆ្នាំ១៦៨២ ដល់ឆ្នាំ១៧២៥ ព្រះចៅពីទ័របានច្បាំងយកឈ្នះលើពួកស៊ុយអែតនៅក្នុងមហាសង្គ្រាមភាគខាងជើងហើយជាលទ្ធផល ទឹកដីដែលបានបាត់បង់នៅក្នុងវេលានៃភាពវឹកវរក៏បានប្រគល់មកឱ្យរុស្ស៊ីវិញ។[២៦] ពីទ័របានស្ថាបនារាជធានីថ្មីនៅក្បែរសមុទ្របាល់ទិកដែលមានឈ្មោះថាសង់ពីទ័របួរ។ រុស្ស៊ីក៏បានចាប់ផ្តើមទទួលនូវឥទ្ធិពលវប្បធម៌ខ្លះៗពីអឺរ៉ុបខាងលិចបន្ទាប់ពីព្រះអង្គបានសម្រេចអនុម័តកំណែទម្រង់រដ្ឋាភិបាល។

នៅក្នុងរជ្ជកាលរបស់ព្រះបុត្រីរបស់ពីទ័រគឺអធិរាជិនីអេលីហ្សាប៊ែត គេឃើញថាប្រទេសរុស្ស៊ីបានចូលរួមនៅក្នុងសង្គ្រាមប្រាំពីរឆ្នាំ (១៧៥៦–៦៣)។ នៅក្នុងជម្លោះនេះ រុស្ស៊ីបានចូលកាន់កាប់ទឹកដីព្រុសខាងកើតបានមួយរយៈនិងព្រមទាំងចូលទៅដល់រាជធានីប៊ែរឡាំងទៀតផង។ ក៏ប៉ុន្តែក្រោយពីអេលីហ្សាប៊ែតបានចូលទិវង្គតទៅ ទឹកដីទាំងប៉ុន្មានដែលរុស្ស៊ីដណ្តើមបាននៅក្នុងសង្គ្រាមត្រូវបានប្រគល់មកឱ្យរាជាណាចក្រព្រុសវិញដោយអធិរាជថ្មីគឺព្រះចៅពីទ័រទី៣។

ព្រះអធិរាជិនីកាតឺរីនទី២ (គ្រងរាជ្យក្នុងឆ្នាំ១៧៦២–៩៦) បានដឹកនាំប្រទេសរុស្ស៊ីទៅរកវិបុលភាពនិងវឌ្ឍនភាពស្ទើរគ្រប់វិស័យ។ ព្រះអធិរាជិនីទ្រង់បានពង្រីកឥទ្ធិពលនយោបាយរុស្ស៊ីចូលទៅក្នុងសហធនរដ្ឋប៉ូឡូញ–លីទុយអានីហើយបានកាត់បញ្ចូលទឹកដីមួយភាគធំរបស់ប៉ូឡូញ–លីទុយអានីដាក់ជាទឹកដីរបស់ខ្លួននៅក្នុងព្រឹត្តិការណ៍រំលែកទឹកដីប៉ូឡូញ។ ទាំងនេះបានធ្វើឱ្យទឹកដីរុស្ស៊ីកាន់តែខិតជិតទៅដល់អឺរ៉ុបកណ្តាល។ នៅភាគខាងត្បូងវិញ ជ័យជម្នះរបស់រុស្ស៊ីនៅក្នុងសង្គ្រាមរុស្ស៊ី‐តួកគីបានបណ្តាលឱ្យទឹកដីខ្លួនរុញច្រានរហូតទៅដល់សមុទ្រខ្មៅនិងថែមទាំងបានវាយត្រួតត្រាខាន់ចក្រគ្រីមៀនៅក្នុងដំណើរនេះផងដែរ។ ជាលទ្ធផលនៃជ័យជម្នះនៅក្នុងសង្គ្រាមរុស្ស៊ី‐ពែរ្សនៅអំឡុងសតវត្សទី១៩៖ រុស្ស៊ីបានចូលត្រួតត្រាតំបន់ត្រង់ក័រកាស៊ីនិងតំបន់ក័រកាស៊ីខាងជើង។[២៧][២៨] បុត្ររបស់កាតឺរីននាមប៉ូលបានឡើងស្នងរាជ្យជំនួសព្រះមាតាបន្ទាប់ពីអធិរាជិនីបានសោយទិវង្គតទៅ។ ការដឹកនាំរបស់ប៉ូលគឺមានលក្ខណៈមិនទៀងទាត់ហើយព្រះអង្គច្រើនតែផ្តោតលើវិបត្តិក្នុងស្រុក។ មិនយូរប៉ុន្មាន ប៉ូលត្រូវបានគេធ្វើឃាតហើយរាជបល្ល័ងត្រូវធ្លាក់មកបុត្រារបស់ទ្រង់ព្រះនាមអាឡិចសាន់ដឺទី១។ ក្នុងរជ្ជកាលរបស់ព្រះចៅអាឡិចសាន់ដឺ រុស្ស៊ីបានវាយយកទឹកដីហ្វាំងឡង់ពីស៊ុយអែតនៅក្នុងឆ្នាំ១៨០៩ និងទឹកដីបេសារ៉ាប៊ីពីចក្រភពអូតូម៉ង់ក្នុងឆ្នាំ១៨១២។ ក្នុងពេលជាមួយគ្នានេះ រុស្ស៊ីបានក្លាយជាប្រទេសអឺរ៉ុបដំបូងបង្អស់ដែលធ្វើនិគមកិច្ចលើទឹកដីអាឡាស្កា។

 វិសាលភាពទឹកដីរុស្ស៊ីពីឆ្នាំ១៥៣៣ រហូតដល់ឆ្នាំ១៨៩៤។

នៅរវាងឆ្នាំ១៨០៣–១៨០៦ បរិនាវាចរណ៍ដំបូងរបស់រុស្ស៊ីបានប្រព្រឹត្តិទៅបានសម្រេចហើយក្រោយមក ដំណើររុករកនៅលើសមុទ្រក៏បានចាប់ផ្តើម។ នៅក្នុងឆ្នាំ១៨២០ បេសនជនរុស្ស៊ីបានដាក់ជើងលើមហាទឹកកកអង់តាកទិកជាលើកដំបូង។

នៅក្នុងសង្គ្រាមណាប៉ូឡេអូនីក រុស្ស៊ីគឺស្ថិតនៅក្នុងក្រុមសម្ព័ន្ធមិត្តប្រឆាំងនឹងចក្រភពបារាំងរបស់ណាប៉ូលេអុង។ ការឈ្លានពានរបស់បារាំងលើរុស្ស៊ីបានប្រព្រឹត្តិទៅដោយសម្រេចហើយកងទ័ពណាប៉ូលេអុងបានធ្វើដំណើរមកដល់ទីក្រុងម៉ូស្គូនៅឆ្នាំ១៨១២ ប៉ុន្តែមិនយូរប៉ុន្មាន កងទ័ពបារាំងទាំងនោះបាននាំគ្នាដកថយទៅវិញដោយសារតែការប្រយុទ្ធប្រឆាំងតទល់ដ៏ឈ្លាសវៃរបស់កងកម្លាំងរុស្ស៊ី បូករួមជាមួយនឹងសិសិររដូវដ៏ត្រជាក់លើដែនដីរុស្ស៊ី។[២៩] កងទ័ពរុស្ស៊ីបានរុញច្រានមហាទ័ពបារាំងចេញពីដែនចក្រភពខ្លួនរួចចេញពីទឹកដីប្រទេសអឺរ៉ុបផ្សេងទៀតរហូតទៅដល់ទីក្រុងប៉ារីស។ ព្រះចៅអាឡិចសាន់ដឺទី១ បានក្លាយជាគណៈប្រតិភូនាំមុខរបស់រុស្ស៊ីនៅក្នុងកិច្ចប្រជុំសមាជក្រុងវីយែនហើយទឹកដីអឺរ៉ុបក្រោយសម័យណាប៉ូឡេអុងក៏បានកំណត់នៅក្នុងសមាជនោះ។

មន្ត្រីនៃសង្គ្រាមណាប៉ូឡេអូនីកបាននាំចូលនូវគំនិតសេរីនិយមចូលក្នុងប្រទេសវិញហើយបានបង្កើតនូវកុបកម្មដេកាប៊្រីស្ត៍ក្នុងគោលបំណងកាត់បន្ថយអំណាចរបស់ស្តេចត្សារ។ នៅចុងរជ្ជកាលរបស់ព្រះចៅនីកូឡាសទី១ (១៨២៥–៥៥) ឥទ្ធិពលនិងអំណាចរបស់រុស្ស៊ីនៅអឺរ៉ុបត្រូវបានរំខានដោយការបរាជ័យនៅក្នុងសង្គ្រាមគ្រីមៀ។ នៅរវាងឆ្នាំ១៨៤៧ ដល់ឆ្នាំ១៨៥១ ប្រជាជនរុស្ស៊ីប្រមាណ ១ លាននាក់ត្រូវបានបាត់បង់ជីវិតដោយសារតែជំងឺអាសន្នរោគ។[៣០]

អ្នកស្នងរាជ្យបន្ទាប់ពីនីកូឡាសគឺព្រះចៅអាឡិចសាន់ដឺទី២ (១៨៥៥–៨១) ទ្រង់បានអនុម័តបម្លាស់ប្តូរជាច្រើននៅក្នុងប្រទេសដូចជាការធ្វើកំណែទម្រង់សេរីភាពនៃឆ្នាំ១៨៦១ ជាដើម។ កំណែទម្រង់ទាំងនេះបានជម្រុញឱ្យមានកំណើនឧស្សាហូបនីយកម្មនិងទំនើបកម្មនៅក្នុងជួរយោធា។

នៅចុងសតវត្សទី១៩ គេឃើញមានចលនាសង្គមនិយមខ្លះៗបានចាប់ផុសឡើងនៅលើទឹកដីរុស្ស៊ី។ ព្រះអង្គអាឡិចសាន់ដឺទី២ ត្រូវបានភេរវករបដិវត្តន៍ធ្វើឃាតនៅក្នុងឆ្នាំ១៨៨១ ដោយបន្សល់ទុករាជបល្ល័ងឱ្យអាឡិចសាន់ដឺទី៣។ អធិរាជរុស្ស៊ីចុងក្រោយគេគឺព្រះចៅនីកូឡាសទី២ (១៨៩៤–១៩១៧) បានជួបនូវបញ្ហាធំៗមួយចំនួនដូចជា បដិវត្តន៍រុស្ស៊ីឆ្នាំ១៩០៥ ដែលកើតឡើងដោយការបរាជ័យរបស់រុស្ស៊ីនៅក្នុងសង្គ្រាមរុស្ស៊ី-ជប៉ុននិងឧប្បត្តិហេតុបាតុកម្មមួយដែលគេស្គាល់ថាការបង្ហូរឈាមថ្ងៃអាទិត្យ។ កុបកម្មនោះត្រូវបានបង្ក្រាបទៅវិញដោយជោគជ័យប៉ុន្តែរដ្ឋាភិបាលរុស្ស៊ីត្រូវបង្ខំចិត្តទទួលធ្វើកំណែទម្រង់ដ៏ធំមួយ (គឺកំណែទម្រង់រដ្ឋធម្មនុញ្ញរុស្ស៊ីឆ្នាំ១៩០៦) ដោយនៅក្នុងនោះមានដូចជា៖ ការផ្តល់សេរីភាពក្នុងការបញ្ចេញមតិ បង្កើតសភា ផ្តល់សិទ្ធិឱ្យមានវត្តមានគណបក្សនយោបាយ និងការបង្កើតស្ថាប័ននីតិប្បញ្ញត្តិបោះឆ្នោតគឺសភាឌូម៉ានៃចក្រភពរុស្ស៊ី។ កំណែទម្រង់កសិកម្មស្តូលីពីនបាននាំឱ្យមានការធ្វើចំណាកស្រុកជាច្រើនដោយប្រជាកសិករទៅកាន់តំបន់ស៊ីបេរី។ នៅរវាងឆ្នាំ១៩០៥ និងឆ្នាំ១៩១៤ ពលរដ្ឋប្រមាណ ៤ លាននាក់បានរត់មកតាំងទីលំនៅលើតំបន់ស៊ីបេរី។[៣១]

បដិវត្តន៍ខែកុម្ភៈ និងសាធារណរដ្ឋរុស្ស៊ី  ព្រះចៅនីកូឡាសទី២ និងគ្រួសាររបស់ទ្រង់ត្រូវបានពួកបុលសេវិកបាញ់សម្លាប់នៅក្នុងឆ្នាំ១៩១៨។

នៅឆ្នាំ១៩១៤ រុស្ស៊ីបានសម្រេចលូកដៃចូលក្នុងសង្គ្រាមលោកលើកទី១ បន្ទាប់ពីចក្រភពអូទ្រីស-ហុងគ្រីបានប្រកាសសង្គ្រាមលើសម្ព័ន្ធមិត្តរបស់ខ្លួនគឺប្រទេសស៊ែប៊ី។ នៅឆ្នាំ១៩១៦ ការវាយតបប៊្រូស៊ីលូវរបស់រុស្ស៊ីស្ទើរតែបំបាក់កម្លាំងយោធារបស់អូទ្រីស-ហុងគ្រីទាំងអស់ទៅហើយ។ ប៉ុន្តែអ្វីដែលបញ្ឈប់រុស្ស៊ីមិនឱ្យបន្តបុកចូលទឹកដីអូទ្រីស-ហុងគ្រីតទៅទៀតនោះគឺការមិនជឿទុកចិត្តពីសំណាក់ប្រជាជន តម្លៃខាតបង់នៃសង្គ្រាម អត្រាមរណភាពខ្ពស់ អំពើពុករលួយ និងសកម្មភាពក្បត់ជាតិ។ល។ ទាំងនេះគឺជាកត្តាចម្បងដែលបង្កឱ្យមានបដិរត្តន៍រុស្ស៊ីឆ្នាំ១៩១៧ ដែលមានព្រឹត្តិការណ៍សំខាន់ៗចំនួនពីរ។

បដិវត្តន៍ខែកុម្ភៈបានបង្ខំឱ្យសម្តេចនីកូឡាសដាក់រាជ្យហើយទ្រង់និងគ្រួសារទ្រង់ត្រូវបានគេចាប់ឃុំឃាំងនិងក្រោយមកសម្លាប់នៅយេកាតឺរីនប៊ឺកខណៈពេលដែលសង្គ្រាមស៊ីវិលរុស្ស៊ីកំពុងតែឆាបឆេះ។ របបរាជាធិបតេយ្យត្រូវបានជំនួសមកវិញដោយរបបនយោបាយដែលពឹងផ្អែកលើសម្ព័ន្ធភាពបក្សនយោបាយដ៏ផុយស្រួយដែលបានប្រកាសខ្លួនថាជារដ្ឋាភិបាលបណ្តោះអាសន្ន។ នៅថ្ងៃទី១ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ១៩១៧ សាធារណរដ្ឋរុស្ស៊ីត្រូវបានប្រកាសបង្កើតឡើងបើយោងតាមក្រឹតរបស់រដ្ឋាភិបាលបណ្តោះអាសន្ន។[៣២] នៅថ្ងៃទី៦ ខែមករា ឆ្នាំ១៩១៨ សភាធម្មនុញ្ញរុស្ស៊ីបានប្រកាសថារុស្ស៊ីគឺជាសាធារណរដ្ឋសហព័ន្ធប្រជាធិបតេយ្យ។ នៅថ្ងៃបន្ទាប់ សភាធម្មនុញ្ញក៏ត្រូវបានរំលាយដោយគណៈកម្មាធិការប្រតិបត្តិមជ្ឈិមនៃរុស្ស៊ីរួម។

សង្គ្រាមស៊ីវិលរុស្ស៊ី  រូបគំនូរឃោសនារបស់ចលនាទង់សក្នុងឆ្នាំ១៩៣២។

ជម្លោះបានផ្ទុះឡើងភ្លាមៗបន្ទាប់ពីរដ្ឋាភិបាលបណ្តោះអាសន្នចូលកាន់កាប់អំណាច។ បក្សបុលសេវិកក៏បានងើបឡើងប្រឆាំងនឹងរដ្ឋាភិបាលបណ្តោះអាសន្ននោះដោយគេសម្តៅលើការបះបោរនោះថាបដិវត្តន៍ខែតុលា។ នៅទីបំផុត លោកវ្លាឌឺមៀរ លេនីន និងបក្សពួកកុម្មុយនីស្តរបស់លោកបានទទួលជ័យជម្នះដោយបានផ្តួររំលំរបបសាធារណរដ្ឋចោលហើយអំណាចត្រូវបានធ្លាក់មកនៅក្នុងដៃពួកសូវៀត។ ជាលទ្ធផល ប្រទេសរុស្ស៊ីបានក្លាយជារដ្ឋសង្គមនិយមដំបូងគេបង្អស់នៅលើពិភពលោក។

ក្រោយពីពួកសូវៀតបានចូលកាន់អំណាច សង្គ្រាមស៊ីវិលរុស្ស៊ីក៏បានផ្ទុះឡើងរវាងពួកចលនាទង់សនឹងរបបកុម្មុយនីស្តថ្មី។ ជាលទ្ធផលនៃការចុះហត្ថលេខាសន្តិភាពជាមួយមហាអំណាចកណ្តាល រដ្ឋបុលសេវិករុស្ស៊ីត្រូវលះបង់ទឹកដីធំៗមួយចំនួនដូចជាតំបន់ទឹកដីអ៊ុយក្រែន ប៉ូឡូញ បាល់ទិក និងហ្វាំងឡង់។ ក្រុមសម្ព័ន្ធមិត្តនៃសង្គ្រាមលោកលើកទី១ ក៏បានព្យាយាមចូលធ្វើអន្តរាគមន៍ដើម្បីបញ្ឈប់ក្រុមបុលសេវិកដែរប៉ុន្តែមិនបានសម្រេច។ នៅក្នុងអំឡុងសង្គ្រាម ភាគីទាំងពីរបានប្រើប្រាស់យុទ្ធនាការនិរទេសប្រជាជននិងសម្លាប់ជនណាដែលគាំទ្រសត្រូវរៀងខ្លួន ព្រឹត្តិការណ៍នេះត្រូវបានគេស្គាល់ជាទូទៅថា សម្បដិភ័យក្រហម និងសម្បដិភ័យស។ នៅពេលសង្គ្រាមស៊ីវិលបានបញ្ចប់ ប្រទេសរុស្ស៊ីត្រូវជួបនឹងបន្ទុកវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចនិងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ។ គេបានប៉ាន់ស្មានថាមានមនុស្សប្រមាណពី ៧ លានទៅ ១២ លាននាក់បានបាត់បង់ជីវិតនៅក្នុងសង្គ្រាមដែលភាគច្រើនជាជនស៊ីវិល។[៣៣] ប្រជាជនរាប់លាននាក់បានរត់ភៀសខ្លួន[៣៤] ហើយគ្រោះទុរ្ភិក្សដ៏ធំមួយ (១៩២១–២២) បានឆក់យកជីវិតមនុស្សប្រមាណជាងប្រាំលាននាក់បន្ថែមទៀត។[៣៥]

សហភាពសូវៀត  ទឹកដីនៃសាធារណរដ្ឋសង្គមនិយមសហព័ន្ធសូវៀតរុស្ស៊ី (ក្រហម) ក្នុងសហភាពសូវៀតនៅអំឡុងឆ្នាំ១៩៣៦។

រដ្ឋរុស្ស៊ី អ៊ុយក្រែន បេឡារុស និងត្រង់ក័រកាស៊ីជាមួយគ្នាបានបង្កើតចេញជាសហភាពសូវៀតនៅថ្ងៃទី៣០ ខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩២២។ ក្នុងចំណោមសាធារណរដ្ឋទាំង ១៥ នៅក្នុងសហភាពសូវៀត សាធារណរដ្ឋធំជាងគេនោះគឺ សាធារណរដ្ឋសង្គមនិយមសហព័ន្ធសូវៀតរុស្ស៊ី ហើយក៏ត្រូវជារដ្ឋដឹកនាំនៃសហភាពផងដែរ។

បន្ទាប់ពីមរណភាពរបស់លេនីននៅក្នុងឆ្នាំ១៩២៤ លោកហ្សូសែហ្វ ស្តាលីនត្រូវបានគេបោះឆ្នោតតែងតាំងជាលេខាបក្សថ្មី (តំណែងខ្ពស់បំផុតនៅក្នុងជួរគណបក្សកុម្មុយនីស្ត)។ ស្តាលីនបានឡើងគ្រប់គ្រងប្រទេសដោយប្រើអំណាចផ្តាច់ការដោយលោកបានបំបិទមាត់រាល់ក្រុមប្រឆាំងទាំងអស់នៅក្នុងបក្សនិងនៅក្នុងប្រទេស។ លីយ៉ុង ទ្រុតស្គីដែលជាអ្នកគាំទ្រគំនិតបដិវត្តន៍ពិភពលោកមួយរូបបានធ្វើនិរទេសចេញពីសហភាពសូវៀតនៅក្នុងឆ្នាំ១៩២៩ ដោយបន្សល់ទុកឱ្យគំនិតសង្គមនិយមក្នុងប្រទេសមួយរបស់ស្តាលីនក្លាយជាគំនិតមនោគមវិជ្ជាគោលនៅក្នុងសហភាពសូវៀត។ ទោះជាសង្គ្រាមបានបញ្ចប់ជាច្រើនឆ្នាំក៏ដោយក៏វិបត្តិផ្ទៃក្នុងបក្សបុលសេវិកនូវតែបន្តកើតមាន ដោយឃើញបែបនេះស្តាលីនបានចាត់យុទ្ធនាការបោសសម្អាតបក្សពីឆ្នាំ១៩៣៧–៣៨។ ជាលទ្ធផល ថ្នាក់ដឹកនាំនិងមនុស្សមួយចំនួនត្រូវបានដកចេញពីតំណែងនយោបាយដោយខ្លះត្រូវបានចាប់ដាក់ពន្ធនាគារហើយខ្លះទៀតត្រូវចាប់សម្លាប់ចោលតែម្តងសម្បីតែមេយោធាក៏មិនអាចគេចខ្លួនរួចដែរ។[៣៦]

ក្រោមការដឹកនាំរបស់ស្តាលីន រដ្ឋាភិបាលសូវៀតបានចាប់ផ្តើមដំណើរការនៃសេដ្ឋកិច្ចផែនការ ធ្វើឧស្សាហូបនីយកម្មនៅតាមតំបន់ជនបទ និងបង្កើតសហករណ៍កសិកម្មនៅទូទាំងប្រទេស។ នៅក្នុងសម័យសេដ្ឋកិច្ចនិងសង្គមដ៏រីកចម្រើននេះមានមនុស្សជាច្រើនត្រូវបានទាហាននិងរដ្ឋាភិបាលចាប់បញ្ជូនទៅជំរុំការងារ[៣៧] ជាពិសេសគឺបុគ្គលដែលប្រឆាំងនឹងការដឹកនាំរបស់ស្តាលីនហើយជាលទ្ធផល មនុស្សរាប់លាននាក់ត្រូវបានចាប់ខ្លួននិងនិរទេសទៅតំបន់ជនបទនៃសហភាពសូវៀត។[៣៧] គោលការណ៍កសិកម្មថ្មីនៅក្នុងប្រទេសបូករួមជាមួយនឹងគោលនយោបាយដ៏តឹងរឹងរបស់រដ្ឋនិងគ្រោះរាំងស្ងួតបានធ្វើឱ្យកើតមាននូវគ្រោះទុរ្ភិក្សដ៏ធំនៅរវាងឆ្នាំ១៩៣២ ដល់ឆ្នាំ១៩៣៣។[៣៨] មនុស្សប្រមាណពី ២ ទៅ ៣ លាននាក់បានក្ស័យជីវិតនៅក្នុងគ្រោះទុរ្ភិក្សមួយនេះ។[៣៩] ជាមួយគ្នានេះដែរ សូវៀតបានផ្លាស់ប្តូរពីប្រទេសដែលពឹងផ្អែកលើវិស័យកសិកម្មទៅជាប្រទេសឧស្សាហកម្មក្នុងរយៈពេលដ៏ខ្លីប៉ុណ្ណោះ។

សង្គ្រាមលោកលើកទី២  សមរភូមិស្តាលីនក្រាដ, ជាសមរភូមិប្រយុទ្ធបង្ហូរឈាមដ៏សាហាវបំផុតនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្តសង្គ្រាម។ វាបានបញ្ចប់នៅឆ្នាំ១៩៤៣ បន្ទាប់ពីកងទ័ពសូវៀតបានទទួលជ័យជម្នះលើកងទ័ពអាល្លឺម៉ង់។

នៅថ្ងៃទី១២ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៤១ អាល្លឺម៉ង់ណាស៊ីបានហែកចោលនូវសន្ធិសញ្ញាមិនឈ្លានពានរវាងខ្លួននិងសូវៀតហើយបានបញ្ជាឱ្យទ័ពដ៏ធំអស្ចារ្យរបស់ខ្លួនចូលឈ្លានពានទឹកដីសហភាពសូវៀត។[៤០] នៅក្នុងដំណើរឈ្លានពាននេះ អាល្លឺម៉ង់បានបង្កើតផែនការមួយដែលមានឈ្មោះថាផែនការស្រេកឃ្លានដោយទាហានអាល្លឺម៉ង់បានរឹបអូសស្បៀងអាហារទាំងអស់ពីប្រជាជនសូវៀត។[៤១] ត្រឹមរយៈពេល ៨ ខែក្រោយការចូលឈ្លានពានដំបូងប៉ុណ្ណោះ ទាហានអាល្លឺម៉ង់បានចាប់និងសម្លាប់ឈ្លើយសង្គ្រាមសូវៀតអស់ប្រមាណបីលាននាក់នៅរវាងឆ្នាំ១៩៤១–៤២។[៤២] ពីដំបូងៗ យុទ្ធសាស្ត្រវែរម៉ាកត៍គឺទទួលបានផលសម្រេចដូចអ្វីៗដែលខ្លួនគ្រោងទុកមែនប៉ុន្តែដំណើរឈ្លានពានរបស់ពួកគេត្រូវបានជាប់គាំងនៅឯសមរភូមិម៉ូស្គូ។ ក្រោយមកទៀត អាល្លឺម៉ង់ត្រូវទទួលរងការបរាជ័យដ៏ធំលើកទីមួយរបស់ខ្លួននៅក្នុងសមរភូមិស្តាលីនក្រាដនៅឆ្នាំ១៩៤២–៤៣[៤៣] ហើយម្តងទៀតនៅក្នុងសមរភូមិគួស្ក៍នៃឆ្នាំ១៩៤៣។ ការបរាជ័យមួយទៀតរបស់អាល្លឺម៉ង់គឺការឡោមព័ទ្ធទីក្រុងលេនីនក្រាដដោយទីក្រុងរុស្ស៊ីមួយនេះត្រូវបានកងកម្លាំងអាល្លឺម៉ង់និងហ្វាំងឡង់កាត់ផ្តាច់ប្រព័ន្ធគមនាគមន៍ផ្លូវគោកដោយទុកឱ្យប្រជាជនរុស្ស៊ីរាប់លាននាក់ស្រេកឃ្លាននិងស្លាប់ជាងមួយលាននាក់ប៉ុន្តែទោះជាយ៉ាងណា ពួកគេនូវតែមិនព្រមចុះចាញ់។[៤៤] ក្រោមរដ្ឋបាលលោកស្តាលីននិងភាពដឹកនាំដ៏ឈ្លាសវៃរបស់លោកចចជី ហ្ស៊ូកូវនិងកូនស្តង់ទីន រ៉ូកូសូវស្គី កងទ័ពសូវៀតបានវាយបកលើកម្លាំងអាល្លឺម៉ង់វិញហើយបានរុញច្រានពួកអាល្លឺម៉ង់ចេញពីទឹកដីអឺរ៉ុបខាងកើតនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៤៤–៤៥ និងបានទៅដល់រដ្ឋធានីប៊ែរឡាំងនៅខែឧសភា ឆ្នាំ១៩៤៥។ នៅខែសីហា ឆ្នាំ១៩៤៥ កងទ័ពសូវៀតបានបណ្តេញកងកម្លាំងជប៉ុនចេញពីទឹកដីម៉ាន់ជូគួររបស់ប្រទេសចិននិងតំបន់ភាគខាងជើងនៃឧបទ្វីបកូរ៉េ។

ជនជាតិរុស្ស៊ីបានសម្តៅលើសម័យសង្គ្រាមលោកលើកទី២ ឆ្នាំ១៩៤១–៤៥ ថា"មហាសង្គ្រាមស្នេហាជាតិ"។ សហភាពសូវៀតជាមួយនឹងសហរដ្ឋអាមេរិក សហរាជាណាចក្រ និងចិនត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាមហាយក្សទាំងបួននៃមហាអំណាចសម្ព័ន្ធមិត្តក្នុងសង្គ្រាមលោកលើកទី២[៤៥] ហើយក្រោយមកទៀត មហាអំណាចទាំងបួកក៏ក្លាយជាសមាជិកស្ថាបនិកនៃក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអង្គការសហប្រជាជាតិ។[៤៦] នៅក្នុងសង្គ្រាមដែលសម្បូរទៅដោយប្រតិបត្តិការយោធាដ៏សាហាវជាច្រើននេះ ចំនួនមរណភាពរបស់ជនស៊ីវិលនិងយោធាសូវៀតបានកើនរហូតទៅដល់ ២៣ លាននាក់ដែលស្មើនឹងមួយភាគបីនៃចំនួនឧបទ្ទវហេតុសរុបនៅក្នុងសង្គ្រាម។[៤៧] សេដ្ឋកិច្ចនិងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធសូវៀតត្រូវទទួលរងនូវការបំផ្លិចបំផ្លាញយ៉ាងខ្លាំងដែលជាហេតុបណ្តាលឱ្យមានគ្រោះទុរ្ភិក្សនៅឆ្នាំ១៩៤៦–៤៧ ប៉ុន្តែទោះជាយ៉ាងណា សូវៀតនូវតែលេចឡើងជាប្រទេសមហាអំណាចនៅឆ្នាំបន្ទាប់ៗ។

សង្គ្រាមត្រជាក់

ក្រោយពីមហាសង្គ្រាមបានបញ្ចប់ តំបន់អឺរ៉ុបខាងលិចនិងកណ្តាលដូចជា អាល្លឺម៉ង់ខាងកើតនិងផ្នែកខ្លះនៃប្រទេសអូទ្រីសគឺកំពុងស្ថិតនៅក្រោមការកាន់កាប់របស់កងទ័ពក្រហមបើយោងទៅតាមសន្និសីទទីក្រុងផតស៍ដាម។ រដ្ឋាភិបាលសង្គមនិយមត្រូវបានតម្លើងនៅតាមរដ្ឋរណបប្លុកខាងលិចទាំងនោះដោយសូវៀត។ បន្ទាប់ពីបានក្លាយជាមហាអំណាចអាវុធនុយក្លេអ៊ែរទីពីរនៅលើពិភពលោក សហភាពសូវៀតបានចាត់បង្កើតសម្ព័ន្ធភាពកតិកាសញ្ញាវ៉ាសូរីហើយបន្តចូលរួមក្នុងចលនាដើម្បីត្រួតត្រាពិភពលោក (ដោយឥទ្ធិពល) ដោយមានសហរដ្ឋអាមេរិកនិងអង្គការណាតូជាគូប្រជែង។

ក្រោយពីមរណភាពរបស់ស្តាលីន មេដឹកនាំថ្មីឈ្មោះនីគីតា គ្រូឆេវបានឡើងនិយាយប្រឆាំងរបបស្តាលីននិងចេញគោលនយោបាយថ្មីគឺអស្តាលីននីយកម្ម។ ប្រព័ន្ធការងារព្រហ្មទណ្ឌត្រូវបានធ្វើកំណែទម្រង់ហើយអ្នកទោសជាច្រើនត្រូវបានដោះលែងនិងស្តារនីតិសម្បទាឡើងវិញ។[៤៨] ជាមួយគ្នានេះដែរ ទំនាក់ទំនងជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិកគឺកាន់តែមានសម្ពាធធ្ងន់ឡើងនៅពេលដែលអាមេរិកបានបញ្ឈរមីស៊ីលរបស់ខ្លួននៅតួកគីខណៈដែលសូវៀតបានបញ្ឈរមីស៊ីលខ្លួននៅគុយបា។

 ស្ពុតនីគ ១ គឺជាផ្កាយរណបសិប្បនិម្មិតដំបូងបង្អស់របស់ពិភពលោក។

នៅឆ្នាំ១៩៥៧ សហភាពសូវៀតបានបង្ហោះផ្កាយរណបដំបូងបង្អស់ពីពិភពលោកគឺស្ពុតនីគ ១, សម័យអវកាសក៏បានចាប់ផ្តើមពីពេលនោះមក។ អវកាសចររុស្ស៊ីឈ្មោះយូរី ហ្គាហ្គារីនគឺជាមនុស្សដំបូងដែលបានធ្វើដំណើរគោចរជុំវិញផែនដីដោយជិះលើយានអវកាសឈ្មោះវ៉ូស្តុក ១ នៅថ្ងៃទី១២ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៦១។ បន្ទាប់ពីគ្រូឆេវបានចុះចេញពីតំណែងនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៦៤ លោកឡេអូនីត ប្រេស្នេវបានឡើងកាន់អំណាចបន្ត។ ចាប់ពីអំឡុងដើមទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៧០ ដល់ដើមទសវត្ស៍ឆ្នាំ១៩៨០ សូវៀតត្រូវប្រឈមនឹងបញ្ហាជាច្រើនដែលគេសម្តៅមកលើវេលានេះថាសម័យកាលជាប់គាំង ពោលគឺជាសម័យដែលកំណើនសេដ្ឋកិច្ចសូវៀតចាប់ផ្តើមធ្លាក់ចុះហើយគោលនយោបាយសង្គមប្រែជាឋិតិវន្ត។ កំណែទម្រង់កូស៊ីជីនឆ្នាំ១៩៦៥ មានគោលបំណងធ្វើវិមជ្ឈការមួយផ្នែកនៃសេដ្ឋកិច្ចសូវៀត និងផ្លាស់ប្តូរពីប្រទេសដែលផ្តោតលើឧស្សាហកម្មធន់ធ្ងន់និងគ្រឿងអាវុធទៅជាប្រទេសឧស្សាហកម្មធន់ស្រាលនិងផ្តោតលើការផ្តល់ទំនិញប្រើប្រាស់ទៅដល់ប្រជាជនវិញប៉ុន្តែវាត្រូវបានរារាំងដោយថ្នាក់ដឹកនាំកុម្មុយនីស្តអភិរក្សនិយម។ នៅឆ្នាំ១៩៧៩ បន្ទាប់ពីមានព្រឹត្តិការណ៍បដិវត្តន៍កុម្មុយនីស្តនៅអាហ្វហ្កានីស្ថាន សហភាពសូវៀតបានបញ្ជាឱ្យកងកម្លាំងខ្លួនចូលឈរជើងក្នុងប្រទេសនោះ។ ការចូលកាន់កាប់នេះបានធ្វើឱ្យធនធានសេដ្ឋកិច្ចសូវៀតធ្លាក់ចុះជាលំដាប់ហើយបានអូសបន្លាយយ៉ាងយូរដោយមិនទទួលបានលទ្ធផលនយោបាយអ្វីសោះ។ ទីបំផុត កងទ័ពសូវៀតក៏បានដកថយចេញពីអាហ្វហ្កានីស្ថាននៅក្នុងឆ្នាំ១៩៨៩ ដោយសារតែមានការប្រឆាំងច្រើនពីអន្តរជាតិ សង្គ្រាមទ័ពព្រៃដ៏ពិបាកយកឈ្នះ និងកង្វះការគាំទ្រពីប្រជាពលរដ្ឋសូវៀត។

 មេដឹកនាំសូវៀតលោកមីខាអ៊ីល ហ្គ័របាឆូវជាមួយប្រធានាធិបតីអាមេរិករ៉ូណាល់ រីហ្កេន។

ចាប់ពីឆ្នាំ១៩៨៥ តទៅ មេដឹកនាំសូវៀតចុងក្រោយគឺលោកមីខាអ៊ីល ហ្គ័របាឆូវបានខិតខំព្យាយាមធ្វើកំណែទម្រង់សេរីភាពនៅក្នុងប្រព័ន្ធដឹកនាំសូវៀតដោយបានណែនាំនូវគោលនយោបាយពីរសំខាន់ៗគឺ ក្លាណូស (បើកចំហរ) និងប៉េរេស្ត្រយកា (កសាងរចនាសម្ព័ន្ធឡើងវិញ) ក្នុងគោលបំណងចង់បញ្ចប់នូវភាពជាប់គាំងនៃសេដ្ឋកិច្ច និងធ្វើប្រជាធិបតេយ្យូបនីយកម្មក្នុងជួររដ្ឋាភិបាល។ ប៉ុន្តែសកម្មភាពទាំងនេះបាននាំឱ្យកើតមានចលនាជាតិនិយមនិងចលនាបំបែកគ្នាទៅវិញ។ មុនឆ្នាំ១៩៩១ សេដ្ឋកិច្ចសូវៀតគឺជាសេដ្ឋកិច្ចធំបំផុតទីពីរនៅលើពិភពលោក[៤៩] ប៉ុន្តែនៅឆ្នាំចុងក្រោយ វាបានទទួលរងនូវការខ្វះខាតទំនិញផលិតផល ឱនភាពថវិកា និងការផ្ទុះឡើងនៃការផ្គត់ផ្គង់ប្រាក់ដែលបង្កឱ្យមានអតិផរណា។[៥០]

នៅឆ្នាំ១៩៩១ ភាពចលាចលផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចនិងនយោបាយបានចាប់ផ្តើមពុះកញ្ជ្រោលនៅពេលដែលរដ្ឋបាល់ទិកបានជ្រើសរើសផ្តាច់ខ្លួនចេញពីសហភាពសូវៀត។ នៅថ្ងៃទី១៧ ខែមីនា ប្រជាមតិមួយបានប្រព្រឹត្តិធ្វើឡើងហើយជាលទ្ធផល ប្រជាជនដែលចូលរួមភាគច្រើនបានបោះឆ្នោតផ្លាស់ប្តូរសហភាពសូវៀតទៅជាសហព័ន្ធថ្មីមួយទៀត។ នៅខែសីហា ឆ្នាំ១៩៩១ មានការប៉ុនប៉ងធ្វើរដ្ឋប្រហារមួយដោយសមាជិកក្នុងរដ្ឋាភិបាលហ្គ័របាឆូវដើម្បីប្រឆាំងនឹងគោលបំណងរក្សាសហភាពសូវៀតរបស់ហ្គ័របាឆូវប៉ុន្តែផ្ទុយទៅវិញ វាបែរជានាំឱ្យបក្សកុម្មុយនីស្តសូវៀតដួលរលំ។ នៅថ្ងៃទី២៥ ខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩៩១ សហភាពសូវៀតត្រូវបានរំលាយទៅជារដ្ឋឯករាជ្យចំនួន ១៥។

រុស្ស៊ីសម័យ (១៩៩១–បច្ចុប្បន្ន)  លោកវ្ល៉ាឌីមៀរ ពូទីនកំពុងស្បថចូលកាន់តំណែងជាប្រធានាធិបតីនៅក្នុងពិធីប្រគល់តំណែង ដោយមានលោកបូរីស យែលស៊ីនឈរនៅពីក្រោយ, ឆ្នាំ២០០០។

នៅខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៩១ លោកបូរីស យែលស៊ីនបានក្លាយជាប្រធានាធិបតីជាប់ឆ្នោតដំបូងគេនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រប្រទេសរុស្ស៊ីបន្ទាប់ពីលោកត្រូវបានគេបោះឆ្នោតជ្រើសរើសជាប្រធានាធិបតីនៃ សសសស រុស្ស៊ី។ ការដួលរលំផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចនិងនយោបាយនៃសហភាពសូវៀតបានបណ្តាលឱ្យមានវិបត្តិឱនភាពយ៉ាងយូរហើយផលិតផលក្នុងស្រុកសរុបនិងសេដ្ឋកិច្ចត្រូវទទួលរងការថយចុះ ៥០% នៅរវាងឆ្នាំ១៩៩០ និងឆ្នាំ១៩៩៥។[៥១][៥២] នៅអំឡុងពេលនិងក្រោយពេលបែកបាក់សហភាពសូវៀត កំណែទម្រង់ជាច្រើនត្រូវបានអនុម័តដោយមានដូចជា ការធ្វើឯកជនភាវូបនីយកម្ម និងការធ្វើសេរីភាវូបនីយកម្មទីផ្សារនិងពាណិជ្ជកម្ម។[៥១]

ការធ្វើឯកជនភាវូបនីយកម្មភាគច្រើនបានផ្លាស់ប្តូរការគ្រប់គ្រងសហគ្រាសពីទីភ្នាក់ងាររបស់រដ្ឋទៅជាការគ្រប់គ្រងដោយបុគ្គលដែលមានទំនាក់ទំនងនៅខាងក្នុងជួររដ្ឋាភិបាល។[៥៣] ការធ្លាក់ចុះនៃវិស័យសេដ្ឋកិច្ចបានបណ្តាលឱ្យមានការដួលរលំនៃសេវាកម្មសង្គម អត្រាកំណើតបានធ្លាក់ចុះខណៈពេលដែលអត្រាមរណភាពបានកើនឡើងខ្ពស់ប៉ុនភ្នំ។[៥៤] ពលរដ្ឋរាប់លាននាក់បានធ្លាក់ខ្លួនក្នុងសភាពក្រីក្រដោយអត្រាជនក្រីក្របានកើនពី ១.៥% នៅក្នុងសម័យសូវៀតទៅ ៣៩–៤៩% នៅពាក់កណ្តាលឆ្នាំ១៩៩៣។[៥៥] នៅទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៩០ គេឃើញមានកំណើនអំពើពុករលួយបូករួមទាំងកំណើននៃក្រុមឧក្រិដ្ឋជននិងអំពើឧក្រិដ្ឋកម្មហិង្សា។[៥៦]

នៅចុងឆ្នាំ១៩៩៣ ភាពតានតឹងរវាងប្រធានាធិបតីយែលស៊ីននិងសភារុស្ស៊ីបាននាំឱ្យកើតមាននូវវិបត្តិរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។ នៅក្នុងព្រឹត្តិការណ៍នេះ លោកយែលស៊ីនបានទទួលការគាំទ្រឥតឈប់ឈរពីរដ្ឋាភិបាលលោកខាងលិចហើយមនុស្សជាង ១០០ នាក់ត្រូវបានស្លាប់ជាលទ្ធផល។ នៅខែធ្នូ ប្រជាមតិមួយត្រូវបានធ្វើឡើងដើម្បីអនុម័តរដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មីដែលផ្តល់អំណាចផ្តាច់មុខទៅឱ្យប្រធានាធិបតី។

 ប្រធានាធិបតីរុស្ស៊ីលោកឌីមីទ្រី ម៉េដវេដេវនិងលោកប្រធានាធិបតីបារ៉ាក អូបាម៉ា។

ប្រទេសរុស្ស៊ីបានសម្រេចទទួលខុសត្រូវក្នុងការដោះស្រាយបំណុលខាងក្រៅរបស់សហភាពសូវៀតទោះបីជាប្រជាជនខ្លួនមានចំនួនត្រឹមតែពាក់កណ្តាលនៃចំនួនសរុបរបស់សហភាពសូវៀតខណៈពេលរំលាយក៏ដោយ។[៥៦] នៅឆ្នាំ១៩៩២ ការគ្រប់គ្រងតម្លៃអ្នកប្រើប្រាស់ភាគច្រើនត្រូវបានគេលុបបំបាត់ដែលបណ្តាលឱ្យមានកំណើនអតិផរណាខ្ពស់ហើយតម្លៃលុយរូបបានធ្លាក់ចុះយ៉ាងដុនដាប។[៥៧] ដោយសារតែការធ្លាក់ចុះនៃតម្លៃលុយរូបនេះហើយទើបរដ្ឋាភិបាលរុស្ស៊ីមានការលំបាកក្នុងការសងបំណុលទៅឱ្យម្ចាស់បំណុលក្នុងប្រទេសក៏ដូចជាស្ថាប័នអន្តរជាតិដែរដូចមូលនិធិរូបិយវត្ថុអន្តរជាតិជាដើម។[៥៨] រដ្ឋាភិបាលរុស្ស៊ីបានព្យាយាមអនុម័តគម្រោងរៀបចំរចនាសម្ព័ន្ធសេដ្ឋកិច្ចឡើងវិញតែទោះជាយ៉ាងណាប្រាក់បំណុលប្រទេសជាតិនូវតែកើនឡើងរហូតដល់លើសផលិតផលក្នុងស្រុកសរុបទៀតផង។ ឱនភាពថវិកាខ្ពស់គួបផ្សំនឹងកំណើនដើមទុននិងអសមត្ថភាពក្នុងការសងបំណុល[៥៩]បាបបណ្តាលឱ្យមានវិបត្តិហិរញ្ញវត្ថុនៅឆ្នាំ១៩៩៨[៥៧] ហើយផលិតផលក្នុងស្រុកសរុបបានធ្លាក់ចុះ។[៥០]

សម័យពូទីន

នៅថ្ងៃទី៣១ ខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩៩៩ លោកប្រធានាធិបតីយែលស៊ីនបានលាលែងពីតំណែងជាប្រធានាធិបតីដោយបានប្រគល់អំណាចទៅឱ្យនាយករដ្ឋមន្រ្តីដែលទើបតែបានតែងតាំងថ្មីៗគឺលោកវ៉្លាឌីមៀរ ពូទីន។[៦០] បន្ទាប់ពីនេះ ពូទីនបានបន្តជាប់ឆ្នោតនៅក្នុងការបោះឆ្នោតប្រធានាធិបតីឆ្នាំ២០០០ និងបានបង្ក្រាបកុបកម្មរបស់ជនជាតិឆេឆិនបានយ៉ាងជោគជ័យ។ ជាលទ្ធផលនៃតម្លៃប្រេងឡើងខ្ពស់ កំណើនវិនិយោគបរទេស ហើយនិងគោលនយោបាយសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុសារពើពន្ធ, សេដ្ឋកិច្ចរុស្ស៊ីបានកើនឡើងរយៈពេល ៨ ឆ្នាំជាប់ៗគ្នាដែលធ្វើឱ្យកម្រិតជីវភាពប្រជាជននីមួយៗមានភាពប្រសើរឡើងវិញនិងក៏បានបង្កើនឥទ្ធិពលរបស់រុស្ស៊ីលើឆាកពិភពលោកផងដែរ។[៦១] លោកពូទីនបានបន្តជាប់ឆ្នោតជាប្រធានាធិបតីជាលើកទី២ នៅក្នុងឆ្នាំ២០០៤។ សេដ្ឋកិច្ចប្រទេសរុស្ស៊ីបានជាប់គាំងនៅក្នុងឆ្នាំ២០០៩ បន្ទាប់ពីមានព្រឹត្តិការណ៍វិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោកឆ្នាំ២០០៨ និងការធ្លាក់ចុះនៃតម្លៃប្រេងកាត។ នៅរវាងឆ្នាំ២០១០ និងឆ្នាំ២០១៣ សេដ្ឋកិច្ចរុស្ស៊ីបានកើនឡើងម្តងទៀតរហូតដល់ការធ្លាក់ចុះនៃតម្លៃប្រេងកាតបូករួមទាំងទណ្ឌកម្មអន្តរជាតិបន្ទាប់ពីរុស្ស៊ីបានចូលកាន់កាប់តំបន់គ្រីមៀ និងសង្គ្រាមរុស្ស៊ី-អ៊ុយក្រែនបានបណ្តាលឱ្យសេដ្ឋកិច្ចជាតិធ្លាក់ចុះនៅក្នុងឆ្នាំ២០១៥ ប៉ុន្តែវាបានស្ទុះងើបឡើងម្តងទៀតនៅឆ្នាំ២០១៦ ហើយតំហយសេដ្ឋកិច្ចបានបញ្ចប់ជាផ្លូវការ។[៦២] ប្រទេសមួយចំនួនបានចោតប្រកាន់ថាកំណែទម្រង់នៅសម័យពូទីនគឺមាននិន្នាការណ៍ឆ្ពោះទៅរកភាពផ្តាច់ការ[៦៣]ប៉ុន្តែការស្តារសណ្តាប់ធ្នាប់ ស្ថេរភាព និងវិបុលភាពជូនប្រទេសជាតិឡើងវិញបានធ្វើឱ្យពូទីនក្លាយជាបុគ្គលដឹកនាំដ៏ឆ្នើមនិងពេញនិយមម្នាក់សម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋរុស្ស៊ី។[៦៤]

នៅថ្ងៃទី២ ខែមីនា ឆ្នាំ២០០៨ លោកឌីមីទ្រី ម៉េដវេដេវត្រូវបោះឆ្នោតក្លាយជាប្រធានាធិបតីរុស្ស៊ីខណៈពេលដែលពូទីនក្លាយជានាយករដ្ឋមន្ត្រី។ រដ្ឋធម្មនុញ្ញរុស្ស៊ីបានរារាំងពូទីនមិនឱ្យបម្រើការជាប្រធានាធិបតីលើសពីពីរអាណត្តិ។ ពូទីនបានត្រឡប់មកធ្វើជាប្រធានាធិបតីវិញបន្ទាប់ពីការបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០១២ ចំណែកឯម៉េដវេដេវបានត្រឡប់មកកាន់តំណែងជានាយករដ្ឋមន្ត្រីវិញ។ បណ្តាញផ្សព្វផ្សាយបរទេសជាច្រើនបានសម្តៅលើការផ្លាស់ប្តូរតំណែងនេះថា"ការដឹកនាំឆ្លាស់គ្នា"។ អ្នកវិភាគជាច្រើនបានរិះគុណពូទីនហើយបានបន្ថែមថាសេចក្តីសម្រេចទាំងអស់របស់រដ្ឋាភិបាលរុស្ស៊ីគឺស្ថិតនៅក្រោមពូទីនទាំងស្រុង។[៦៥][៦៦] ការបោះឆ្នោតសភារុស្ស៊ីឆ្នាំ២០១១ ត្រូវបានគេចោទប្រកាន់ថាមានករណីក្លែងបន្លំសន្លឹកឆ្នោតដែលជាហេតុបណ្តាលឱ្យមានបាតុកម្មដ៏ធំកើតឡើងនៅឆ្នាំ២០១២។

នៅឆ្នាំ២០១៤ មានបដិវត្តន៍មួយបានផ្ទុះឡើងនៅប្រទេសអ៊ុយក្រែនដែលជាហេតុនាំឱ្យប្រធានាធិបតីអ៊ុយក្រែនលោកវីកទ័រ​ យ៉ានូកូវិចរត់ចេញពីប្រទេស ឃើញដូច្នេះលោកពូទីនក៏បានស្នើសុំហើយទទួលបានការអនុញ្ញាតពីសភារុស្ស៊ីក្នុងការដាក់ពង្រាយកងទ័ពខ្លួននៅលើទឹកដីអ៊ុយក្រែនដែលនាំទៅដល់ការកាន់កាប់តំបន់គ្រីមៀ។[៦៧] បន្ទាប់ពីប្រជាមតិគ្រីមៀដែលប្រជាជនភាគច្រើនបានបោះឆ្នោតចង់ផ្តាច់ចេញពីអ៊ុយក្រែន[៦៨] ថ្នាក់ដឹកនាំរុស្ស៊ីបានប្រកាសកាត់តំបន់គ្រីមៀដាក់ចូលជាផ្នែកនៃសហព័ន្ធរុស្ស៊ីទោះជាប្រជាមតិនោះមិនត្រូវបានទទួលស្គាល់ជាអន្តរជាតិក្តី។[៦៩] ជាលទ្ធផលនៃការបញ្ចូលទឹកដីគ្រីមៀ ប្រទេសលោកខាងលិចជាច្រើនបានដាក់ទណ្ឌកម្មលើរុស្ស៊ីដូចជាទណ្ឌកម្មពាណិជ្ជកម្ម និងវិនិយោគជាដើម។[៧០][៧១]

នៅខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០១៥ រុស្ស៊ីបានលូកដៃចូលក្នុងសង្គ្រាមស៊ីវិលស៊ីរីដោយបានគាំទ្ររដ្ឋាភិបាលនៃប្រទេសស៊ីរីក្នុងការប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងក្រុមឧទ្ទាមមានដូចជា រដ្ឋឥស្លាម រណសិរ្សអាល់-នូស្សរ៉ា អាល់កៃដា កងទ័ពសញ្ជ័យ និងក្រុមបក្សពួកតូចៗមួយចំនួនទៀត។

នៅឆ្នាំ២០១៨ ពូទីនបានជាប់ឆ្នោតជាប្រធានាធិបតីជាលើកទីបួន។ នៅខែមករា ឆ្នាំ២០២០ ការធ្វើវិសោធនកម្មរដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃប្រទេសរុស្ស៊ីត្រូវបានស្នើឡើង[៧២] ហើយសមាជិករដ្ឋាភិបាលរុស្ស៊ីទាំងមូលបានលាលែងពីតំណែង[៧៣]ដែលជាហេតុនាំឱ្យលោកមីខាអ៊ីល មីឈូសទីនក្លាយជានាយករដ្ឋមន្ត្រីថ្មី។[៧៤] វិសោធនកម្មរដ្ឋធម្មនុញ្ញនោះបានចូលជាធរមាននៅអំឡុងខែកក្កដាបន្ទាប់ពីការបោះឆ្នោតជាតិ ដែលអនុញ្ញាតឱ្យលោកពូទីនឈរឈ្មោះជាប្រធានាធិបតីនៅរយៈពេល ៦ ឆ្នាំខាងមុខបន្ថែមទៀតបន្ទាប់ពីអាណត្តិបច្ចុប្បន្នរបស់លោកចប់។[៧៥] នៅខែមេសា ឆ្នាំ២០២១ លោកពូទីនបានចុះហត្ថលេខាលើកំណែប្រែរដ្ឋធម្មនុញ្ញទៅជាច្បាប់។[៧៦]

នៅថ្ងៃទី២៤ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២២ រុស្ស៊ីបានបើក​ការ​ឈ្លានពានយោធាមកលើប្រទេស​អ៊ុយក្រែន។ នៅវេលាម៉ោងប្រហែល ០៦:០០ ម៉ោងនៅទីក្រុងម៉ូស្គូ លោកពូទីនបានប្រកាសអំពីប្រតិបត្តិការយោធានៅអ៊ុយក្រែន ហើយប៉ុន្មាននាទីក្រោយមក ទីក្រុងមួយចំនួនក្នុងប្រទេសអ៊ុយក្រែនក៏ត្រូវបានទទួលរងការវាយប្រហារដោយគ្រាប់មីស៊ីលជាបន្តបន្ទាប់។[៧៧]

↑ For a discussion of the origins of Slavs, see Barford, P. M. (2001). The Early Slavs. Cornell University Press. pp. 15–16. ល.ស.ប.អ. 978-0-8014-3977-3.  ↑ Christian, D. (1998). A History of Russia, Central Asia and Mongolia. Blackwell Publishing. pp. 6–7.  ↑ Thompson, J.W.; Johnson, E.N. (1937). An Introduction to Medieval Europe, 300–1500. W. W. Norton & Co.. p. 268. ល.ស.ប.អ. 978-0-415-34699-3.  ↑ "Ukraine: Security Assistance". U.S. Department of State. Retrieved 27 ធ្នូ 2007. ↑ Klyuchevsky, V. (1987). The course of the Russian history. 1. Myslʹ. ល.ស.ប.អ. 5244000721. http://www.kulichki.com/inkwell/text/special/history/kluch/kluch16.htm.  ↑ Klyuchevsky, V. (1987). The course of the Russian history. 1. Myslʹ. ល.ស.ប.អ. 978-5-244-00072-6. http://www.kulichki.com/inkwell/text/special/history/kluch/kluch16.htm.  ↑ Cite error: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named Curtis ↑ Hamm, M.F. (1995). Kiev: A Portrait, 1800–1917. Princeton University Press. ល.ស.ប.អ. 978-0-691-02585-8.  ↑ "The Destruction of Kiev". Tspace.library.utoronto.ca. Archived from the original on 27 មេសា 2011. Retrieved 19 មករា 2011. ↑ "History of Russia from Early Slavs history and Kievan Rus to Romanovs dynasty". Parallelsixty.com. Archived from the original on 21 មករា 2010. Retrieved 27 មេសា 2010. {{cite web}}: More than one of |archivedate= and |archive-date= specified (help); More than one of |archiveurl= and |archive-url= specified (help) ↑ Рыбаков, Б. А. (1948). Ремесло Древней Руси. pp. 525–533, 780–781.  ↑ Davies B. Warfare. State and Society on the Black Sea Steppe, 1500–1700. Routledge, 2014. Pg. 4; (PDF) available here ↑ ១៣,០ ១៣,១ "Black Death". Joseph Patrick Byrne (2004). p. 62. ISBN 0-313-32492-1 ↑ "(ភាសារុស្ស៊ី) ប្រវត្តិបាញ៉ា និងទឹកក្តៅ". Archived from the original on 30 ឧសភា 2012. Retrieved 2021-03-13. {{cite web}}: More than one of |archivedate= and |archive-date= specified (help); More than one of |archiveurl= and |archive-url= specified (help) ↑ May, T. "Khanate of the Golden Horde". Archived from the original on 7 មិថុនា 2008. Retrieved 27 ធ្នូ 2007. ↑ Solovyov, S. (2001). History of Russia from the Earliest Times. 6. AST. pp. 562–604. ល.ស.ប.អ. 978-5-17-002142-0.  ↑ Skrynnikov, R. (1981). Ivan the Terrible. Academic Intl Pr. p. 219. ល.ស.ប.អ. 978-0-87569-039-1. https://archive.org/details/ivanterrible0000skry/page/219.  ↑ "Siberia". Encyclopædia Britannica. Retrieved 17 កុម្ភៈ 2021. ↑ Solovyov, S. (2001). History of Russia from the Earliest Times. 6. AST. pp. 751–908. ល.ស.ប.អ. 978-5-17-002142-0.  ↑ Eizo Matsuki. "The Crimean Tatars and their Russian-Captive Slaves" (PDF). Mediterranean Studies Group at Hitotsubashi University. Archived from the original (PDF) on 1 ឧសភា 2011. Retrieved 4 ឧសភា 2013. {{cite web}}: More than one of |archivedate= and |archive-date= specified (help); More than one of |archiveurl= and |archive-url= specified (help) ↑ Solovyov, S. (2001). History of Russia from the Earliest Times. 6. AST. pp. 751–809. ល.ស.ប.អ. 978-5-17-002142-0.  ↑ Brian Glyn Williams (2013). "The Sultan's Raiders: The Military Role of the Crimean Tatars in the Ottoman Empire" (PDF). The Jamestown Foundation. p. 27. Archived from the original (PDF) on 21 តុលា 2013. ↑ Solovyov, S. (2001). History of Russia from the Earliest Times. 7. AST. pp. 461–568. ល.ស.ប.អ. 978-5-17-002142-0.  ↑ "Stenka Razin". Encyclopædia Britannica. Retrieved 16 កុម្ភៈ 2021. ↑ "Semyon Ivanov Dezhnyov". Encyclopædia Britannica. Retrieved 16 កុម្ភៈ 2021. ↑ Solovyov, S. (2001). History of Russia from the Earliest Times. 9, ch.1. AST. ល.ស.ប.អ. 978-5-17-002142-0. http://militera.lib.ru/common/solovyev1/09_01.html។ បានយកមក 27 ធ្នូ 2007.  ↑ Timothy C. Dowling Russia at War: From the Mongol Conquest to Afghanistan, Chechnya, and Beyond pp. 728–730 ABC-CLIO, 2014 ISBN 1-59884-948-4 ↑ John F. Baddeley, "The Russian Conquest of the Caucasus", Longman, Green and Co., London: 1908. ISBN 978-0-7007-0634-1 p. 90 ↑ "Ruling the Empire". Library of Congress. Retrieved 27 ធ្នូ 2007. ↑ Geoffrey A. Hosking (2001). "Russia and the Russians: a history". Harvard University Press. p. 9. ISBN 0-674-00473-6 ↑ N. M. Dronin, E. G. Bellinger (2005). Climate dependence and food problems in Russia, 1900–1990: The interaction of climate and agricultural policy and their effect on food problems. Central European University Press. p. 38. ISBN 963-7326-10-3 ↑ "Провозглашена Российская республика". Президентская библиотека имени Б.Н. Ельцина. 7 កុម្ភៈ 2017. ↑ Mawdsley, Evan (2007). The Russian Civil War. New York: Pegasus Books. p. 287. ល.ស.ប.អ. 9781681770093. https://books.google.com/books?id=QnwRMQAACAAJ.  ↑ Transactions of the American Philosophical Society. James E. Hassell (1991), p. 3. ISBN 0-87169-817-X ↑ Famine in Russia: the hidden horrors of 1921, International Committee of the Red Cross ↑ Abbott Gleason (2009). A Companion to Russian History. Wiley-Blackwell. p. 373. ISBN 1-4051-3560-3 ↑ ៣៧,០ ៣៧,១ Getty, Rittersporn, Zemskov. "Victims of the Soviet Penal System in the Pre-War Years: A First Approach on the Basis of Archival Evidence". The American Historical Review, Vol. 98, No. 4 (October 1993), pp. 1017–49. ↑ R. W. Davies, S. G. Wheatcroft (2004). The Years of Hunger: Soviet Agriculture, 1931–33, p. 401. ↑ "The U.S.S.R. from the death of Lenin to the death of Stalin – The Party versus the peasants". www.britannica.com. Encyclopædia Britannica. Retrieved 18 កក្កដា 2019. ↑ "World War II". Encyclopædia Britannica. Retrieved 9 មីនា 2008. ↑ Snyder, Timothy (21 តុលា 2010). "The Reich's forgotten atrocity". The Guardian. https://www.theguardian.com/commentisfree/cifamerica/2010/oct/21/secondworldwar-russia.  ↑ Adam Jones (2010), Genocide: A Comprehensive Introduction (2nd ed.), p. 271. – "The large majority of POWs, some 2.8 million, were killed in just eight months of 1941–42, a rate of slaughter matched (to my knowledge) only by the 1994 Rwanda genocide." ↑ "The Allies' first decisive successes: Stalingrad and the German retreat, summer 1942 – February 1943". Encyclopædia Britannica. Retrieved 12 មីនា 2008. ↑ The Legacy of the Siege of Leningrad, 1941–1995. Cambridge University Press. ↑ Brinkley, Douglas (2003). The New York Times Living History: World War II, 1942–1945: The Allied Counteroffensive. Macmillan. ល.ស.ប.អ. 978-0-8050-7247-1. https://books.google.com/books?id=HymSg_Pp7X0C&pg=PA223.  ↑ Urquhart, Brian. Looking for the Sheriff. New York Review of Books, 16 July 1998.  ↑ Geoffrey A. Hosking (2006). Rulers and victims: the Russians in the Soviet Union. Harvard University Press. p. 242. ISBN 0-674-02178-9 ↑ "Great Escapes from the Gulag". TIME. 5 មិថុនា 1978. http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,916205-2,00.html.  ↑ "1990 CIA World Factbook". Central Intelligence Agency. Archived from the original on 27 មេសា 2011. Retrieved 9 March 2008. ↑ ៥០,០ ៥០,១ "Russia Unforeseen Results of Reform". The Library of Congress Country Studies; CIA World Factbook. Retrieved 10 មីនា 2008. ↑ ៥១,០ ៥១,១ "Russian Federation" (PDF). Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD). Retrieved 24 កុម្ភៈ 2008. ↑ "Russia: Economic Conditions in Mid-1996". Library of Congress. Archived from the original on 30 តុលា 2004. Retrieved 29 មេសា 2019. ↑ "Russia: Clawing Its Way Back to Life (int'l edition)". BusinessWeek. Archived from the original on 22 វិច្ឆិកា 2007. Retrieved 27 ធ្នូ 2007. ↑ Walter C. Clemens (2001). The Baltic Transformed: Complexity Theory and European Security. Rowman & Littlefield. p. 106. ល.ស.ប.អ. 978-0-8476-9859-2.  ↑ Branko Milanovic (1998). Income, Inequality, and Poverty During the Transformation from Planned to Market Economy. The World Bank. pp. 186–189.  ↑ ៥៦,០ ៥៦,១ Jason Bush (19 តុលា 2006). "What's Behind Russia's Crime Wave?". BusinessWeek. ↑ ៥៧,០ ៥៧,១ (1992)"Prospects for Russia's Economic Reforms". Brookings Papers on Economic Activity 1992 (2): 213. ISSN 0007-2303. DOI:10.2307/2534584. ↑ Chiodo, Abbigail J., and Michael T. Owyang. "A case study of a currency crisis: The Russian default of 1998." Federal Reserve Bank of St. Louis Review 84.6 (2002): 7. ↑ Desai, Padma (May 2000). "Why Did the Ruble Collapse in August 1998?". American Economic Review 90 (2): 48–52. ISSN 0002-8282. DOI:10.1257/aer.90.2.48. ↑ "A bold buffoon". theguardian.com. 23 មេសា 2007. ↑ Guriev, Sergei; Tsyvinski, Aleh (2010). "Challenges Facing the Russian Economy after the Crisis". ជា Anders Åslund. Russia After the Global Economic Crisis. Peterson Institute for International Economics; Centre for Strategic and International Studies; New Economic School. pp. 12–13. ល.ស.ប.អ. 978-0-88132-497-6.  ↑ "It's Official: Sanctioned Russia Now Recession Free". Forbes. 3 មេសា 2017. https://www.forbes.com/sites/kenrapoza/2017/04/03/its-official-sanctioned-russia-now-recession-free/.  ↑ Treisman, D. "Is Russia's Experiment with Democracy Over?". UCLA International Institute. Archived from the original on 11 វិច្ឆិកា 2004. Retrieved 31 ធ្នូ 2007. {{cite web}}: More than one of |archivedate= and |archive-date= specified (help); More than one of |archiveurl= and |archive-url= specified (help) ↑ Stone, N (4 ធ្នូ 2007). "No wonder they like Putin". The Times (UK). http://www.timesonline.co.uk/tol/comment/columnists/guest_contributors/article2994651.ece.  ↑ (November 2009)"ASCO Picks Top Clinical Cancer Research Advances for 2009 & Gives Recommendations for Accelerating Progress". Oncology Times 31 (22): 12. ISSN 0276-2234. DOI:10.1097/01.cot.0000365291.64063.83. ↑ Symons, Arthur (កំហុស៖ ពេលវេលាមិនត្រឹមត្រូវ), "Pastel: Masks and Faces", ជា Holdsworth, Roger, Arthur Symons: Selected Writings, Oxford University Press, អ.វ.ល.:10.1093/oseo/instance.00249484, ល.ស.ប.អ. 9781857547269  ↑ "Ousted Ukrainian President Asked For Russian Troops, Envoy Says". NBC News. Reuters. 3 មីនា 2014. http://www.nbcnews.com/storyline/ukraine-crisis/ousted-ukrainian-president-asked-russian-troops-envoy-says-n43506.  ↑ "Ukraine crisis: Crimea parliament asks to join Russia". BBC News. 6 មីនា 2014. Retrieved 27 មេសា 2015. ↑ "Backing Ukraine's territorial integrity, UN Assembly declares Crimea referendum invalid" (PDF). UN Daily News. UN News Centre. 27 មីនា 2014. Retrieved 20 តុលា 2016. ↑ "Canadian Sanctions Related to Ukraine". Government of Canada. ↑ "(ភាសារុស្ស៊ី) On measures to implement the Decree of the President of Russia "On the application of certain special economic measures in order to ensure the security of the Russian Federation"". government.ru. 7 សីហា 2014. Archived from the original on 3 កញ្ញា 2014. Retrieved 21 មករា 2015. ↑ Russell, Martin (May 2020). "Constitutional change in Russia" (PDF). សភាអឺរ៉ុប. Retrieved 18 មករា 2022. ↑ Reevell, Patrick (16 January 2020). "Russian government resigns as Putin proposes constitutional changes". ABC News. Retrieved 18 មករា 2022. ↑ "Who is Russia's new prime minister Mikhail Mishustin?". NBC News. 17 January 2020. Retrieved 18 មករា 2022. ↑ "Putin strongly backed in controversial Russian reform vote". BBC. 2 July 2020. Retrieved 18 មករា 2022. ↑ Roth, Andrew (5 April 2021). "Vladimir Putin passes law that may keep him in office until 2036". The Guardian. Retrieved 18 មករា 2022. ↑ "Russian President Vladimir Putin announces military assault against Ukraine in surprise speech". MSN. Retrieved 25 កុម្ភៈ 2022.