សាហារ៉ាខាងលិច (ភាសាអារ៉ាប់៖ الصحراء الغربية < i lang="ar-Latn">aṣ-Ṣaḥrā' al-Gharbiyyah; ភាសា Berber: Taneẓroft Tutrimt; ភាសាអេស្ប៉ាញ : Sáhara Occidental) គឺជាទឹកដីដែលមានជម្លោះនៅឆ្នេរសមុទ្រភាគពាយព្យ និងក្នុងតំបន់ Maghreb នៃអាហ្វ្រិកខាងជើង និងខាងលិច។ ប្រហែល 20% នៃទឹកដីត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយសាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យអារ៉ាប់សាហារ៉ាវី (SADR) ដែលប្រកាសដោយខ្លួនឯង ខណៈដែល 80% នៃទឹកដីដែលនៅសល់ត្រូវបានកាន់កាប់ និងគ្រប់គ្រងដោយប្រទេសជិតខាងម៉ារ៉ុក។ ផ្ទៃដីរបស់វាមានទំហំ 266,000 គីឡូម៉ែត្រការ៉េ (103,000 sq mi)។ វាជាទឹកដីមួយក្នុងចំណោមដែនដីដែលមានប្រជាជនតិចបំផុតនៅលើពិភពលោក ដែលភាគច្រើនមានដីវាលខ្សាច់។ ចំនួនប្រជាជនត្រូវបានប៉ាន់ប្រមាណថាមានត្រឹមតែជាង 500,000 នាក់ប៉ុណ្ណោះ ដែលក្នុងនោះជិត 40% រស់នៅក្នុងទីក្រុង Laayoune ដែលជាទីក្រុងធំបំផុតនៅសាហារ៉ាភាគខាងលិច។

កាន់កាប់ដោយប្រទេសអេស្ប៉ាញរហូតដល់ឆ្នាំ 1975 សាហារ៉ាខាងលិចបានស្ថិតនៅក្នុងបញ្ជីរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិនៃទឹកដីមិនគ្រប់គ្រងដោយខ្លួនឯងចាប់តាំងពីឆ្នាំ 1963 បន្ទាប់ពីតម្រូវការម៉ារ៉ុក។ វាជាទឹកដីដែលមានប្រជាជនច្រើនជាងគេក្នុងបញ្ជីនោះ ហើយរហូតមកដល់ពេលនេះ តំបន់នេះធំជាងគេ។ នៅឆ្នាំ 1965 មហាសន្និបាតអង្គការសហប្រជាជាតិបានអនុម័តដំណោះស្រាយដំបូងរបស់ខ្លួនលើតំបន់សាហារ៉ាខាងលិច ដោយស្នើឱ្យអេស្ប៉ាញធ្វើអាណានិគមលើទឹកដីនេះ។ មួយឆ្នាំក្រោយមក ដំណោះស្រាយថ្មីមួយត្រូវបានអនុម័តដោយមហាសន្និបាតដែលស្នើឱ្យធ្វើប្រជាមតិមួយធ្វើឡើងដោយប្រទេសអេស្ប៉ាញស្តីពីការសម្រេចចិត្តដោយខ្លួនឯង។ នៅឆ្នាំ 1975 អេស្បាញបានបោះបង់ចោលការគ្រប់គ្រងរដ្ឋបាលនៃទឹកដីទៅជារដ្ឋបាលរួមដោយម៉ារ៉ុក (ដែលបានទាមទារទឹកដីជាផ្លូវការតាំងពីឆ្នាំ 1957) និងម៉ូរីតានី។ សង្រ្គាមមួយបានផ្ទុះឡើងរវាងប្រទេសទាំងនោះ និងចលនាជាតិនិយមសាហារ៉ាវី រណសិរ្ស Polisario ដែលបានប្រកាស SADR ជាមួយរដ្ឋាភិបាលនិរទេសនៅ Tindouf ប្រទេសអាល់ហ្សេរី។ ម៉ូរីតានីបានដកការទាមទាររបស់ខ្លួននៅឆ្នាំ 1979 ហើយនៅទីបំផុតម៉ារ៉ុកបានធានាការគ្រប់គ្រងការពិតនៃទឹកដីភាគច្រើន រួមទាំងទីក្រុងធំៗទាំងអស់ និងធនធានធម្មជាតិភាគច្រើន។ អង្គការសហប្រជាជាតិបានចាត់ទុករណសិរ្ស Polisario ថាជាអ្នកតំណាងស្របច្បាប់របស់ប្រជាជន Sahrawi ហើយរក្សាថា Sahrawis មានសិទ្ធិសម្រេចដោយខ្លួនឯងបាន។

ចាប់តាំងពីកិច្ចព្រមព្រៀងឈប់បាញ់ដែលឧបត្ថម្ភដោយអង្គការសហប្រជាជាតិក្នុងឆ្នាំ 1991 ពីរ- ទឹកដីមួយភាគបី រួមទាំងឆ្នេរសមុទ្រអាត្លង់ទិកភាគច្រើន ត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយរដ្ឋាភិបាលម៉ារ៉ុក ដោយមានការគាំទ្រយ៉ាងច្បាស់លាស់ពីប្រទេសបារាំង និងសហរដ្ឋអាមេរិក។ ទឹកដីដែលនៅសល់ត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយ SADR គាំទ្រដោយអាល់ហ្សេរី។ ផ្នែកតែមួយគត់នៃឆ្នេរសមុទ្រនៅខាងក្រៅជញ្ជាំងម៉ារ៉ុកខាងលិចសាហារ៉ាគឺភាគខាងត្បូងខ្លាំងរួមទាំងឧបទ្វីប Ras Nouadhibou) ។ ជាអន្តរជាតិ ប្រទេសដូចជារុស្ស៊ីបានប្រកាន់ជំហរមិនច្បាស់លាស់ និងអព្យាក្រឹតជាទូទៅលើការអះអាងរបស់ភាគីនីមួយៗ ហើយបានជំរុញភាគីទាំងពីរឱ្យយល់ព្រមលើដំណោះស្រាយដោយសន្តិវិធី។ ទាំងប្រទេសម៉ារ៉ុក និងប៉ូលីសារីយ៉ូ បានស្វែងរកការជំរុញការទាមទាររបស់ពួកគេដោយប្រមូលការទទួលស្គាល់ជាផ្លូវការ ជាពិសេសពីរដ្ឋអាហ្វ្រិក អាស៊ី និងអាមេរិកឡាទីន នៅក្នុងប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍន៍។ រណសិរ្ស Polisario បានឈ្នះការទទួលស្គាល់ជាផ្លូវការសម្រាប់ SADR ពីរដ្ឋចំនួន 46 ហើយត្រូវបានបន្តសមាជិកភាពនៅក្នុងសហភាពអាហ្វ្រិក។ ម៉ារ៉ុកបានទទួលការគាំទ្រសម្រាប់តំណែងរបស់ខ្លួនពីរដ្ឋាភិបាលអាហ្វ្រិកមួយចំនួន និងពីភាគច្រើននៃពិភពមូស្លីម និងសម្ព័ន្ធអារ៉ាប់។ នៅក្នុងករណីទាំងពីរនេះ ការទទួលស្គាល់មានក្នុងរយៈពេលពីរទសវត្សរ៍កន្លងមកនេះ ត្រូវបានពង្រីក និងដកចេញទៅវិញទៅមក អាស្រ័យលើការអភិវឌ្ឍន៍ទំនាក់ទំនងជាមួយប្រទេសម៉ារ៉ុក។

រហូតមកដល់ឆ្នាំ 2020 គ្មានរដ្ឋសមាជិកផ្សេងទៀតនៃអង្គការសហប្រជាជាតិ ធ្លាប់បានទទួលស្គាល់ជាផ្លូវការនូវអធិបតេយ្យភាពម៉ារ៉ុក លើផ្នែកខ្លះនៃសាហារ៉ាខាងលិចនោះទេ។ នៅឆ្នាំ 2020 សហរដ្ឋអាមេរិកបានទទួលស្គាល់អធិបតេយ្យភាពម៉ារ៉ុកលើតំបន់សាហារ៉ាខាងលិចជាថ្នូរនឹងការធ្វើឱ្យម៉ារ៉ុកមានទំនាក់ទំនងធម្មតាជាមួយអ៊ីស្រាអែល។

នៅឆ្នាំ 1984 អង្គការយូនីធីអាហ្រ្វិក ដែលជាអ្នកកាន់តំណែងមុនរបស់សហភាពអាហ្រ្វិក បានទទួលស្គាល់ SADR ថាជាផ្នែកមួយរបស់វា។ សមាជិកពេញសិទ្ធិដែលមានឋានៈដូចគ្នានឹងប្រទេសម៉ារ៉ុក ហើយម៉ារ៉ុកបានតវ៉ាដោយការព្យួរសមាជិកភាពរបស់ខ្លួនចំពោះ OAU ។ ម៉ារ៉ុកត្រូវបានអនុញ្ញាតនៅក្នុងសហភាពអាហ្រ្វិកនៅថ្ងៃទី 30 ខែមករាឆ្នាំ 2017 ដោយធានាថាការទាមទារដែលមានជម្លោះរវាងម៉ារ៉ុកនិង SADR នឹងត្រូវបានដោះស្រាយដោយសន្តិវិធី និងបញ្ឈប់ការពង្រីកការគ្រប់គ្រងយោធាផ្តាច់មុខរបស់ខ្លួនដោយការសាងសង់ជញ្ជាំងបន្ថែម។ រហូតទាល់តែជម្លោះរបស់ពួកគេត្រូវបានដោះស្រាយ សហភាពអាហ្រ្វិកមិនបានចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍ផ្លូវការណាមួយអំពីព្រំដែនបំបែកទឹកដីអធិបតេយ្យភាពនៃប្រទេសម៉ារ៉ុក និង SADR នៅសាហារ៉ាខាងលិចនោះទេ។ ផ្ទុយទៅវិញ សហភាពអាហ្វ្រិកចូលរួមជាមួយបេសកកម្មរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ ដើម្បីរក្សាបទឈប់បាញ់ និងឈានដល់កិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពរវាងសមាជិកទាំងពីររបស់ខ្លួន។ សហភាពអាហ្រ្វិកផ្តល់ការរក្សាសន្តិភាពសម្រាប់បេសកកម្មរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិដែលត្រូវបានដាក់ពង្រាយដើម្បីគ្រប់គ្រងតំបន់ការពារនៅជិតព្រំដែនការពិតនៃជញ្ជាំងដែលត្រូវបានសាងសង់ដោយប្រទេសម៉ារ៉ុកនៅក្នុងតំបន់សាហារ៉ាខាងលិច។