Luís XII, rei de Francia chegou a Milán e destruíu ao ducado e tras ver a magnífica obra de Leonardo pensou en levala ao seu país.[1]

En principio tratábase dun encargo modesto. En Santa María, o convento dos dominicos próximo ao palacio, o duque mandara erixir unha igrexa. No refectorio dos irmáns, o milanés Montorfano pintara unha crucifixión, en cuxa parte inferior Leonardo engadiu como doante a Ludovico, á súa esposa e aos seus dous fillos.[1] Leonardo colaborou tamén na execución dos medallóns e outros adornos murais coas armas dos españois , coma se quixese probar primeiro a destreza da súa man para a gran tarefa que se lle aveciñaba.

Leonardo creou A Última Cea, a súa mellor obra, a máis serena e afastada do mundo temporal, durante eses anos característicos polos conflitos bélicos, as intrigas, as preocupacións e as calamidades.[2][3][4] Crese que en 1494 o duque de Milán Ludovico Sforza, chamado "o Mouro" encargou a Leonardo a realización dun fresco para o refectorio da igrexa dominica de Santa Maria delle Grazie, Milán. Iso explicaría as insignias ducais que hai pintadas nas tres ventás superiores. Leonardo traballou nesta obra máis rápido e con maior continuidade que nunca durante uns tres anos.[5][6] Dalgún xeito, a súa natureza, que tendía cara ao colosalismo, soubo achar neste cadro unha tarefa que o absorbeu por completo, forzando ao artista a finalizala.

Na súa novella LVIII, Matteo Bandello, que coñeceu ben a Leonardo, escribe que o observou moitas veces

Esta forma de pintar, tan distinta da rapidez e seguridade que esixe a tradicional pintura ao fresco, explican que o pintor optase por unha técnica distinta e tamén que se demorase durante anos o seu acabado.

Giorgio Vasari en Le Vite tamén describe en detalle como o traballou, como algúns días pintaría como unha furia, e outros pasaría horas só mirándoo, e como paseaba polas rúas da cidade buscando unha cara para Xudas, o traidor; respecto diso conta a anécdota de que esta forma de traballar impacientaba ao prior do convento e este foi a queixarse ao duque, quen chamou ao pintor para pedirlle que acelerase o traballo:

Igualmente, o escritor Giambattista Giraldi, fíxose eco desta forma de traballar baseándose nos recordos do seu pai:

Así pois, Leonardo observaba coidadosamente os modelos do natural, pero isto non era algo habitual naquela época. En xeral copiábanse os tipos coñecidos e xa probados; algúns artistas repetían unha e outra vez ao longo da súa vida un tipo que lles saíu ben e tivera éxito, como, por exemplo, Perugino, o condiscípulo de Leonardo. Este, xamais se repetiu a si mesmo, sempre considerou cada unha das súas obras unha tarefa completamente nova, peculiar e diferente da anterior.[8] Leonardo procurou dotar ás súas figuras da maior diversidade posible e do máximo movemento e contraste. No seu libro de pintura aconsella «Os movementos das persoas son tan diferentes como os estados de ánimo que se suscitan nas súas almas, e cada un deles move en distintos graos ás persoas [...]».[8][9] Noutra pasaxe refírese ao efecto dos contrastes «[...] O feo xunto ao belo, o grande xunto ao pequeno, o ancián xunto ao mozo, o forte xunto ao débil: hai que alternar e confrontar eses extremos tanto como sexa posible.»[8] Esta proximidade e antagonismo das figuras é o que dá a súa riqueza A Última Cea: Xudas, o malvado/Xoán, o belo e bo; cabezas anciás/cabezas novas; persoas excitadas/persoas tranquilas. Aínda o mundo pode apreciar o carácter innovador do cadro por mor das innumerable imitacións e reproducións posteriores, a obra prodúcenos un efecto de serenidade e sinxeleza, de concentración ao redor do núcleo da escena que nela se desenvolve.[8]

En 1497 o duque de Milán solicitou ao artista que concluíse a Última Cea, que terminou, probablemente, a finais de ano. Segundo Andrés García Corneille no seu libro Da Vinci comenta que «cando Leonardo comezou a súa obra, el sabía que ía demandarlle moito tempo e que dificilmente vería moito diñeiro por ela (xa que se trataba do pedido dun duque), cousa que contraviña abertamente os regulamentos do gremio de artistas ao que pertencía, e sen cuxa anuencia era imposible executar unha obra en Florencia. De feito, xamais pediu un só centavo pola obra que fixo, cousa que ao duque sorprendeulle e non dixo ningunha palabra».[10]

Cando acabou, a pintura foi encomiada como unha obra mestra de deseño e caracterización. Deuna por terminada, aínda que el, eterno insatisfeito declarou que tería que seguir traballando nela. Foi exposta á vista de todos e contemplada por moitos. A fama que o «gran cabalo»[Nota 1][11] fixera xurdir asentouse sobre cimentos máis sólidos, desde ese momento consideróuselle sen discusión un dos primeiros mestres de Italia, se non o primeiro.[1][12] Os artistas acudían desde moi lonxe ao refectorio do convento de Santa María delle Grazie, miraban a pintura con esmero, copiábana e discutíana.[1] O rei de Francia, ao entrar en Milán, acariñou a idea de desprender o fresco da parede para levalo o seu país.[1]

Erro no código da cita: As etiquetas <ref> existen para un grupo chamado "Nota", pero non se atopou a etiqueta <references group="Nota"/> correspondente