زبان ناواتل
زبان ناواتْل (Nāhuatl)، زبان ناواڸ، زبان مکزیکی یا آزتک یک زیرگروه از زبانهای مرتبط و بهم وابسته بومی در آمریکای مرکزی و بخشهایی از ایالات متحده آمریکاست که امروزه حدود یک و نیم میلیون تن گویشور دارد. این زبان از خانواده زبانهای یوتو-آزتک محسوب میشود. زبان ناواتْل گویشهای متعددی دارد که بیشتر آنها روبه نابودی هستند. زبان مادری امیلیانو ساپاتا ناواتْل بودهاست. پیش از ورود زبان اسپانیایی ناواتْل مهمترین زبان مکزیک بوده برای همین این زبان را با نام مکزیکی (Mexicano) نیز میشناسند.
از مشخصات بارز و خاص این زبان، کاربرد گسترده همخوان به اصطلاح «انسایشی کناری لثوی بیواک» می باشد. این همخوان تلفظی دارد که یک شنونده غیربومی، معمولا آن را بین دو صدای «ت» و «ل» برداشت می کند. به همین دلیل، در الفبای لاتین ناواتل که توسط مبلغینِ مسیحیِ اسپانیاییزبان طراحی شد، این همخوان را با دونگاره «tl» نشان می دهند. در روگردانی وام واژههای ناواتل به فارسی، معمولا از دونگاره «تْل» استفاده می شود. باید توجه داشت کل «تل» یک همخوان بوده و به صورت یک حرف باید خوانده شود.
همخوان به اصطلاح «انسایشی کناری لثوی بیواک» در زبانهای دنیا کمیاب است. در زبانهایی که در طول تاریخ از الفبای عربی استفاده کردهاند، تنها تعداد انگشتشماری از آنان در قفقاز شمالی همخوان «تْل» را داشته اند. در این موردها، در رسم الخط عربی از حرف «ل» با سه نقطه زیر آن، ڸ، برای نوشتن «تل» استفاده شده است.