14ος αιώνας  Ο Σέργιος του Ράντονεζ ευλογεί τον Ντμίτρι Ντονσκόι πριν από τη Μάχη του Κουλίκοβο (υδατόχρωμα σε χαρτί, έργο του Ερνστ Λίσνερ, 1907).

Η μονή ιδρύθηκε το 1337 ή το 1345, από έναν εκ των πλέον σεβαστών Ρώσων αγίων, τον Σέργιο του Ράντονεζ, ο οποίος έκτισε αρχικώς μια ξύλινη εκκλησιά αφιερωμένη στην Αγία Τριάδα πάνω στον λόφο Μακοβέτς. Η αρχική ανάπτυξη της μοναστικής κοινότητας είναι καλά τεκμηριωμένη στους βίους του Αγίου Σεργίου και των μαθητών του.

Το 1355 ο Σέργιος έθεσε έναν κανονισμό που απαιτούσε την ανέγερση βοηθητικών κτισμάτων: τραπεζαρία, κουζίνα και φούρνο. Αυτός ο κανονισμός απετέλεσε το πρότυπο για τους πολλούς ακόλουθους του Σεργίου, οι οποίοι ίδρυσαν περισσότερα από 400 μοναστήρια σε όλη τη Ρωσία, μεταξύ των οποίων το Σολοβιέτσκι, το Σίμονοφ και τη Μονή Κιριλο-Μπελοζέρσκι.

Ο Άγιος Σέργιος υπεστήριξε τον Ντμίτρι Ντονσκόι στον αγώνα του εναντίον των Τατάρων και απέστειλε δύο από τους μοναχούς του να συμμετάσχουν στη Μάχη του Κουλίκοβο το 1380. Μια μονάδα των Τατάρων επέδραμε στην περιοχή της Μονής το 1408 και η Μονή καταστράφηκε από τη φωτιά.

15ος αιώνας  Το εικόνισμα της Αγίας Τριάδας, έργο του Ρουμπλιόφ, κατέχει κεντρική θέση στο τέμπλο του παλαιού καθολικού της Μονής (Ναός της Αγίας Τριάδας).

Ο Σέργιος του Ράντονεζ ανακηρύχθηκε προστάτης άγιος του ρωσικού κράτους το 1422. Το ίδιο έτος ανεγέρθηκε ο πρώτος πέτρινος ναός-καθολικό της Μονής από μια ομάδα Σέρβων μοναχών, που είχαν βρει καταφύγιο εκεί μετά τη Μάχη του Κοσσυφοπεδίου. Το σκήνωμα του Αγίου Σεργίου μπορεί και σήμερα να το επισκεφθεί κάποιος μέσα σε αυτόν τον ναό, που είναι αφιερωμένος στην Αγία Τριάδα και αποτελεί το παλαιότερο από όλα τα σωζόμενα σήμερα κτίσματα της Μονής. Οι μεγαλύτεροι αγιογράφοι της μεσαιωνικής Ρωσίας, οι Αντρέι Ρουμπλιόφ και Δανιήλ Τσιόρνι, κλήθηκαν να αγιογραφήσουν το καθολικό με νωπογραφίες. Παραδοσιακά, τα μέλη των οικογενειών των ηγεμόνων της Μοσχοβίας βαπτίζονταν μέσα σε αυτόν τον ναό και οργάνωναν λειτουργίες για την απόδοση ευχαριστιών στον Θεό μετά από σημαντικά γεγονότα.

Το 1476 ο Ιβάν Γ΄ προσεκάλεσε αρκετούς αρχιτεχνίτες από το Πσκοφ για να ανεγείρουν τον Ναό του Αγίου Πνεύματος στη Μονή.[1] Ο ναός αυτός αποτελεί ένα από τα λίγα σωζόμενα δείγματα ρωσικού ναού με καμπαναριό στην κορυφή της. Το εσωτερικό του περιέχει τα πρώτα δείγματα χρήσεως επισμαλτωμένων πλακιδίων για διακόσμηση. Στις αρχές του 16ου αιώνα ο Βασίλειος Γ΄ προσέθεσε το προσάρτημα του Νίκωνος.

16ος αιώνας

Χρειάσθηκαν 26 έτη για να ανεγερθεί το νέο καθολικό της Μονής, ο Ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου[2], που παραγγέλθηκε από τον Ιβάν τον Τρομερό το 1559. Το καθολικό αυτό είναι πολύ μεγαλύτερο από το πρότυπό του, τον ομώνυμο ναό μέσα στο Κρεμλίνο της Μόσχας. Τα θαυμαστό τέμπλο του 16ου έως 18ου αιώνα περιλαμβάνει το αριστούργημα του Σίμωνος Ουσακόφ, το εικόνισμα του Μυστικού Δείπνου. Οι τοίχοι του εσωτερικού φέρουν γαλάζιες και μοβ τοιχογραφίες αγιογραφημένες από μια ομάδα από το Γιαροσλάβλ το 1684. Η κρύπτη του ναού περιέχει τους τάφους του Μπορίς Γκοντουνόφ, της οικογένειάς του και αρκετών πατριαρχών του 20ού αιώνα.

Καθώς η Μονή εξελίχθηκε σε έναν από τους πλουσιότερους ιδιοκτήτες γης σε όλη τη Ρωσία, η δασική περιοχή εντός της οποίας βρισκόταν υλοτομήθηκε και ένα χωριό («ποσάντ») δημιουργήθηκε κοντά στα τείχη της Μονής. Αυτό βαθμιαία μεγάλωσε και είναι η σημερινή πόλη Σέργκιεφ Ποσάντ των εκατό χιλιάδων κατοίκων. Η Μονή καθεαυτή ήταν αξιοσημείωτο κέντρο χρονικογραφίας και αγιογραφίας. Απέναντι από τα τείχη της ιδρύθηκε το κοινόβιο της Αγίας Παρασκευής, από το οποίο σώζονται ακόμα ο Ναός της Αγίας Παρασκευής (1547) και ο Ναός των Εισοδίων (1547).

17ος αιώνας  Η πολιορκία της Μονής το 1608-1610: Οι Ορθόδοξοι μοναχοί, υπό την καθοδήγηση του χρονικογράφου Αβραάμ Παλίτσιν, υπερασπίσθηκαν τη Μονή κατά των πολωνικών στρατευμάτων επί 16μηνο.

Τη δεκαετία 1550-1559 ένα αμυντικό περιτείχισμα από ξύλινους πασσάλους γύρω από το μοναστήρι αντικαταστάθηκε με πέτρινα τείχη μήκους 1,5 χιλιομέτρου, με 12 πύργους, που βοήθησε τη Μονή να ανθέξει μια περίφημη δεκαεξάμηνη πολιορκία από τους Πολωνολιθουανούς το 1608-1610. Η οπή που άνοιξε μια οβίδα στις πύλες του καθολικού διατηρείται ως ενθύμηση από μια λίγο μεταγενέστερη, σύντομη πολιορκία από τον Βλαδίσλαο Δ΄ της Πολωνίας το 1618.

Στα τέλη του αιώνα, όταν ο νεαρός Πέτρος Α΄ βρήκε δύο φορές καταφύγιο μέσα στη Μονή από τους εχθρούς του, είχαν ήδη προστεθεί πολλά κτίσματα, όπως ένα μικρό μπαρόκ μέγαρο για τους πατριάρχες, αξιοσημείωτο για το πολυτελές εσωτερικό του, και ένα μέγαρο για τους τσάρους (όταν επισκέπτονταν τη Μονή)[3] με τις προσόψεις του χρωματισμένες με σχέδιο σκακιέρας. Η τραπεζαρία του Αγίου Σεργίου[4], που καλύπτει 510 τετραγωνικά μέτρα και είναι επίσης βαμμένη με έντονο σχέδιο σκακιέρας, ήταν κάποτε η μεγαλύτερη αίθουσα σε όλη τη Ρωσία. Ο πεντάτρουλλος Ναός του Γενεσίου του Ιωάννη του Προδρόμου[5] (1693-1699) ανατέθηκε από τους Στρόγκανοφ και κτίσθηκε πάνω από μία εκ των πυλών. Τον 17ο αιώνα προστέθηκαν επίσης κελλιά για τους μοναχούς, ένα νοσοκομείο στην οροφή του οποίου υπήρχε ναός με τέντα, και ένα παρεκκλήσιο πάνω από το «πηγάδι της Αγίας Παρασκευής», το οποίο ανακαλύφθηκε το 1644.

18ος και 19ος αιώνας  Απεικόνιση της Λαύρας τη δεκαετία του 1890

Το 1744 η Τσαρίνα Ελισάβετ «απένειμε» στη Μονή τον τίτλο της Λαύρας. Από τότε ο εκάστοτε Μητροπολίτης Μόσχας είχε επίσης τον τίτλο του αρχιμανδρίτη της Λαύρας. Η Ελισάβετ είχε σε μεγάλη εύνοια τη Μονή και κάθε χρόνο πήγαινε εκεί με τα πόδια για προσκύνημα από τη Μόσχα, συνοδευόμενη από τον κρυφό της σύζυγο Αλεξέι Ραζουμόφσκι. Ανέθεσε την ανέγερση ενός ναού σε ρυθμό μπαρόκ αφιερωμένο στην Παναγία του Σμόλενσκ. Αυτό θα ήταν ο τελευταίος μεγάλος ναός που ανεγέρθηκε στη Λαύρα. Μια άλλη απόδειξη της στοργής της Ελισάβετ για τη Μονή είναι το γαλανόλευκο καμπαναριό[6], που με ύψος 88 μέτρα ήταν ένα από τα υψηλότερα κτίσματα που είχαν ανεγερθεί μέχρι τότε σε ολόκληρη τη Ρωσία. Οι αρχιτέκτονές του ήταν ο Ιβάν Μιτσούριν και ο Ντμίτρι Ούχτομσκι.

Σε όλο τον 19ο αιώνα η Λαύρα διετήρησε τη θέση της ως το πλουσιότερο ρωσικό μοναστήρι. Μια ιερατική σχολή που ιδρύθηκε εκεί το 1742 αντικαταστάθηκε από μια εκκλησιαστική ακαδημία το 1814. Η Λαύρα είχε και μια υπέροχη συλλογή χειρογράφων και βιβλίων. Επίσης οι μεσαιωνικές συλλογές του σκευοφυλακίου της προσέλκυαν χιλιάδες περιηγητές. Στο Σέργκιεφ Ποσάντ η Λαύρα διατηρούσε αρκετές σκήτες, μία εκ των οποίων έγινε ο τόπος ταφής των συντηρητικών φιλοσόφων Κονσταντίν Λεόντιεφ και Βασίλι Ρόζανοφ.

20ός αιώνας  Εναέρια άποψη της Λαύρας Ο ανδριάντας του Αγίου Σεργίου έξω από το τείχος της Λαύρας

Μετά τη Ρωσική Επανάσταση του 1917 η σοβιετική κυβέρνηση έκλεισε τη Λαύρα το 1920. Τα κτήριά της έγιναν μουσεία ή διατέθηκαν σε διάφορα ιδρύματα. Μέρος της χρησιμοποιήθηκε για την εκπαίδευση ηλεκτρολόγων μηχανικών που ειδικεύονταν στο ραδιόφωνο. Τον Μάιο του 1923 ο Τσαρλς Άσλεϊ ανέφερε το πώς η μεγάλη αίθουσα της τραπεζαρίας χρησίμευσε για μια επίδειξη της νέας τότε τεχνολογίας του ραδιοφώνου, σε ένα ακροατήριο που αποτελείτο κυρίως από αγρότες και στρατιώτες.[7] Το 1930 οι καμπάνες της Λαύρας, μαζί και η «Καμπάνα του Τσάρου» που ζύγιζε 65 τόνους, καταστράφηκαν. Ο Πάβελ Φλορένσκι και οι ακόλουθοί του απέτρεψαν τις αρχές από το να λεηλατήσουν και να πουλήσουν τη συλλογή του σκευοφυλακίου, αλλά γενικότερα πολλά μεγάλης αξίας αντικείμενα χάθηκαν ή μεταφέρθηκαν σε άλλες συλλογές.

Το 1945, με την προσωρινή ανοχή της θρησκείας (μόνο της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησιας) από τον Ιωσήφ Στάλιν εξαιτίας του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου, η Λαύρα αποδόθηκε και πάλι στη διοίκηση της Εκκλησίας, και στις 16 Απριλίου 1946 λειτουργήθηκε και πάλι μετά από δεκαετίες ο Ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Η Λαύρα συνέχισε να αποτελεί την έδρα του Πατριάρχη Μόσχας και πάσης Ρωσίας μεχρι το 1983, οπότε επιτράπηκε στον πατριάρχη να εγκατασταθεί στη Μονή Ντανίλοφ στη Μόσχα. Η Λαύρα συνέχισε ως βασικό κέντρο θρησκευτικής εκπαιδεύσεως. Σημαντικά έργα αναστηλώσεων και αποκαταστάσεως έγιναν επί κομμουνιστικού καθεστώτος, τις δεκαετίες του 1960 και του 1970. Το 1993 η Λαύρα της Αγίας Τριάδος και του Αγίου Σεργίου εγγράφηκε στον κατάλογο των Μνημείων Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO.

Η Λαύρα διαθέτει έναν αριθμό από μετόχια (παντβόριε) στην περιοχή της και σε όλη τη Ρωσία.[8] Ιερομόναχοι της Λαύρας έχουν επανδρώσει αρκετές σκήτες σε απομακρυσμένους τόπους (όπως στη Νήσο Άνζερ του Αρχιπελάγους Σολόφκι στον Βόρειο Παγωμένο Ωκεανό), καθώς και τον Ναό της Αγίας Τριάδας στη Νήσο Βασιλέως Γεωργίου της Ανταρκτικής.