Shqipëria
AlbaniyaContext of Albaniya
Albaniya (alb. Shqipëria və ya Shqipëri), tarixi mənbələrdə Arnaudluq, rəsmi adı Albaniya Respublikası (alb. Republika e Shqipërisë) — Balkan yarımadasının cənub-qərbində yerləşən ölkə. Adriatik və İoni dənizləri sahilərində yerləşir və şimal-qərbdən Monteneqro, şimal-şərqdən Kosovo, şərqdən Şimali Makedoniya və cənubdan Yunanıstan ilə həmsərhəddir. Tirana həm ölkənin paytaxtı, həm də ən böyük şəhəridir, sonrakı böyük şəhərləri arasında Durres, Vlyora və Şkoder yer alır.
Ölkənin 28,748 km2 ərazisində müxtəlif iqlim, geoloji, hidroloji və morfoloji şərait mövcuddur. Albaniya landşaftı ilə əhəmiyyətli müxtəlifliyə malikdir, belə ki burada Alban Alpları, Korab, Skanderbeq, Pind və Keravniya kimi qarlı dağlardan tutmuş Aralıq dənizi boyunca yerləşən Adriatik və İoni dənizlərinin qızmar və günəşli sahilərinə qədər rast gəlmək olar.
Albaniya müxtəlif vaxtlarda illiriyalılar, frakyalılar, yun...Read more
Albaniya (alb. Shqipëria və ya Shqipëri), tarixi mənbələrdə Arnaudluq, rəsmi adı Albaniya Respublikası (alb. Republika e Shqipërisë) — Balkan yarımadasının cənub-qərbində yerləşən ölkə. Adriatik və İoni dənizləri sahilərində yerləşir və şimal-qərbdən Monteneqro, şimal-şərqdən Kosovo, şərqdən Şimali Makedoniya və cənubdan Yunanıstan ilə həmsərhəddir. Tirana həm ölkənin paytaxtı, həm də ən böyük şəhəridir, sonrakı böyük şəhərləri arasında Durres, Vlyora və Şkoder yer alır.
Ölkənin 28,748 km2 ərazisində müxtəlif iqlim, geoloji, hidroloji və morfoloji şərait mövcuddur. Albaniya landşaftı ilə əhəmiyyətli müxtəlifliyə malikdir, belə ki burada Alban Alpları, Korab, Skanderbeq, Pind və Keravniya kimi qarlı dağlardan tutmuş Aralıq dənizi boyunca yerləşən Adriatik və İoni dənizlərinin qızmar və günəşli sahilərinə qədər rast gəlmək olar.
Albaniya müxtəlif vaxtlarda illiriyalılar, frakyalılar, yunanlar, romalılar, bizanslılar, venesiyalılar və osmanlılar kimi müxtəlif sivilizasiyaların məskunlaşdığı yer olub. 12-ci əsrdə Albanlar Arberiya muxtar knyazlığını qurdular. Albaniya krallığı və Albaniya knyazlığı 13–14-cü əsrlər arasında formalaşmışdır. Osmanlıların Albaniyanı 15-ci əsrdə zəbt etməzdən öncə İskəndər bəyin başçılıq etdiyi albanların osmanlılara qarşı müqaviməti Avropanın əksər hissəsində rəğbətlə qarşılanırdı. Albaniya beş əsrə yaxın Osmanlı hakimiyyəti altında qaldı və bu müddət ərzində bir çox albanlar (arnautlar kimi də tanınırdılar) imperiyada, xüsusən Cənubi Balkanlarda və Misirdə yüksək vəzifələrə yiyələnmişdilər. 18–19-cu əsrlər arasında həm mənəvi, həm də intellektual güc toplayan albanlara aid edilən mədəni inkişaf Alban İntibahının yaranmasıyla nəticələndi. Balkan müharibələrində Osmanlıların məğlubiyyətindən sonra müasir Albaniya milli dövləti 1912-ci ildə müstəqilliyini elan etdi. 20-ci əsrdə Albaniya Krallığı faşist Almaniyasının protektoratına çevrilməzdən əvvəl Böyük Albaniyanı təşkil edən İtaliya tərəfindən işğal edildi. 20-ci əsrdə Albaniya kralllığı İtaliya tərəfindən işğal edildi və Böyük Albaniya krallığı yarandı, daha sonra isə ölkə Nasist Almaniyasının protektoratına çevrildi. İkinci Dünya müharibəsindən sonra Ənvər Xoca Albaniya Xalq Sosialist Respublikasını yaratdı, ölkədə xocaçılıq ideyalogiyası sürməyə başladı. 1991-ci ildə baş verən çevriliş nəticəsində Albaniyada kommunizmin sonu gəldi və müasir Albaniya Respublikası peydə oldu.
Albaniya unitar parlamentar konsitutsiyonal respublikadır və inkişaf etməkdə olan ölkədir, ölkə iqtisadiyyatında aparıcı rol xidmət sektoruna məxsusdur, önəmcə ikinci sahəsi isə istehsaldır. Ölkə 1990-cı ildə kommunizmin sona çatmasından sonra mərkəzləşdirilmiş planlaşdırmadan bazar əsaslı iqtisadiyyata keçid prosesi ilə üzləşdi. Albaniya öz vətəndaşlarına universal səhiyyə xidməti və pulsuz ibtidai və orta təhsil təqdim edir. Albaniya BMT, Dünya Bankı, UNESCO, NATO, Ümumdünya Ticarət Təşkilatı, Avropa Şurası, ATƏT və İslam Əməkdaşlıq Təşkilatına üzv ölkədir. 2014-cü ildən Avropa İttifaqına üzvlüyə rəsmi namizəddir. Qara Dəniz İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatı və Aralıq dənizi İttifaqı da daxil olmaqla Enerji Birliyinin qurucu üzvlərindən biridir.
More about Albaniya
- Currency Albaniya leki
- Native name Shqipëria
- Calling code +355
- Internet domain .al
- Mains voltage 220V/50Hz
- Democracy index 6.11
- Population 2793592
- Area 28748
- Driving side right
Bir neçə dəfə Bizans İmperatorluğu və Bolqarlar arasında əl dəyişdirən ölkə, 1272-ci ildə I Carlo tərəfindən işğal edildi. Osmanlılar 1514–1517-ci ildə Albaniyası Venedikliler deyil qəti olaraq götürdülər. İskəndər Bəy deyilən Yorgi Kostriota 1443–1468-ci illərdə Osmanlı hakimiyyətinə qarşı baş verən üsyanı idarə etmişdir. Albaniyada islamlaşma müddəti XVI əsrin ortalarına qədər sürmüşdür.
Albanlar 28 noyabr 1912-ci ildə Avlonya (Vlora)da müstəqilliklərini elan etmişlər. İsmayıl Kamal Vlora ilk hökumətin başçısı olmuşdur. Serblərin şimal Albaniya torpaqlarında irəliləməsi Avstriya-Macarıstan imperatorluğunu, Yunanıstanın Vlora daxil cənub Albaniyası işğal etmək istəməsi də İtaliyanı narahat etmişdir. Qarşıdurmanın Avropanın bütününü içinə götürəcək bir döyüşə çevrilməsini önləmək istəyən İngilislərin çağırışıyla, Londonda Balkan ölkələrinin də qatıldığı bir yığıncaq təşkil edilmişdir. Nəticədə dekabr 1912-ci ildə Albaniyanın müstəqilliyi tanınmışdır. Ancaq, Albanların əksəriyyəti meydana gətirdiyi Kosova, Serbiyaya buraxılmışdır. Yunanıstan sərhədi isə 1913-cü ildə beynəlxalq bir komissiya tərəfindən təyin olunmuşdur. iyun 1924-cü ildə çıxan qiyam ilə ölkəni tərk etmək məcburiyyətində qalan Baş nazir Zogo 6 ay sonra Yuqoslaviyanın dəstəyi ilə geri dönərək, bir diktə rejimi qurmuş, əvvəl Respublika başçısı (1925–1928) sonra isə, Kral (1928–1939) olmuşdur.
1939–1943-cü illərdə İtalyanlar, 1943–1944-cü illərdə Almanlar tərəfindən işğal edilən Albaniya, 1941-ci ildə qurulan Albaniya Kommunist Partiyasının səyləriylə xilas oldu. Ənvər Hoca və Məmməd Şehunun rəhbərliyindəki ölkə 1946da Xalq Respublikası oldu və sosialist inqilaba yönəlmişdir.
Əkinçiliyin kollektivizasyonu 1959-cu ildə az qala tamamlanmışdır. 1965–1970-ci illəri isə "İdeoloji İnqilab" ilə keçmişdir. Sırasıyla Yuqoslaviya (1948), Sovetlər Birliyi (1961) və Çinlə (1978) bağlarını qoparan Albaniya xarici dünyadan hamısıyla təcrid bir ölkə halına gəlmiş, Ənvər Hoca ölümündən sonra yerinə Ramız Əliyə keçmişdir. (1985)
...Read moreRead lessBir neçə dəfə Bizans İmperatorluğu və Bolqarlar arasında əl dəyişdirən ölkə, 1272-ci ildə I Carlo tərəfindən işğal edildi. Osmanlılar 1514–1517-ci ildə Albaniyası Venedikliler deyil qəti olaraq götürdülər. İskəndər Bəy deyilən Yorgi Kostriota 1443–1468-ci illərdə Osmanlı hakimiyyətinə qarşı baş verən üsyanı idarə etmişdir. Albaniyada islamlaşma müddəti XVI əsrin ortalarına qədər sürmüşdür.
Albanlar 28 noyabr 1912-ci ildə Avlonya (Vlora)da müstəqilliklərini elan etmişlər. İsmayıl Kamal Vlora ilk hökumətin başçısı olmuşdur. Serblərin şimal Albaniya torpaqlarında irəliləməsi Avstriya-Macarıstan imperatorluğunu, Yunanıstanın Vlora daxil cənub Albaniyası işğal etmək istəməsi də İtaliyanı narahat etmişdir. Qarşıdurmanın Avropanın bütününü içinə götürəcək bir döyüşə çevrilməsini önləmək istəyən İngilislərin çağırışıyla, Londonda Balkan ölkələrinin də qatıldığı bir yığıncaq təşkil edilmişdir. Nəticədə dekabr 1912-ci ildə Albaniyanın müstəqilliyi tanınmışdır. Ancaq, Albanların əksəriyyəti meydana gətirdiyi Kosova, Serbiyaya buraxılmışdır. Yunanıstan sərhədi isə 1913-cü ildə beynəlxalq bir komissiya tərəfindən təyin olunmuşdur. iyun 1924-cü ildə çıxan qiyam ilə ölkəni tərk etmək məcburiyyətində qalan Baş nazir Zogo 6 ay sonra Yuqoslaviyanın dəstəyi ilə geri dönərək, bir diktə rejimi qurmuş, əvvəl Respublika başçısı (1925–1928) sonra isə, Kral (1928–1939) olmuşdur.
1939–1943-cü illərdə İtalyanlar, 1943–1944-cü illərdə Almanlar tərəfindən işğal edilən Albaniya, 1941-ci ildə qurulan Albaniya Kommunist Partiyasının səyləriylə xilas oldu. Ənvər Hoca və Məmməd Şehunun rəhbərliyindəki ölkə 1946da Xalq Respublikası oldu və sosialist inqilaba yönəlmişdir.
Əkinçiliyin kollektivizasyonu 1959-cu ildə az qala tamamlanmışdır. 1965–1970-ci illəri isə "İdeoloji İnqilab" ilə keçmişdir. Sırasıyla Yuqoslaviya (1948), Sovetlər Birliyi (1961) və Çinlə (1978) bağlarını qoparan Albaniya xarici dünyadan hamısıyla təcrid bir ölkə halına gəlmiş, Ənvər Hoca ölümündən sonra yerinə Ramız Əliyə keçmişdir. (1985)
Çox partiyalı nizama keçmə hazırlıqları 1990-cı ildə sürətlənmiş və 7 aprel 1991-ci ildə edilən ilk seçkiləri qazanan Əmək Partiyası Hökuməti, İyunda partlayan ümumi tətil sonunda istefa vermək məcburiyyətində qalmışdır. Əmək Partiyası daha sonra adını Sosialist Partiyaya çevirmişdir. Bir koalisiya hökuməti quruldusa da uzun ömürlü olmamış, mart 1992-ci ildə edilən ümumi seçkiləri Sali Berişa rəhbərliyindəki Demokratik Partiya qazanmışdır.
aprel 1992-ci ildə Ramız Əliyə istefa vermiş və yerinə 9 aprel 1992də Dövlət Başçısı seçilən Berişa gəlmişdir. 24 iyul 1997 ‘deyil etibarən Dövlət Başçılığı vəzifəsini Rəcəb Meydanı icra etmişdir. Bu vəzifəsi 24 iyul 2002-ci ildə seçkisində Alfred Moisiu götürmüşdür.
